28 ŞUBAT POSTMODERN DARBESİNİN AKTÖRLERİ ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 17, 125 - 147, 30.06.2024

Muhittin Işık

https://doi.org/10.54831/vanyyuiibfd.1491880

Öz

Ülkelerin demokratikleşme serüvenleri, tarihleri boyunca çeşitli sebeplerden dolayı zaman zaman kesintiye uğramakta ya da başka bir ifadeyle askıya alınmaktadır. Bu askıya alınış sürecinin birden çok nedeni olduğu gibi en önemli nedenlerinden biri kuşkusuz ki darbelerdir. Ülkelerdeki darbeler incelendiğinde yapılan en büyük hatalardan biri, sürecin birden çok aktörü olmasına rağmen sadece silahlı kuvvetlerin aktör olarak görülmesidir. Ülkemizde yaşanan darbelerden sonra yapılan bilimsel çalışmaların bazılarında da bu hatanın tekrar edildiği saptanmıştır. Bundan dolayı bu çalışmada, yakın tarihte ülkemizde gerçekleştirilen 28 Şubat darbesi ve bu darbeye giden süreci hızlandıran tüm resmi ve gayri resmi aktörler birlikte incelenmiştir. Bu doğrultuda ordunun yanı sıra süreçte aktif rol oynayan silahsız kuvvetlerin (medya, sivil toplum kuruluşları, yargı organları, üniversiteler…) 28 Şubat sürecindeki tutumları analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında silahsız kuvvetlerin silahlı kuvvetlere açık destek vererek süreç yanlısı bir tutum sergiledikleri ve darbeyi meşrulaştırma çabasında oldukları sonucuna varılmıştır. Ancak süreçte silahsız kuvvetlerin tamamı süreci destekler mahiyette bir tutum sergilememiştir.

Anahtar Kelimeler

28 Şubat, Postmodern Darbe, Ordu, Medya, Sivil Toplum Kuruluşları.

An Analysıs On The Actors Playıng A Role In The Experience Of 28 February Postmodern Coup Process

Öz

The democratization adventures of countries are occasionally interrupted or, in other words suspended for various reasons throughout their history. While there are multiple reasons for this suspension process, one of the most important reasons is undoubtedly the coups. One of the biggest mistakes made when examining coups in countries is to see only the armed forces as actors, although there are multiple actors in the process. It has been determined that this mistake was repeated in some of the scientific studies conducted after the coups in our country. Therefore, in this study, the February 28 coup that took place recently in our country and all the official and unofficial actors that accelerated the process leading to this coup were examined together. In this regard, the attitudes of the unarmed forces (media, non-governmental organizations, judicial bodies, universities etc.) that played an active role in the process as well as the army during the February 28 process were analyzed. Within the scope of the research, it was concluded that the unarmed forces exhibited a pro-process attitude by openly supporting the armed forces and tried to legitimize the coup. However, not all of the unarmed forces showed a supportive attidute towards the process.

