TÜRKİYE’NİN YENİ PAZAR ARAYIŞLARI İÇİNDE AFRİKA ÜLKELERİNİN YERİ VE ÖNEMİ

Yıl 2018, Sayı: 2, 133 - 162, 10.04.2018

Kahraman Arslan

Öz

Türkiye’nin Afrika kıtasındaki ülkelerle ilişkileri
2000’li yılların başına kadar asgari düzeyde seyretmiş ve Türkiye’nin ne
tutarlı bir Afrika politikası ne de Afrika’ya açılma gibi bir niyeti olmamıştır
(Tepebaş, 2013: 320). Dolayısıyla başta Sahra-Altı bölgesi olmak üzere Afrika
kıtası uzun yıllar marjinal ve incelenmeye değer görülmeyen bir bölge olarak
kalmıştır. Kapsamlı bir Afrika politikası hedefi ile 1998 yılında ilk somut
adım atılmış ve geniş kapsamlı bir eylem planı hazırlanarak Afrika kıtasındaki
ülkelerle ekonomik, kültürel ve insani boyutlu ilişkilerin geliştirilmesi
hedeflenmiştir (Aydın, 2014: 4). Özellikle son yıllarda AB ekonomisinin
daralması, Afrika kıtasının ekonomik potansiyelinin farkına varılmasını
sağlamıştır. Afrika ülkeleri ile olan ticaretimizin boyutları küçük gibi gözükse
de 2003 yılından bu yana gerçekleşen artışlar, Afrika ülkelerinin ticaret
potansiyelinin ne kadar büyük olduğunu ve gelecekte ne gibi fırsatlar
yaratılabileceğini göstermesi bakımından önemlidir. 

Bu çalışmada, ilgili literatür içerisinde saklı
duran bilgileri keşfetmeye ve yorumlamaya dayalı nitel araştırma ve analiz
yöntemi uygulanmak suretiyle Türkiye’nin Afrika ülkeleri ile ekonomik
ilişkilerinin geliştirilmesinin önemi üzerinde durulmuş ve bu ülkelerle olan
dış ticaret hacmimizin geliştirilmesi amacıyla politika önerileri
oluşturulmuştur. Ayrıca, tarihi ve kültürel bağlarımız olan Afrika kıtasındaki
ülkelerin mevcut potansiyeli ve önümüzdeki dönemde uluslararası arenada giderek
artacak önemleri göz önünde bulundurularak iş adamlarımızın ve akademisyenlerimizin
bu konuya dikkatlerinin çekilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda  karşılıklı beklentiler çerçevesinde yarar
sağlayan ikili-bölgesel ilişkiler kurabilmesi için öncelikle akademik anlamda
işbirliğine gidilmesi, genç akademisyenlerin Afrika üzerine çalışma yapmaya
teşvik edilmesi, yazılı ve görsel medyada Afrika ülkeleri ile ilişkilere daha
fazla yer verilmek suretiyle farkındalık yaratılması ve Afrika konusunda uzman
yetiştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bir diğer önemli bulgu, kıtanın
içinde bulunduğumuz yüzyılın en önemli rekabet alanlarından biri haline geldiği
bir ortamda Türkiye’nin Afrika ülkelerini göz ardı etme lüksünün olmadığı ve
deneyimli olduğu alanlarda Afrika ülkelerine teknik yardım ve eğitim desteği
sağlaması ve işbirliği imkanlarını geliştirmesi yoluyla dış ticaret hacmimizin
arzu edilen seviyelere ulaştırılabilmesinin mümkün olduğudur.  

