Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) Eğitim Alanının Yapısı ve Dinamikleri'ne Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2024, Sayı: 20, 38 - 77, 30.11.2024

Selfet Duran

https://doi.org/10.47124/viraverita.1560985

Öz

Bu çalışma erken Cumhuriyet dönemi (1923-1950) eğitim alanının yapısal tarihini, bu dönemde eğitim alanında yaşanan değişim ve dönüşümleri, alanda eyleyiciler (agents) açısından mücadele nesnesi haline gelen bahisleri (illusio), eğitim alanındaki kültürel sermayenin niteliğini ve bu kültürel sermayeyi belirlemek üzerine verilen siyasal-toplumsal mücadeleleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada Cumhuriyetin eğitim kurgusunun niteliği, eyleyicilerin bu kurguyu aşındırma denemeleri, günümüze kadar gelen, sınıfsal yeniden üretim, fırsat eşitliği, dini ve özel öğretim, siyasal endoktrinasyon gibi temel tartışma konularının tarihsel kökenleri ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bunun için eğitim alanı içerisindeki eyleyicilere kültürel ve sınıfsal yeniden üretim ve ayrım/ayrışma fırsatları sunan ve kültürel ideolojik kodlarını eğitim kültürüne yansıtma olanağı veren ortaöğretim alt alanındaki okul türleri ve öğrenci sayılarının tarihsel süreç içerisindeki değişimine odaklanılacaktır. Literatür taraması yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmanın kuramsal çerçevesini Bourdieu’cü yapısal tarih ve alan analizi tartışmaları oluşturacaktır. Bourdieu’cü yapısal tarih ve alan analizi daha önce kültürel-ideolojik çerçevede pek çok kez araştırması konusu yapılan Erken Cumhuriyet Dönemi eğitim alanındaki eyleyicilerin peşinde oldukları ve sınıfsal ve kültürel ayrım/ayrışma fırsatları sunan yeni bir kültürel sermaye türünün inşa sürecini ve bunun toplumsal-sınıfsal yapı üzerindeki etkilerini ortaya koymak açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın en önemli iddiası ve özgünlüğü de budur.

Anahtar Kelimeler

: Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim, Alan, Kültürel Sermaye, Yeniden Üretim

A Critical Approach to the Structure and Dynamics of the Educational Field in the Early Republic Period (1923-1950)

Öz

This study aims to reveal the structural history of the education field between 1923-1950, the changes and transformations experienced in the education field during these periods, the objects (illusio) that became objects of struggle for the agents in the field, the nature of the cultural capital in the education field and the political-social struggles given to determine this cultural capital. In the study, the nature of the educational structure of the Republic, the attempts of the agents to erode this structure, the historical roots of the basic discussion topics such as reproduction of class, equality of opportunity, religious and private education, political indoctrination that have continued to the present day will be tried to be revealed. For this purpose, the focus will be on the historical change of school types and student numbers in the secondary education sub-field, which offers opportunities for cultural and class reproduction and distinction to the agents in the education field and the opportunity to reflect their cultural ideological engagements to the educational culture. The theoretical framework of the study, which is carried out with the literature review method, will be formed by Bourdieu's structural history and field analysis discussions. Bourdieu's structural history and field analysis is important in terms of revealing the construction process of a new type of cultural capital that the agents in the field of education in the Early Republican Period, which has been researched many times in the cultural-ideological framework, were after and that offered opportunities for class and cultural distinction/separation, and its effects on the social-class structure. This is the most important claim and originality of this study.

