TÜRK DIŞ POLİTİKASINA TARİHSEL BİR BAKIŞ: TÜRK-RUS İLİŞKİLERİ (1919-1925)

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 135 - 148, 30.06.2019

Erkan Afşar

Öz

Türk-Rus ilişkileri uzun bir tarihi sürece dayanmaktadır. Türkiye’nin
jeostratejik konumuna bağlı olarak Rusya’nın sıcak denizlere inmek için
boğazlar üzerindeki tarihsel istekleri bu ilişkide belirleyici olmuştur. Bu
eksen doğrultusunda Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar
geçen zamana bakıldığında, Türkiye ile Rusya arasındaki siyasî, askerî ve
iktisadî münasebetlerin üç yüz yıllık geçmişinin olduğu görülmektedir.
1917’de Çarlık Rusyası’nda meydana gelen Bolşevik İhtilali
sonuçları itibariyle Milli Mücadele öncesinde ve sonrasında iki ülke
arasındaki ilişkilerin başlamasında ve devam etmesinde önemli dönüm
noktası olmuştu. Bu süreç ulusal kurtuluş mücadelesinin başlamasıyla birlikte
emperyal güçlere karşı güçlenerek devam etmişti. Yeni Türk devletinin
kuruluş süreciyle birlikte Rusya’nın Misak-ı Milli’yi kabul etmesiyle de iki
ülke arasındaki ilişkiler dostluk temelinde gelişmişti.
Bu çalışmada da Milli Mücadele yıllarında ve sonrasında Türk-Rus
ilişkilerinin nasıl başladığına, hangi şartlar altında geliştiğine tarihsel bakış
açısıyla değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Rusya, Jeostrateji

Kaynakça

• Aralov, Semenovich Ivan, Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, Çev. Hasan Ali Ediz, Birey-Toplum Yay. Ankara 1985.
• Armaoğlu, Fahir, “1920 Yılında Millî Mücadele ve Sovyet Rusya”, VII. Türk Tarih Kongresi’ne Sunulan Bildiriler, C. II, TTK Basımevi, Ankara 1973, s. 893, 895.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1990), C.I, Türkiye İş Bankası Yay. Ankara, 1991.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk-Söylev, Zeynep Korkmaz, Ed. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, (1914-1922), C.III, Remzi Kitabevi, İstanbul 1972. Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, C.II, Remzi Kitabevi, İstanbul 1990.
• Burçak, Rıfkı Salim, Moskova Görüşmeleri (26 Eylül 1939- 16 Ekim 1939) ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi, Ankara 1983.
• Carr, Edward Hallett, Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi I (1917- 1923), Çev. Orhan Suda, Metis Yayınları, İstanbul 1989. Cebesoy, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Vatan Neşriyat, İstanbul 1955. Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Sebil Yayınevi, İstanbul 1996.
• Goloğlu Mahmut, Üçüncü Meşrutiyet 1920, Başnur Matbaası, Ankara 1970.Gürün, Kamuran, Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TTK Basımevi, Ankara 2010. İnönü, İsmet, Hatıralar, C.II, Der.Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara 1987.
• Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, Yüce Yayınları, İstanbul 1990. Kılıç, Selami, Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, Brest-Litovsk Barışı ve Müzakereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918) İstanbul, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998.
• Kinross, Lord, Atatürk, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1994.
• Kodaman, Bayram, “Bolşevik İhtilali ve Türkiye”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, Mayıs 2012 Isparta, s. 65-68.
• Kolesnikov, Aleksandr Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, Çev. İlyas Kamalov, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010.
• Kurat, Akdes Nimet, “Brest-Litovsk Müzakereleri ve Barışı”, Belleten, Temmuz C. XXXI, Num. 123, Ankara 1967, s. 375,415
• Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
• Mehmet Saray, Atatürk’ün Sovyet Politikası, Damla Neşriyat, İstanbul 1984.
• Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı: Tutanaklar, Belgeler, Yapı Kredi Yay, İstanbul 2001.
• Özalp, Kâzım, Millî Mücadele (1919-1922), C.I, TTK Basımevi, Ankara 1988.
• Qafarov, Vasif, “Brest-Litovsk Osmanlı Devleti’nin Kafkasya Politikası”, Yeni Türkiye, Kafkaslar Özel Sayısı III, Sayı:73, Ankara, Temmuz-Aralık 2015, s.215,227.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih 1918-1990, İmge Kitabevi, Ankara 1993. Sonyel, Salâhi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.II, TTK Basımevi, Ankara 1991.
• Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945),C.I, TTK Basımevi 2000.
• Sönmezoğlu, Faruk, “Kurtuluş Savaşı Dönemi Diplomasisi”, Türk Dış Politikasının Analizi, Derleyen: Faruk Sönmezoğlu, Der Yayınları, İstanbul 2004, s.83,98.
• Şapolyo, Enver Behnan, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Rafet Zaimler Kitabevi, İstanbul 1958.
• Şimşir, Bilal N, Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara 2012.
• Tansel, Selahattin, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı (1919-1922), Türkiye Vakıflar Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1965.Taş, Fahri, Erzincan Mütarekesi ve Brest-Litovsk, Özyurt Matbaacılık, Ankara 1995.
• Tengirşenk, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Bizim Büro Basımevi, Ankara 2001.
• Tevetoğlu, Fethi, Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ankara 1988.
• Yavuz, Nurcan, “Erzincan Mütarekesi‘nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 28, Ankara 1995,s.207,232.
• Yerasimos, Stefanos, Türk-Sovyet İlişkileri, Gözlem Yayınları, İstanbul 1979.
• Zürcher, Erik Jan, Milli Mücadelede İttihatçılık, Çev. Nüzhet Salihoğlu, Bağlam Yayınları, İstanbul 1995.