Anahtar Kelimeler

Afrika, Türkiye, Dış Ticaret

Kaynakça

• AFACAN, İsa, (2012), “Türk Dış Politikasında Afrika Açılımı”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 4, Sayı: 46, s.10-18.
• ALKAN, Haluk ve MERCAN, M. Hüseyin, (2013), “Yeni Burjuvazi, Ekonomik Kalkınma ve Afrika: Tuscon Afrika Ticaret Köprüleri”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s.25-42.
• ALPAY, Yalın, (2009), “Çin Afrika’da Ne Yapıyor?”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Sayı 14, Tasam Yayınları, s.1-24.
• ALTAN, Can, (2004), “Afrika Ülkeleriyle Ticari İlişkilerimiz”, Ekonomik Sorunlar Dergisi No: 17, XVII.
• www.mfa.gov.tr/data/Kutuphane/Yayinlar/EkonomikSorunlar Dergisi/Sayi13/AfrikailiskileriII.pdf (Erişim Tarihi: 04.12.2015).
• ARDA, Mehmet, (2013), “Afrika Ekonomisi ve Dış Ticaretine Genel Bakış”, Dış Ticarette Durum Dergisi, Mayıs, 101-105.
• ARSLAN, Kahraman, (2012), “Birleşmiş Milletler En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansının Düşündürdükleri,” Düzce Üniversitesi Yönetim ve Eğitim Bilimleri Dergisi, Vol 2, No.1, e-Dergi, s.1-15.
• AYDIN, Hakan, (2014), “Sosyal İnşacı Değişim: Türkiye ve Afrika İlişkileri”, Kırklareli Üniversitesi Afrika Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Analiz No: 4, 3-13.
• BECK, Martin, (2006), “The Concept of Regional Power:The Middle East as a Deviant Case? Conference Paper Regional Powers in Asia, Latin America, the Near and Middle East”, 11-12 December, GIGA German Institute of Global and Area Studies,1-23.
• BOZTAŞ, Asena, (2014), “Avrupa-ABD-Rusya ve Çin Kıskacında 21. Yüzyıl Afrika Sömürgeciliği”, 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler, Sayı 6, Aralık-Ocak-Şubat, 155-169.
• ÇOLAK, Fadime Gözde, (2012), “Turkey’s African Opening: Limits and Potential”, The Jerusalem Review, September 2012, https://thejerusalemreview.com/2012/09/19/turkeys-african-opening-limits-and-potential/
• DAVIES, Desmond, (2008), “Turkey embarks on expansion in Africa”, North&South Magazine, October 2008, V.2, No.10, 32.
• DOĞAN, Bahar Burtan ve ÖZÖRNEK Tunç Şüheda, (2015), “Türkiye’nin Afrika Ülkeleri İle Olan Dış Ticaretinin Belirleyicileri Panel Çekim Modeli Yaklaşımı”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Yıl 7, Sayı 12, s.1-15.
• ERDURAN, Şahin, (2014), “Türkiye-Afrika Ekonomik İlişkileri”, Akademik Perspektif Dergisi, Ağustos 2014
• http://akademikperspektif.com/2014/08/19/turkiye-afrika-ekonomik-iliskileri/
• GÜÇLÜ, Yücel, (2002), “Türkiye’nin Dış Ekonomik İlişkileri”, T. C. Dış İşleri Bakanlığı Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, S.IV, Ocak. http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-dis-ekonomik-iliskileri.tr.mfa
• HABIYAREMYE, Alexis ve OĞUZLU, Tarık, (2014), “Engagement With Africa: Making Sense of Turkey’s Approach in the Context of Growing East-West Rivaery”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Volume 11, No. 41, s.65-85.
• HAZAR, Numan, (2008), “Türkiye’nin Afrikaya Açılımı”, Stratejik Analiz Dergisi, Cilt 9, Sayı 99, Temmuz, s.17-26.
• KAKUCHI, Suvendrini, (2013), “Japan Seeks to Remain Asia-Africa Relationship”, Inter Press Service News Agency, 4 June 2013,
