Parlamenter Sistem Siyasal İstikrarsızlıkların Nedeni midir? 1960-1971 Dönemi

Yıl 2019, Sayı: 10, 30 - 108, 20.12.2019

Fahri Bakırcı

Öz

Bu
makalede 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleştirilen Askeri Darbeden 12 Mart 1971
tarihinde Askeri Muhtıra ile sonlanan dönemdeki siyasal krizlerin nedeni
araştırılmakta ve bu krizlerin parlamenter sistemin işleyişiyle bir ilişkisinin
bulunmadığı gösterilmeye çalışılmaktadır. Bu amaca ulaşmak için dönemi toptancı
bir anlayışla incelemek yerine alt bölümler halinde bir çözümleme
yapılmaktadır. Bu yolla herbir alt dönemin özgüllüğü ortaya konmakta ve her bir
alt dönemde yaşanan siyasal krizlerin farklı nedenden kaynaklandığı
gösterilmektedir. Böylece 2017 Anayasa değişikliğinin gerekçesi olarak
kullanılan parlamenter sistem= siyasal kriz eşitliğinin her bir alt dönem için
farklı bir nedenle geçerli olmadığı 1960-1971 dönemi için gösterilmiş
olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

12 Mart, 27 Mayıs, siyasal kriz, Türkiye'de Hükümetler, Parlamenter Sistem

Is the Parliamentary System the Cause of Political Instability? Period of 1960-1971

Öz

In this article, the reason of the political crises in
the period that ended with the Military Memorandum on March 12, 1971 from the
Military Coup that accomplished on May 27, 1960 is investigated and it is tried
to show that these crises do not have any relation with the functioning of the
parliamentary system. In order to achieve this aim, instead of examining the
period with a holistic approach, an analysis is carried out considering the
sub-periods. In this way, the specificity of each sub-period is revealed and it
is shown that the political crises experienced in each sub-period are caused by
different reasons. The rationale for the 2017 constitutional amendment is the
equality of the political crisis=parliamentary system. Thus it will be possible
to prove that this rationale is not valid for the period of 1960-1971.

Anahtar Kelimeler

May 27 Coup, March 12 Memorandum, Parliamentary System, political crisis, Governments in Turkey