Anahtar Kelimeler

28 February, Postmodern Coup, Army, Media, Non-Profit Organizations.

Kaynakça

• 1961 Anayasası (1961, 9 Temmuz). https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/ adresinden 09.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Ahmad, F. (2016). Modern Türkiye’nin Oluşumu. (Y. Ologan Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akçakaya, M. ve İlhan, K. (2021). Bürokrasi-Siyaset İlişkisi Bağlamında Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 589-624.
• Akın, K. (2000). Milli Nizam’dan 28 Şubat’a Olay Adam Erbakan. İstanbul: Birey Yayınları.
• Akpınar, H. (2001). 28 Şubat Postmodern Darbenin Öyküsü. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Altaylı, F. (2009, 18 Temmuz). Ağlamayın, Biz De Andıçlandık. https://fatihaltayli.com.tr/kose-yazilari/2009/07/18/aglamayin-biz-de-andiclandik adresinden 29.04.2024 tarihinde alınmıştır.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altıntaş, H. (2003). Türk Siyasal Sisteminde Siyasal Partiler ve Kentleşmenin Kutuplaşma Sürecine Etkileri. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 5, 1-31. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1123260
• Aydın, M. (2012). Darbecilikte Son Perde: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.). Bin Yılın Sonu 28 Şubat Cilt III: Ne Değişti? (ss. 57-75). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Aydilek, E. (2019). Türk Siyasal Hayatında Bürokrasi-Siyaset İlişkisi. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, 3, 57-72.
• Balcı, M. (2000). MGK ve Demokrasi: Hukuk, Ordu, Siyaset. İstanbul: Yöneliş Yayınları.
• Bayramoğlu, A. (2007). 28 Şubat Bir Müdahalenin Güncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Birand, M. A. ve Yıldız, R. (2012). Son Darbe 28 Şubat. İstanbul: Doğan Kitap Yayınevi.
• Bölügiray, N. (1999). 28 Şubat Süreci-I (Süreç). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Ceylan, N. (2012). Sivas’ta Yaşananlar Bir Senaryonun Yürürlüğe Konuşuydu. A. Babacan (Ed.). Bin Yılın Sonu 28 Şubat: Süreklilik ve Kopuş Cilt 2 (ss. 81-95). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Cumhuriyet (2011, 28 Şubat). 28 Şubat’ın Üstünden 14 Yıl Geçti. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/225858/_28_Subat_in_ustunden_14_yil_gecti.html adresinden 15.06.2018 tarihinde alınmıştır.
• Cumhuriyet (t.y.). Gazete arşivi. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1997-02-28/0 adresinden 20.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Çetin, H. (2016). Türk Siyasal Hayatında Krizler, Kahramanlar ve Hainler Siyasal Kaos ve 28 Şubat Dönemi: 1993-2003. Ankara: Orion Kitabevi.
• Demir, M. (2007, 9 Mart). Andıç Nedir? Nasıl Hazırlanır? https://arsiv.sabah.com.tr/2007/03/09/gnd122.html adresinden 29.04.2024 tarihinde alınmıştır.
• Demirkol Özer, G. (2015). Psikolojik Bir İşkence Metodu Olarak İkna Odaları. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Dilaveroğlu, E. (2012). Sivil Toplum Kavramı Çerçevesinde 28 Şubat Süreci ve TÜSİAD’ın Sürece Bakışı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eğitim-Bir-Sen (2014). Rakamlarla 28 Şubat Raporu. Ankara.
• Erdem, A. R. (2005). Üniversitenin Var Oluş Nedeni (Üniversitenin Misyonu). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(17), 75-86.
• Erdoğan, M. (2012). 28 Şubat Günlüğü Postmodern Darbenin Anatomisi. Ankara: Orion Kitabevi.
• Göle, N. (2011). Melez Desenler: İslam ve Modernlik Üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gür, B. S. ve Çelik, Z. (2011). YÖK’ün 30 Yılı. https://file.setav.org/Files/Pdf/20121126134636_seta-seta-yokun_30_yili.pdf adresinden 13.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Gürkan, H. (2011). 28 Şubat Sürecinin Türk Eğitim Sistemine Etkileri ve İktidar-Muhalefet Partilerinin Tutumu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürses, E. (2009). Türk Siyasal Hayatında Milli Güvenlik Kurulu’nun Yeri: 28 Şubat Örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Gürses, E. (2012). 28 Şubat Demokrasi Ters Şeritte. İstanbul: Şule Yayınları.
• Güzel, H. C. (2012). 28 Şubat’a Dair. A. Babacan (Ed.). Bin Yılın Sonu 28 Şubat Cilt III: Ne Değişti? (ss. 105-120). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Hale, W. (2014). Türkiye’de Ordu ve Siyaset. (A. Fethi, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Hürriyet (t.y.). Gazete arşivi. https://www.gastearsivi.com/ara/h%C3%BCrriyet adresinden 20.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Işık, M. (2018). 28 Şubat Postmodern Darbe Sürecinde Rol Oynayan Aktörler Hakkında Bir Değerlendirme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Işık, M. (2023a). Türk Siyasal Hayatında 28 Şubat Süreci: Kavramlar, Olaylar, Aktörler. Gaziantep: Özgür Publications. https://www.ozguryayinlari.com/site adresinden 10.05.2024 tarihinde alınmıştır. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub205.
