SAĞLIK HARCAMALARI, ÇEVRE KİRLİLİĞİ VE EKONOMİK KALKINMA İLİŞKİSİ: 1998-2016 OECD ÜLKELERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 63 - 79, 30.06.2019

Şakir İşleyen

Öz

Bir toplumun kalkınma düzeyini belirleyen sağlık harcamaları ve
ekonomik kalkınma arasında yakın bir ilişki vardır. Sağlık harcamaları ve
ekonomik büyüme ilişkisi ise ilk defa literatürde Grossman (1972) tarafından
incelenmiştir. Grossman’a göre, sağlık sektörüne yönelik harcamaların
ekonomik büyümeyi arttırıcı yönde bir etkiye sahiptir.Bu çalışmanın amacı,
1998-2016 dönemini verileriyle ekonomik kalkınma, sağlık harcamaları ve
çevre kirliliği ilişkisi bağlamında Levin, Lin & Chu (2002) panel birim kök
testi, Johansen-Juselius panel eşbütünleşme ve Dimirtuschi-Hurlin (2012)
panel nedensellik testleri yardımıyla incelemektir. Analiz sonucunda
ekonomik kalkınmadan sağlık harcamalarına çift yönlü nedensellik ilişkisi,
hava kirliliğinden sağlık harcamalarına tek yönlü nedensellik ilişkisi ve
ekonomik kalkınmadan hava kirliliğine de tek yönlü nedensellik ilişkisi
mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Harcamaları, Ekonomik Kalkınma, Gelişmekte Olan Ülkeler

