Aşırı Serbest Piyasa “Şok Terapisi” Post-Komünist Doğu Avrupa’da Bir Felakete Yol Açtı

Yıl 2022, Sayı: 16, 92 - 102, 30.11.2022

Çevirmen: Yusuf Enes Karataş

Öz

Serbest piyasa ideologları, ekonomik “şok terapisi”nin komünist devletleri refah modelleri haline getireceğini iddia etmişlerdi. Ancak bu, tam tersine Büyük Buhran’dan daha derin bir durgunluğu tetiklemiş ve Macaristan ile Polonya gibi ülkelerde milliyetçi aşırı sağı beslemiştir.
Milliyetçi sağın yükselişiyle beraber, Merkez Doğu Avrupa’daki liberal entelektüeller, 1990’ların post-komünist dönüşüm stratejilerini bir özeleştiriyle yeniden gözden geçirmeye başladı. Polonyalı merhum filozof Marcin Król'un vardığı sonucu açık sözlü bir şekilde ifade etmişti: “Aptaldık”. Król'un tezi, liberal stratejistlerin dönüşümün sosyal sonuçlarını göz ardı ettikleriydi. Ona göre bu duyarsızlık, milliyetçi bir geri tepmeye zemin hazırlamıştı.
Bu konu üzerine yazılan ilk makaleler ülke içindeki okurlara yönelikti ancak bölge dışından sosyal bilimciler de, hafif bir gecikmeyle de olsa, benzer bir vicdan muhasebesi sürecine girmeye başladı. Kristen Ghodsee ve Mitchell A. Orenstein tarafından kaleme alınan Taking Stock of Shock: Social Consequences of the 1989 Revolutions, bu tartışmaya yapılan bir müdahaledir.

Anahtar Kelimeler

serbest piyasa, doğu avrupa, şok terapisi