Anahtar Kelimeler

Early Repuplic Period, Education, Field, Culturel Capital, Reproduction

Kaynakça

• Akşit, B. Ve Coşkun, M. K. (2014). Türkiye’nin Modernleşmesi Bağlamında İmam Hatip Okulları, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık (Cilt: 6) İçinde, (Ed. Y. Aktay), İletişim Yayınları.
• Akyüz, Y. (2019). Türk Eğitim Tarihi M.Ö 1000-M.S. 2019, (Gözden Geçirilmiş 32. Baskı.), Pegem Akademi.
• Alaca, E. (2017), Cumhuriyet Dönemi İlkokul Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme (1923-1972), Turkish Studies, 12(28), 25-40.
• Althusser, L (2006). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (2. Baskı). (A. Tümertekin, Çev.), İthaki Yayınları. Anıl, B., Dost, S., Dündar, B., Ediskun, H., Ertan, F., Gürsel, N. (1964), Özel Okullar Rehberi (1. Baskı). Özel Okullar Yayınları.
• Başgöz, İ. (1995). Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk (1. Baskı). Başbakanlık Basımevi.
• Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1933). Maarif İstatistikleri 1923-32, Yayın No:26, Devlet Matbaası.
• Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1934). Maarif İstatistikleri 1932-1933, Yayın No:31, Devlet Matbaası.
• Binbaşoğlu, C. (2005). Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi (1. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital, (J.G. Richordson Der.), Handbook of Theory and Research fort he Sociology of Education (s. 241-258) içinde, Greenwood Press.
• Bourdieu, P. (1996), State nobility: Elite Schools in the Field of Power, Translated to English by Lauretta C. Clough, Oxford: Polity Press.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler (2. Baskı). (H. U. Tanrıöver, Çev.), Hil Yayınları.
• Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2012). Düşünümsel bir Antropoloji İçin Cevaplar (6. Baskı). (N. Ökten, Çev.), İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2013). Bilimin Toplumsal Kullanımları (1. Baskı). (L. Ünsaldı, Çev.), Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (2014). Varisler (1. Baskı). (L. Ünsaldı, Çev.), Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015a). Ayrım (1. Baskı). (D. Fırat ve G. Berkut, Çev.), Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015b). Devlet Üzerine (1. Baskı). (A. Sümer, Çev.), İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (2015). Yeniden Üretim (1. Baskı). (A. Sümer, L. Ünsaldı ve Ö. Akkaya Çev.), Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2018). Sosyoloji Meseleleri (3. Baskı.). (F. Öztürk, B. Uçar, M. Gültekin ve A. Sümer Çev.), İletişim Yayınları.
• Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk ve Orta Öğretim (2. Baskı). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Copeaux, E. (2006). Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993): Türk Tarih Tezinden Türk-İslâm Sentezine (1. Baskı), İletişim Yayınları.
• Çeğin, G. (2018). Gündelik Hayatın Kavranışı İçin -Pierre Bourdieu’nün Kavramsal Repertuarının Verimlilikleri ve Sınırlılıkları, (A. Esgin ve G. Çeğin Der.), Gündelik Hayat Sosyolojisi (1. Baskı) içinde. Phoenix Yayınları.
• Demirbaş, E. Ve Özalp M. T. (2022), Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları (1923-1950), Journal of History School, 15(29, S. 2604-2626.
• Devlet İstatistik Genel Müdürlüğü (1950). Ortaöğretim İstatistikleri, 1948-1949, Yayın No:326, Devlet Matbaası.
• Devlet İstatistik Genel Müdürlüğü (1975). 1974 Üniversitelerarası Seçme Sınavı Anket Sonuçları ve 1974-1975 Öğretim Yılı Başı Yüksek Öğretim İstatistikleri, Yayın No:734, Devlet Matbaası.
• Diani, M. (2012). Charles Tilly’nin İdenties, Boundaires, and Social Ties adlı Çalışmasındaki İlişkisel Unsur (E. Göker ve G. Çeğin Der.), (Ö. Küçük Çev.), Tözcülüğün Tasfiyesi (1. Baskı, s. 245-256) içinde, Notabane Yayınları.
• Duran, S. (2017), Türkiye’nin Yeni Sınıfsal Topografyası, Aleviler ve Kültürel Proleterleşme (H. Mıhçı, Ö. Çelik ve P. Bedirhanoğlu Der.), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek (1. Baskı, s. 249-278) içinde. Notabene Yayınları.
• Dündar, C. (2008). Köy Enstitüleri (7. Baskı). İmge Kitabevi.
