BİR HAK OLARAK AKADEMİK ÖZGÜRLÜK

Yıl 2015, Sayı: 2, 65 - 88, 13.07.2016

Bilgen Kükner

Öz

Uzun yıllar boyunca, kurumsal bir özgürlük olan üniversite özerkliğinin gölgesinde ihmal edilen akademisyenlerin akademik özgürlüğü, bugün bu özgürlüklerden sağlanan toplumsal fayda açısından birincil öneme sahip hale gelmiştir. Gelinen süreçte, üniversitelerle ilgili tartışmaların öncelikle akademik özgürlük üzerinden yapıldığı görülmekle birlikte, bu tartışma genellikle akademik özgürlüğün akademisyenin şahsına bağlı bir hak olduğu kabulünün dışında bir seyir izlemektedir. Oysaki bu kavramın asli öznesi akademisyen, bu özgürlük sayesinde bilimin ve toplumun kendisinden beklediği fonksiyonları yerine getirebilmektedir. Ancak akademik özgürlüğün de diğer bireysel haklar gibi sınırlarının olduğu tartışmasızdır. Tartışılan nokta; bu sınırı kimin, nasıl çizeceğidir. Bilimsel bilgi düzeyi, uzun ve meşakkatli süreçlerin sonunda elde ettiği akademik unvanlarla ölçüme tabi tutulan akademisyenin öncelikli sınırının bilimsel ahlak olduğu kabul edilebilir. Bu bilimsel ahlakın akademisyen için nasıl bir alanı ifade ettiği ile ilgili temel saptama, akademisyenin bu unvanları kazandığı uzmanlık alanı olarak yapılabilirse de interdisipliner bilim dalları açısından uzmanlık alanının belirlenmesi zorluğu bu konuyu daha da ilgi çekici ve tartışılır hale getirmektedir. İşte bu çalışma ile amaçlanan akademisyenlerin bireysel hakkı akademik özgürlüğün sınırları ile ilgili tartışmaları ortaya koyarak bu alandaki belirsizliğin kalkmasına kendince bir katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Üniversite, Üniversite Özerkliği, Akademik Özgürlük, Akademisyen, Akademik Özgürlüğün Sınırı

Academic Freedom as a Human Right

Öz

For a long time, academics’ academic freedoms were considered as secondary important issues after universities’ autonomy as institutions. In contemporary world, regarding the social benefit provided by these freedoms, academic freedom as individuals’ right started to be considered more important. Disputes took place about academic freedom, however, academic freedom is not considered as academics’ individual right. On the other hand, if there is a level of performance expected from the academician, there should be a space for him or her to work freely in that field of study in order to fulfill these expectations. Undoubtedly, like other individual rights, academic freedom has borders and limitations. The controversial poin is: who will determine these borders and limitations and how they can limit academic freedom? Academic affilliations are rewarded to academicians after a long time of dificult, dedicated work and considered as the criteria for determining the level of success. Generally, this ethical rule in academia applies to the main field of study. Nevertheless, it is not always possible to determine the core field of study, when one considers interdisciplinary topics. This very problem, makes that issue more interesting and argumentative. The main aim of this study is to expose the disputable issues regarding the boundaries of academic freedom as individuals’ right and by that way, shed some light on this ambigious matters

Anahtar Kelimeler

University, University Autonomy, Academic Freedom, Academician, Limits of Academic Freedom