Kaynakça

• KaynakçaAksoy, Tuncay. Türkiye'nin Mıssouri Faciası. 16 Ağustos 2010. https://www.facebook.com/notes/son-s%C3%B6z/t%C3%BCrkiyenin-missouri-faciasi/152298981450766/ (erişildi: Ekim 10, 2019).Anadolu Ajansı. Türkiye Cumhuriyeti 80. Yıl Kronolijisi. Düzenleyen: M. Mesut Uyanık. Ankara: Anadolu Ajansı, 2003.Atılgan, Gökhan. «Sanayi Kapitalizminin Şafağında.» Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat içinde, yazan Atılgan Gökhan, Cenk Saraçoğlu ve Ateş Uslu, 515-616. İstanbul: Yordam Kitap, 2015.Aydemir, Sefa Salih. «12 Mart Askeri Muhtırasına Giden Süreçte Üniversite Olayları.» AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi III, no. 5 (2014): 43-51.Aydemir, Şevket Süreyya. İkinci Adam. Cilt III. III cilt. İstanbul: Evrim Matbaacılık, 1983.Aydın, Süavi, ve Yüksel Taşkın. 1960'tan Günümüze Türkiye Tarihi. 3. İstanbul: İletişim, 2015.Bardakçı, Murat. «21 Ekim protokolünü hatırlar mısınız?» Habertürk Gazetesi, 4 Mart 2010.biamag. 16 Şubat 1969: Kanlı Pazar'dan Önce Gazeteler. 16 Şubat 2013. https://m.bianet.org/biamag/genclik/144384-kanli-pazar-dan-once-gazeteler (erişildi: Ekim 8, 2019).Biyografi. info . Tarihte Yolculuk: 1971. tarih yok. https://www.biyografi.info/tarih/1971 (erişildi: Ekim 23, 2019).Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi: 1908-1985. 5. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1995.Çavdar, Tevfik. Türkiye'nin Demokrasi Tarihi: 1950-1995. Ankara: İmge, 1996.Çavuşoğlu. «Süleyman Demirel'in Siyasal Hayatı ve Kişisel Özellikleri.» Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi XXI, no. 3 (2016): 1043-1051.Demir, Yeşim. «Albay Talat Aydemir'in Darbe Girişimleri.» Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi V, no. 12 (2006): 155-171.Erdoğan, Mustafa. Türkiye'de Anayasalar ve Siyaset. 4. Ankara: Liberte, 2003.Eroğul, Cem. «Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71.» Geçiş Sürecinde Türkiye içinde, yazan Irvin C. Schink ve E. Ahmet Tonak, 112-158. İstanbul: Belge Yayınları, 1990.Erol, Tuncer. «Türkiye’de Seçim Uygulamaları/Sorunları Işığında Temsilde Adalet‐Yönetimde İstikrar İlkelerinin İşlevselliği.» Anayasa Yargısı, no. 23 (2006): 167-182.Gürsoy, Zehra. «1963-1964 Kıbrıs Krizi.» Türk Dış Politikası Kriz İncelemeleri. 4 Aralık 2015. http://tdpkrizleri.org/index.php/1964-k-br-s-krizi/item/251-ana-sayfa-1963-1964-k-br-s-krizi (erişildi: Ağustos 29, 2019).Kaptan, Naci. Cumhuriyetimiz İçin. 31 Ekim 2017. http://nacikaptan.com/?p=1741 (erişildi: Ekim 10, 2019).Kara, M. Ayhan. «Türkiye’nin koalisyon tarihi-2: Birinci Dönem Koalisyonlar (1961-1965).» Oda TV. 22 6 2015. https://odatv.com/demirel-o-firsati-degerlendirip-inonuyu-nasil-devirmisti-2206151200.html (erişildi: 08 30, 2019).Karaer, İbrahim, Rahim Erişti, ve Ahmet Ceylan. Dünden Bugüne Başbakanlık: 1920-2004. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2004.Küçük, Tarık. Dün-Bugün Amerikan 6. Filo ve Türkiye. 8 Mart 2018. http://www.trsavunmasanayi.com/2018/03/dun-bugun-amerikan-6-filo-ve-turkiye.html (erişildi: Ekim 10, 2019).Özdemir, Hikmet. «Siyasal Tarih (1960-1980).» Yakınçağ Türkiye Tarihi içinde, yazan Bülent Tanör, Korkut Boratav ve Sina Akşin, 225-293. İstanbul: Milliyet Kitaplığı, 1989.Öztürk, Kazım. Türkiye Cumhuriyetleri Hükümetleri ve Programları. İstanbul: Baha Matbaası, 1968.Révolution Internationale. MAYIS 68 [5]: Devrimci kuvvetlerin enternasyonal dirilişi. 22 Mart 2008. https://tr.internationalism.org/book/export/html/34 (erişildi: Ekim 3, 2019).Serenti: Tarih ve Siyaset. Prag Baharı Nasıl Kışa Döndü? 24 Şubat 2017. http://www.serenti.org/prag-bahari-nasil-kisa-dondu/ (erişildi: Ekim 7, 2019).Şimşek, Derya. «Türk Siyasal Yaşamında İlk Koalisyon Hükümeti: CHP-AP Koalisyonu (1961-1962).» ICANAS 38. Ankara, 2007. 2951-2969.Tanör, Bülent. Osmanlı-türk anayasal gelişmeleri. 7. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.TBMM. Hükümetler Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. Düzenleyen: İrfan Neziroğlu ve Tuncer Yılmaz. Cilt IV. Ankara: TBMM Basımevi, 2013.Yüzbaşıoğlu, Necmi. «Türkiye'de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Nasıl Bir Seçim Sistemi.» İHFM LV (1996): 103-150.Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye'nin Tarihi. 29. Çeviren Yasemin Saner. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.