• Eren, H. (2005), Özel Okullar, Türkiye Özel Okullar Birliği Yayınları.
• Ergin, O. (1940). Türk Maarif Tarihi II. Cilt (1. Baskı). Osmanbey Matbaası.
• Ergin, O. (1942). Türk Maarif Tarihi IV. Cilt (1. Baskı). Osmanbey Matbaası.
• Ergin, O. (1943). Türkiye Maarif Tarihi V. Cilt (1. Baskı). Osman Bey Matbaası.
• Gürsoy, Ö. (2021), Erken Cumhuriyet Döneminde Militer Uygulamalar: Askerliğe Hazırlık Dersleri ve Askerliğe Hazırlık Kampları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Güven, İ. (2010). Türk Eğitim Tarihi (1. Baskı). Naturel Yayıncılık.
• Hesapçıoğlu, M. (2009). Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikası ve Felsefesi, M. Ü Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29(29), 121-138.
• Ives, P. (2011), Gramsci’de Dil ve Hegemonya (1.Baskı). Kalkedon Yayınları.
• Jourdain, A. ve Naulin, S. (2016) Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları (1. Baskı), (Ö. Elitez Çev.), İletişim Yayınları.
• Kaplan, İ. (2011), Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi (6. Baskı). İletişim yayınları.
• Keyder, Ç. (2010), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar (16. Baskı), İletişim Yayınları.
• Kulaksızoğlu, A., Çakar, M. ve Dılmaç, B. (1999). Türkiye’de ve Dünyada Özel Okulların Yapısı ve İşleyişi, M. Ü Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(11), 219-232.
• Makal, M. (1979). Köy Enstitüleri ve Ötesi (1. Baskı). Çağdaş Yayınları.
• Mardin, Ş. (2013a), Türkiye’de Toplum ve Siyaset (7. Baskı), (M. Türköne ve T. Önder, Der.). İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2013b), Türkiye’de İslam ve Sekülerizm (6. Baskı), (E. Gen ve M. Bozluolcay, Der.). İletişim Yayınları.
• Okçabol, R. (2005), Türkiye Eğitim Sistemi (1. Baskı). Ütopya Yayınevi.
• Ozankaya, Ö. (1995), Cumhuriyet Çınarı (1. Baskı). TTK Basımevi.
• Öcal, M. (1998). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Din Eğitimi ve öğretimi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(7), 241-268.
• Önsoy, R. (1991), Cumhuriyetten bugüne İlk ve Ortaöğretimimiz ve Bazı Meseleler, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 1-23.
• Özdalga, E. (2013), İslamcılığın Türkiye Seyri (1. Baskı). (G. Türkoğlu Çev.), İletişim yayınları, Ankara
• Özgüden, M. (2014). Türkiye’de Seçkinler. (F. Alpkaya, B. Duru, Der.) 1920’den Günümüzde Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (3. Baskı., s. 367-406) içinde. Phoenix Yayınları.
• Özkazanç, A. (2014). Cumhuriyet Döneminde Siyasal Gelişmeler: Tarihsel-Sosyolojik Bir Değerlendirme. (F. Alpkaya, B. Duru, Der.) 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (3. Baskı., s. 91-128) içinde. Phoenix Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim (1. Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Savran, S. (2014), İslamcılık, AKP, Burjuvazinin İç Savaşı (N. Balkan, E. Balkan ve A. Öncü Ed.), Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP (1. Baskı., s. 53-141) içinde. Yordam Kitap.
• Somel, R. N. (2010), Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1. Baskı). İletişim Yayınları.
• Somel, R. N. ve Nohl, A. M. (2014), Müfredat mı Sınav mı? Birbirleriyle Çatışan İki Eğitim Kültürüyle Okullar Nasıl Başetmekte (K. İnal ve N. Samet Baykal, Der.), Dershaneler (1. Baskı., s. 21- 52) içinde. Ayrıntı Yayınları.
• Swartz, D. (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi (1. Baskı). (E. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
• Uygun, S. (2003), Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bir Bakış (Gelişim ve Etkileri), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Dergisi, 36(1-2), 107-120.
• Üstel, F. (2014). Makbul Vatandaşın Peşinde (5. Baskı). İletişim Yayınları.
• Yılmazlar, H. (2007). Türkiye’de Özel Okulların Gelişimi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Yücel, H. A. (1994). Türkiye’de Ortaöğretim (2. Baskı). Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Warde, A. (2004). Practice and Field: revising Bourdieusian concepts, Centre for Research on Innovation & Competetion: University of Manchester, 65.