• http://www.ipsnews.net/2013/06/japan-seek-to-remake-asia-africa-relationship/
• KARABALIK, Hakan, (2013), “Yükselen Yeni Afrika ve Türkiye”, Timreport, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Sayı 101, s.74-77.
• KARAGÜL, Soner ve ARSLAN, İbrahim, (2013), “Türkiye’nin Afrika’ya Açılım Politikası: Tarihsel Arka Plan, Stratejik Ortaklık ve Geleceği”, USAK / Uluslararası Hukuk ve Politika Cilt: 9, Sayı: 35, s.21-55.
• KIZILARSLAN, Atilla, (2009), “Türkiye İle Afrika Arasındaki Ekonomik İlişkiler”, Türk ve Afrikalı Sivil Toplum Kuruluşları: İşbirliği ve Kalkınma içinde, Tasam Yayınları, İstanbul, s.11-18.
• OBA, Ali Engin, (2008), “Türkiye-Afrika İlişkilerinde Yeni Bir Dönem Başlarken”, Stratejik Analiz Dergisi, Cilt 9, Sayı 99, s.93-98.
• OTTY, Mark ve AJEN, Sita, (2011), “It’s Time for Africa”, Ernst&Young’s Africa Attractiveness Survey, EY Building a Better Working World, http://www.ey.com/za/en/issues/business-environment/2011-africa-attractiveness-survey
• ÖZGECAN, Şahin, (2010), “Türkiye’nin Afrika Açılımı”, Bilgesam Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi, Temmuz 2010, http://www.bilgesam.org/incele/43/-turkiye%E2%80%99nin-afrika-acilimi/
• ÖZKAN, Mehmet, (2012), “Türkiye’nin Afrika’da Artan Rolü: Pratik Çabalar ve Söylem Arayışları”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 4, Sayı: 46, Ekim 2012, s.19-28.
• ÖZTÜRK, Hasan, (2004), “Afrika Vizyon Belgesi”, Bilgesam Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi, Rapor No: 16, İstanbul, s.1-40.
• SORHUN, Engin, (2013), “Türkiye’nin Eksik Dış Ticareti, Ticari Potansiyeli ve Yeni Fırsatlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi Cilt 28, Sayı 1, s.25-47.
• SÜREK, Şevket, (2013), “Kara Kıtanın Cazibesi”, Dış Ticarette Durum Dergisi, Mayıs 2013, s.125-127.
• TEPEBAŞ, Ufuk, (2013), “Dönüşüm Sürecindeki Sahra-Altı Afrika Kalkınma, Güvenlik ve Ortaklık”, Tasam Yayınları, Afrika Enstitüsü Serisi: 8, s.315-380.
• TEPEBAŞ, Ufuk, (2014), “Türkiye ile Afrika Arasındaki Ekonomik ve Ticari İlişkiler”, Tasam Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/5200/turkiye_ile_afrika_arasindaki_ekonomik_ve_ticari_iliskiler
• TEPECİKLİOĞLU, E. Eyrice, (2012), “Afrika Kıtasının Dünya Politikasında Artan Önemi ve Türkiye-Afrika İlişkileri”, Ankara Üniversitesi Afrika Çalışmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s. 59-92.
• TÜİK, “Dış Ticaret İstatistikleri”, www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046 (Erişim Tarihi: 04.12.2016).
• UCHEHARA, Kieran, (2008), “Continuity and Change in Turkish Foreign Policy Toward Africa”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 3, s. 43-64.
• WHEELER, Tom, (2012), “Turkey Rising: A New Global Player”, South African Institute International Affairs (SAHA),
• http:/www.saiia,org.za/feature/turkey-rising-a-new-global-player.html
• www.mfa.gov.tr/turkiye-afrika- iliskileri.tr.mfa (Erişim Tarihi: 04.12.2015)
• YENER, Ahmet Mahir, (2007), “Sahra-Altı Afrika İle Türkiye Arasındaki Ekonomik- Ticari İlişkiler ve Kalkınma Yardımlarının Rolü”, Sahra-Altı Afrika içinde Tasam Yayınları, s.547-554.