ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİNİN GELİŞİMİ VE TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 194 - 215, 31.12.2019

İlke Örçen Güler

Öz

Önleyici çevre politikalarının temel araçlarından olan çevresel
değerlendirme, politika, plan ve projelerin, olası çevresel etkilerini
belirleyerek karar alma aşamasında göz önünde bulundurmayı
hedeflemektedir. Çevre politikalarının gelişiminde çevre değerlendirme
teknikleri yaygın biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Çevresel politikalar ile
diğer politika hedefleri arasında uyum sağlanması gerekliliği ve bütünleşik
yaklaşımın geliştirilmesi ile ortaya çıkmış olan çevresel değerlendirme
teknikleri politika ve planlama aracı olarak kullanılmaktadır. Çevresel
değerlendirme tekniklerine yönelik hukuki düzenlemeler ve teorik çalışmalar
sonucunda en yaygın kullanılanlar Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve
Stratejik Çevresel Değerlendirmedir (SÇD). İlk uygulanmaya başlanan ÇED
yanında çevre politikası yaklaşımlarındaki gelişmeler ve daha etkin tekniklerin
geliştirilmesi yönündeki eğilim sonucu SÇD daha geniş kapsamlı bir araç
olarak gelişmiştir. Türkiye’de her iki araç için ayrı hukuki düzenlemeler
bulunmaktadır. Çalışmada ilk olarak çevresel değerlendirme tekniklerinin
gelişimi çerçevesinde SÇD’nin uluslararası düzeydeki gelişimi ÇED ile
karşılaştırmalı olarak ele alınarak Türkiye’deki gelişimi hukuki düzenlemeler,
uygulamalar ve akademik çalışmalar değerlendirilerek ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Değerlendirme, Çevresel Etki Değerlendirmesi, Stratejik Çevresel Değerlendirme

Kaynakça

• AKIN, D. (2011), İstanbul Boğaz Geçişi karayolu Projelerinin Stratejik Çevresel Etki Değerlendirmesi, Nuriye PEKER içinde, Stratejik Çevresel Değerlendirme ve Planlama, (s. 227-242), Ankara, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Yayınları.
• ALSHUWAIKHAT, H. M. (2005), Strategic Environmental Assessment Can Help Solve Environmental Impact Assessment Failures in Developing Countries, Environmental Impact Assessment Review, 25(4), 307-319. doi: 10.1016/j.eiar.2004.09.003.
• AYDIN, M. (2003), Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD), Planlama Dergisi, 1, 19-25.
• BINA, O. (2007), A Critical Review of the Dominant Lines of Argumentation on the Need for Strategic Environmental Assessment, Evironmental Impact Assessment Review, 27, 585-606.
• CALDWELL., L.K. (1998), Implementing Policy Through Procedure: Impact Assessment and The National Environmental Policy Act, A. L. PORTER, J. J. FITTIPALDI içinde, Environmental Methods Review: Retooling Impact Assessment for the New Century, (s. 8-14), ABD, Pres Club.
• CENGİZ GÖKÇE, G. (2011), Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)-Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) İlişkisi ve Peyzaj Planlama Sürecinde Çevresel Değerlendirme’nin İrdelenmesi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇABUK, S. N. (2006), Coğrafi Bilgi Sistemleri Destekli Stratejik Çevresel Değerlendirme Çalışması: Eskişehir Kenti İçin Toplu Konut Alanı Yer Seçimi, Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI, (2019), ÇED Kararları, 28.08.2019 tarihinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sitesinden https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/ced-karar-1993-2018_28012019_20190128094201.pdf adresinden alınmıştır.
• DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI (2001), AB Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı, 28.08.2019 tarihinde, Dış İşleri Bakanlığı Sitesinden, https://www.ab.gov.tr/_195.html adresinden alınmıştır.
• DUSIK, J., FISCHER, T. B., SADLER, B. (2003), Benefits of a Strategic Env,ronmental Assessment, UNDP/REC. FORMBY, J. (1990), The Politics of Environmental Assessment, Impact Assessment, 8(12), 191-196. doi: 10.1080/07349165.1990.9726037.
• HOLDER, J., LEE, M. (2007), Environmental Protection, Law and Policy, London, Cambridge University Press.
• IAIA. (2009), What is Impact Assessment, 19.07.2017 tarihinde, IAIA internet sitesinden, http://www.iaia.org/uploads/pdf/What_is_IA_web.pdf adresinden alındı.
• IUCN. (2009), Strategic Enviromental Assessment, Evaluation the Association Agreement between EU and Central America, 29.08.2019 tarihinde, https://www.eia.nl/docs/os/i00/i0075/075_finaltor.pdf adresinden alınmıştır.
• JACOB, K., vd. (2008), Improving The Praactise of Impact Assessment, 30.08.2019 tarihinde http://userpage.fu-berlin.de/ffu/evia/EVIA_Policy_Paper.pdf adresinden alındı.
• KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI (2004), Oymapınar Turizm Gelişim Projesi Stratejik Çevresel Değerlendirme Raporu, 18.12.2017 tarihinde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sitesinden http://scd.cevre.gov.tr/admin/dokuman/a0e70953-1c6f-4f86-ae5a-ea1635d587e8.pdf adresinden alınmıştır.
• MARSDEN, S. (2008), Strategic Env,ronmental Assessment in International and European Law, London, Earthscan.
• MORGAN, R., K. (2012), Environmental Impact Assessment: the state of art, Impact Assessment and Project Appraisal, 30(1), 5-12. doi: 10.1080./14615517.2012.661557.
• ORTOLANO, L., SHEPHERD, A. (1995), Environmental Impact Assessment: Challenges and Opprotunities, Impact Assessment, 13(1), 3-30. doi: 10.1080/07349165.1995.9726076.
• PARTIDARIO, M. R. (2000), Elements of an SEA Framework—Improving the Added-Value of SEA, Environmental Impact Assessment Review, 20, 647-663.
• SADLER, B. (2005), Initial Perspective on SEA at the Policy Level, Barry SADLER içinde, Environmental Assessment at the Policy LEVEL: Recent Progress, Current Status and Future Preospect, (s. 1-11), UNECE.
• SERTER, G. (2005), Çevresel Değerlendirme Sürecinin Türkiye’deki Tarihsel gelişimi ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)-Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) İlişkisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• THERIVEl, R. (2004), Strategic Environmental Assessment In Action, ABD, Earthscan.
• TURHAN, E., vd. (2015), Stratejik Çevresel Etki Değerlendirmesi (SÇED), Yaklaşımının Hidroelektrik Santral Projeleri Kapsamında İrdelenmesi, Mehmet MAK, Önder MERT, Neslihan YEŞİL içinde VIII Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempoyumu Bildiriler Kitabı, 63-67, Adana, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yayını.
• UNECE, (2012), Resource Manuel to Support of the Protocol on SEA, New York, Genova, UN Publications.
• WALLINGTON, T., vd. (2007), Theorising Strategic Environmental Assessment: Fresh Perspectives and Future Challenges, Environmental Impact Assessment Review, 27(7), 569-584. doi: 10.1016/j.eiar.2007.05.007.