Kaynakça

• Ağır, H , Tıraş, H., (2018), Türkiye’de Sağlık Harcama Türlerinin Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2), 643-670.
• Akar, S., (2014), ‘’ Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’, Yönetim ve Ekonomi, Cilt: 21, Sayı: 1, ss. 311- 322, http://www2.bayar.edu.tr, Erişim Tarihi: 04. 03. 2018.
• Akıncı, A. ve Güner, T. (2016),’’Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki’’, Sayıştay Dergisi, Sayı: 102, ss. 47- 61.
• Akgül, U., (2010), “Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin Eylem Alanı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı:24, 133-164.
• Altun, Y., İşleyen, Ş., Görür, Ç., (2018), “Türkiye’de Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1999-2017”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 39, ss:223-244.
• Arslan, İ., Eren, M.V., Kaynak, S., (2016),’’Sağlık ile Kalkınma Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Analizi’’, Dokuz Eylül Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 2, ss. 287- 310.
• Ay, A., Kızılkaya, O. ve Koçak, E. (2013), “Sağlık Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, ss.163-172.
• Baltagı, B.H. and Moscone F., (2010), “Health Care Expenditure and Income in the OECD Reconsidered: Evidence from Panel Data”, IZA Discussion Paper, No. 4851, pp.1-22.
• Bhargava, Alok; Dean T. Jamıson; Lawrance J. Lau and Christoper J. L.Bloom, David E.; David Cannıng and Jaypee Sevilla (2001), “The Effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence”, NBER Working Paper, No. 858, pp.1-26.
• Boussalem,Fatima;Boussalem,Zina;Taiba,Abdelaziz(2014), “TheRelationshipBetweenPublicSpending On HealthandEconomicGrowthInAlgeria: TetingForCo- Integration andCausality’’, International Journal of Business and Management, cilt: 2, Sayı: 3, Erişim Tarihi: 01.12.2018.
• Brempong, Gyımah, Kwabena ve Wılson, Mark (2004),’’ Health Human CapitalandEconomicGrowthInSub- SaharanAfricanand OECD Countries’’, TheQuarterlyReview of Economicsand Finance, cilt: 44, Sayı: 2, ss. 296- 630.
• Bruvoll, A., S. Glomsrod, and H. Vennemo (1999),“Environmental Drag: Evidence from Norway.”Ecological Economics ,30 (2),pp. 235–249.
• Cialani, C. (2007), Economic growth and environmental quality: an econometric and a decomposition analysis, J. Manage. Environ. Q., 18 , pp. 568-577.
• Chaabouni, Sami and Chokri Abednnadher (2010), “The Determinants of Health Expenditures in Tunisia: An ARDL Bounds Testing Approach”, http://iutcaen. unicaen.fr/recherche/mrsh/sites/default/files/public/tepp2 012/B73ChaabouniABEDNNADHERdef.pdf (05.07.2018).
• Dinda, S. (2004) “ Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey”, Ecological Economics, 49, 431– 455.
• Ecevit, E. ve Çetin, M. (2016), “Ekonomik Büyüme ve Çevre Kirliliğinin Sağlık Üzerindeki Etkisi:Türkiye İle İlgili Ampirik Kanıt”, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi,Sayı 48, ss.83-96
• Erden, C. ve Turan Koyuncu, F., (2014). “Kalkınma ve Çevresel Sağlık Riskleri: Türkiye İçin Ekonometrik Bir Analiz” Aksaray Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Vol 6(2), 9-23.
• Fotourchchi, Z., (2015). “İktisadi Büyüme, Sağlık ve Çevresel Tahribatın Karşılıklı İlişkisi: Amprik Bir Değerlendirme”, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2015, Ankara.
• Grossman, M., (1972). "On the Concept of Health Capital and the Demand for Health," J. Polit. Econ., Apr. 1972, 80(2), pp. 223- 55.
• Gül, E , İnal, V . (2017). Hava Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Zamanla Değişen Panel Nedensellik Analizi. SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ, 6 (2), 70-82.
• Gülmez, A. (2015), “OECD Ülkelerinde Ekonomik Büyüme ve Hava Kirliliği ilişkisi: Panel Veri Analizi”, Kastamonu Üniversitesi İİBF Dergisi, 9, 18-30.
• Jerrett, M., R. T. Burnett, R. Ma, C. Arden Pope III, D. Krewski, K. B. Newbold, G. Thurston (2005),“Spatial Analysis of Air Pollution and Mortality in Los Angeles.” Epidemiology, 16 (6), pp.727–736.
• Kamacı, A , Uğurlu Yazıcı, H . (2017), Oecd Ülkelerinde Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 6 (2), 52-69.
• Kar, M. ve Ağır, H., (2003), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri, Kocaeli Üniversitesi, 17-18 Mayıs 2003.
• Karagul, M., 2003. Beseri sermayenin ekonomik buyumeyle iliskisi ve etkin kullanimi [Effective use of human capital and its impact on economic growth]. Akdeniz I.I.B.F. Dergisi, 5, pp. 79-90.
• Katrakilidis, C. , Kyritsis, I. and Patsika, V., (2016) “The Dynamic Linkages Between Economic Growth, Environmental Quality and Health In Greece”, Applied Economics Letters, 23 (3),pp.217-221.
• Kaypak, Ş . (2011). Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Bir Kalkınma İçin Sürdürülebilir Bir Çevre. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011 (1), 19-33.
• Keskin, A. (2011), “Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:25, No:3-4, ss.125-153.
• Murray, A. (2001), “Modeling the Effcets of Health on Economic Growth”, Journal of Health Economics, No:20, pp.423-440.
• Panayotou, T., (2003). Economic Growth and the Environment 2003 Economic Survey of Europe: UNECE, vol. no. 2.
• Rıvera, B. and Currais, L., (2003), “The Effect of Health Investment on Growth: A Causality Analysis”, International Advances in Economics Research, Vol:9, No:4, pp.312-323.
• Selim, S.; Uysal, D.; Eryiğit, P., (2014) “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ekim 2014, Cilt 7, Sayı 3, ss. 13-24.
• Taban, S. ve Kar, M. (2004) , Beşeri Sermaye ve Kalkınma, Kalkınma Ekonomisi (Seçme Konular), Ekin Kitabevi, Bursa.
• Taban, S. (2006). Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyo Ekonomi, 2(4): 31-46.
• Tang, C. F. (2010), “Revisiting the Health-Income Nexus in Malaysia: ARDL Cointegration and Rao’s F-Test for Causality”, MPRA, Paper No:27287, pp.1-9.
• Tang, C. F. and Kean Siang C. (2011), “The Granger Causality Between Health Expenditure and Income in Southeast Asia Economies”,African Journal of Business Management, Vol:5, No:16, pp. 6814-6824.
• Tıraşoğlu, M , Yıldırım, B . (2012). Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 2 (2), 111-117.
• Toprak, D. (2006), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Politikaları ve Mali Araçlar” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl/Volume:2 Sayı/Issue 4, Güz, ss. 146-169.
• Tüylüoğlu, Ş. ve Tekin, M., (2009), “Gelir Düzeyi ve Sağlık Harcamalarının Beklenen Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı Üzerindeki Etkileri”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, ss.1-31.
• Uçan, O. ve Atay, S. (2016),’’Türkiye’ de Sağlık Harcamaları ve Büyüme Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme’’, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 3, ss. 215- 222.
• Yardımcıoğlu, F. (2012), “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:13, Sayı:2, ss.27-47.
• Yavuz, N. C., Yilanci, V., & Ozturk, Z. A. (2013). Is health care a luxury or a necessity or both? Evidence from Turkey. The European Journal of Health Economics, 14(1), 5–10.
• Yazdi, S.K. and Khanalizadeh, B. (2017), “Air pollution, economic growth and health care expenditure”, Economic Research- Ekonomska Istrazıvanja, 30 (1), pp. 1181-1190.