Kaynakça

• Akerlind g. S. ve Kayrooz, C. (2003). Understanding Academic Freedom: Then Views of social scientists. Higher Education Research and Development, 22 (3).
• Andreescu, L. (2009). Individual Academic Freedom and Aprofessionel Acts. Educational Theory 59 (5).
• Algan, B. (2007). Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Barent, E. (2010). Academic Freedom and the Law, A Comparative Study. Hart Publishing: Oxford and Portland, Oregon.
• Barnett, R. (2008). Her Türlü Aklın Ötesinde Üniversitede İdeoloji İle Yaşamak. (S. Eren, çev). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Barnett, R. (1992). Improving Higher Education; Total Quality Care. Bristol: The Society for Research into Higher Education & Open University Press.
• Barnett, R. (1990) The Idea of Higher Education. Bristol: The Society For Research into Higher Education & Open University Press.
• Barnett, R. (1994). The Limits of Competence; Knowledge, Higher Education and Society. Bristol: The Society for Research into Higher Education & Open University Press.
• Başkaya, F. (1999). Üniversite, Bilim, İktidar. Düşünen Siyaset Dergisi - Üniversite: Cadı Kazanı Bostan, M. (17.06.2014). Akademisyen kime hesap verir. http://akilvefikir.org/2014/06/17/akademisyen-kime-hesap-verir/ (27.02.2015)
• Brubacher J S. (1980) Akademik Özgürlük (A. F. Oğuzkan, Çev.) Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 13 (1).
• Çavdar, A. O. (1994). Açılış Konuşması, Dünya’da ve Türkiye’de Bilim, Etik ve Üniversite Bilimsel Toplantı Serileri: 1. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Erdoğan, M. (2009). Yeni Anayasanın Temel İlkeleri. Türk Demokrasi Vakfı’nın gerçekleştirdiği “Demokrasi ve Anayasa Sempozyumu”nda 22 Aralık 2009’da yapılan konuşma, http://www.mddt.org.tr/artikel.php?artikel_id=56 (15.02.2015)
• Ergün, R. (2012). Akademik Özgürlük. Güncel Hukuk 11 (Kasım)
• Galambos, C. M. (2010). Academic Freedom: A Right Worth Protecting. Journal of Social Work Education 46 (1).
• Gürüz, K. (2003-4). Dünya’da ve Türkiye’de Yükseköğretim, Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri. 2. Baskı. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Haller, E. J. ve strike K. A. (1986). An Introduction to Educational Administration, Social, Legal and Ethical Perspectives. New York: Longman.
• Hook S. (1973). Akademik Hürriyet ve Akademik Anarşi. (S. Tonguç, Çev.). Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
• Kennedy, D. (1998). Academic Duty. 2. Baskı. ABD: Harvard University Press..
• Imre, S. (1987). Interview with Jacques Derrida. Criticisim in Society. Londra: Great Britain Printed.
• Menand, L. (1996). The Limits of Academic Freedom. The Future of Academic Freedom. (L. Menand, ed.). The University of Chicago Press.
• Ortaş, İ. (2004). Üniversite Özerkliği Nedir?. Üniversite ve Toplum Dergisi 4 (1).
• Özipek, B. B. (2004). Akademik Özgürlük. Nasıl Bir Üniversite? (C. C. Aktan, ed.). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Pıncoffs, E. L. (1975). The Concept of Academic Freedom Papers, Some with Revisions, of a Conference Held at The University of Texas, April 13-16, 1972. Austin etc: University of Texas Press.
• Rabban, D. M. (1990). A Functional Analysis of "Individual" and "Institutional" Academic Freedom under the First Amendment. Law and Contemporary Problems 53 (3)
• Rabban, D. M. (2006). Foreword. Academic Freedom at the Dawn of a New Century, (E. Gerstmann ve M. J. Streb, eds). Standford University Press.
• Russo, C. J. ve delon, F. G. (2003). Teachers and academic freedom. Education and the Law 15 (1).
• Schauer, F. (2006). Is There A Right to Academic Freedom. University of Colorado School of Law Review 77.
• Shiell, T. C. (2006) Three Conceptions of Academic Freedom. Academic freedom at the dawn of a new century: How terrorism, governments, and culture wars impact free speech. (E. Gerstmann, ve M. J. Streb, eds.). Stanford, California: Stanford University Press.
• Uygun O. (2009). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda İfade Özgürlüğünün Sınırlanması. Türkiye’de İfade Özgürlüğü (T. Koçak, T. Doğan, Z. Kutluata, eds.). İstanbul: bgst Yayınları.
• Ülger, P. (10.03.2015). Bilim adamlarının toplumsal görevi ve sorumluluğu. http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=2290.
• Vergin, N. (1999). Bilim Camiası ve Tanınma İsteği. Doğu Batı 7.
• Vrielink, J. Lemmens P. Parmentier S. ve LERU Working Group on Human Rights (2011). Academic Freedom as a Fundemental Right. (K. Deketelaere ed.). Position and Advice Papers as published by the League of European Research Universities (LERU).
• Yalçın, C. (2002). Akademik Özgürlük Üzerine Bir Değerlendirme. Eğitim Araştırmaları 7.
• http://unesdoc.unesco.org/images/0011/001102/110220e.pdf#page=32 (13.03.2015)
• http://www.aaup.org/AAUP/pubsres/policydocs/contents/1915.htm. (19.12.2014).