• Işık, M. (2023b). Türkiye’de Yargının Siyasallaşması: 28 Şubat Süreci Örneği. Astana 2. Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, İstanbul, Türkiye.
• İflazoğlu Saban, A. ve Saban, A. (2016). Üniversitenin Kuruluş ve Öğretim Amacı Ne Olmalıdır? Bir Analiz Çalışması. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 43-53.
• İnce, D. (2014). 28 Şubat Haberciliği: Bir Meşruiyet Restorasyonu. İlef Dergisi, 1(1), 57-87.
• Kazan, Ş. (2000). Öncesi ve Sonrasıyla 28 Şubat. Ankara: Keşif Yayınları.
• Kazan, Ş. (2014). 28 Şubat: Postmodern Bir Darbenin Anatomisi. T. Çetinkaya (Ed.). Ankara: MGV Yayınları.
• Kışlalı, A. T. (2001). Kemalizm Laiklik ve Demokrasi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kışlalı, A. T. (2014). Siyaset Bilimi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Milliyet (2011, Aralık). Artık Katsayı Yok. https://www.milliyet.com.tr/gundem/artik-katsayi-yok-1469920 adresinden 13.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Milliyet (t.y.). Gazete arşivi. https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/ adresinden 20.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Nohutçu, A. (2012). Kamu Yönetimi. Ankara: Savaş Yayınevi.
• NTV (2009, 20 Temmuz). YÖK Katsayı Uygulamasını Kaldırdı. https://www.ntv.com.tr/turkiye/yok-katsayi-uygulamasini-kaldirdi,ywcOPJKV7ESa6iJsaP4pcw adresinden 13.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Öcal, B. (2009). 12 Eylül’den 28 Şubat’a Darbe Söylemlerindeki Değişimin Analizi. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 1/4.
• Özgan, A. (2008). 28 Şubat Sürecinin Siyasal Açıdan Neden ve Sonuçları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, S. (2013). Belgelerle 28 Şubat Dünden Bugüne. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Petek, R. (2007). 28 Şubat’ın Hukuk Dünyasına Yansımaları. 28 Şubat Postmodern Bir Darbenin Sosyal ve Siyasal Analizi (ss. 108-116). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Sabah (t.y.). Gazete arşivi. https://egazete.sabah.com.tr/ adresinden 20.05.2024 tarihinde alınmıştır.
• Sezen, S. (2000). Milli Güvenlik Kurulu Üzerine. Amme İdaresi Dergisi, 33(4), 63-83.
• Sobacı, M. Z. (2016). Bürokrasi Üzerine Yeniden Düşünmek. Kriter, 1(5). https://kriterdergi.com/dosya/burokrasi-uzerine-yeniden-dusunmek adresinden 11.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Şeker, M. (2006, 11 Mayıs). Kırk Soruda Andıç Olayı. https://www.yenisafak.com/yazarlar/mehmet-seker/kirk-soruda-andic-olayi-612 adresinden 29.04.2024 tarihinde alınmıştır.
• Tunç, H. (1998). Türkiye’de Askeri Darbeler, Muhtıralar ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Tepkileri. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1-2), 125-164.
• Türk Dil Kurumu (2023). Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?q=darbe&aranan= adresinden 30.12.2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Adalet Akademisi (2020). Türk Adalet Sistemi. https://taa.gov.tr/yuklenenler/dosyalar/f29b2a4b-ce9d-482d-ae66-97a6864ca7eb-turk-yargi-sistemi-brosur-son-28.08.2020-tr1.pdf adresinden 09.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı (T.Y.). Türk Adalet Sistemi. https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/Dergi/13052022095441T%C3%BCrk%20Adalet%20Sistemi.pdf adresinden 09.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, 9 Kasım). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf adresinden 09.03.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (2022). İnsan Hakları Bağlamında 28 Şubat Darbesi Raporu. Mrk Baskı ve Tanıtım Hizmetleri.
• Türköne, M. (2011). Siyaset. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Tüylü, Ö. S. (2012). Türkiye’de Askeri Darbelerin Karizma Üretme İşlevi: 28 Şubat Süreci ve Adalet ve Kalkınma Partisi Örneğinde Sosyolojik Bir Çalışma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeni Şafak (2018, 1 Mart). Hafızalardaki Kara Leke 28 Şubat. https://www.yenisafak.com/gundem/hafizalardaki-kara-leke-28-subat-3164536 adresinden 15.06.2018 tarihinde alınmıştır.
• Yılmaz, N. (2012). Bir Postmodern Darbe Portresi: 28 Şubat. A. Babacan (Ed.), Bin Yılın Sonu: 28 Şubat Süreklilik ve Kopuş (ss. 211-237). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Yükseköğretim Kanunu (1981, 4 Kasım). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf adresinden 13.03.2024 tarihinde alınmıştır.