Marcuse’nin Türkiye '68’indeki Yeri ve “Herbert Marcuse: Âsi Gençliğin Peygamberi” Yazı Dizisinin Analizi

Yıl 2024, Sayı: 20, 78 - 108, 30.11.2024

Olgun Bilir

https://doi.org/10.47124/viraverita.1575197

Öz

Bu çalışma, Herbert Marcuse’nin Türkiye’deki 68 Hareketi üzerindeki sınırlı etkisini derinlemesine incelemektedir. Marcuse, 1960'ların sonunda Batı Avrupa ve ABD’de devrimci ideolojilerin önemli bir sembolü olarak dikkat çekmiş ve Türkiye’de entelektüel çevrelerde ilgiyle karşılanmıştır. Ancak, düşünceleri Türkiye'deki toplumsal hareketlerde belirleyici bir rol oynamamıştır. Çalışmada, Marcuse'nin kapitalizm, teknoloji, tüketim toplumu, aşk ve cinsiyet gibi kavramlarına yönelik kapsamlı eleştirileri ele alınmakta ve bu eleştirilerin Türkiye’de nasıl yankı bulduğu incelenmektedir. Türkiye’de Marcuse'nin fikirleri, kitaplarının çevirileri, ve çeşitli dergilerde yapılan analizler yanında Talat Sait Halman’ın Milliyet gazetesinde 1968 yılında yayımladığı “Herbert Marcuse: Âsi Gençliğin Peygamberi” başlıklı yazı dizisi gibi biçim ve içerik olarak diğerlerinden farklı yayınlar aracılığıyla tanıtılmıştır. Bu yayın ana akım bir medya aracılığıyla Marcuse’nin fikirlerinin tanıtılması bakımından dikkat çekicidir. Bu analiz, Marcuse’ye yönelik entelektüel bir merakın var olduğunu gösterirken, Türkiye’deki devrimci gençlik hareketlerinin ideolojik ve politik temellerinin Marcuse’nin fikirlerinden bağımsız olarak geliştiğini vurgulamaktadır. Çalışma, Marcuse'nin eleştirilerinin Türkiye’nin özgün devrimci amaçları ve sosyo-politik koşullarıyla hangi noktalarda örtüşmediğini veya ayrıştığını değerlendirmeye odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Marcuse, 1968 Hareketleri, Devrimci Gençlik, Kapitalizm Eleştirisi, İleri Endüstriyel Toplum

Marcuse's Place in Turkey's '68 Movement and an Analysis of the Series "Herbert Marcuse: The Prophet of Rebellious Youth"

Öz

This study examines the limited impact of Herbert Marcuse on the 1968 Movement in Turkey. Marcuse emerged as a significant symbol of revolutionary ideologies in Western Europe and the United States in the late 1960s and garnered interest within Turkish intellectual circles. However, his ideas did not play a decisive role in shaping social movements in Turkey. The study addresses Marcuse's comprehensive critiques of concepts such as capitalism, technology, consumer society, Eros, and sexuality, exploring how these critiques resonated in Turkey. Marcuse’s ideas were introduced through translations of his books and analyses in various journals, as well as through distinctive publications like Talat Sait Halman’s 1968 series in Milliyet, titled “Herbert Marcuse: Prophet of the Rebellious Youth.” This series is notable for presenting Marcuse’s ideas through mainstream media. The analysis demonstrates that, despite a certain intellectual curiosity toward Marcuse, the ideological and political foundations of Turkey's revolutionary youth movements developed independently of his ideas. This study thus focuses on examining where Marcuse’s critiques align with or diverge from Turkey’s unique revolutionary aims and socio-political context.

Anahtar Kelimeler

Marcuse, 1968 Movements, Revolutionary Youth, Critique of Capitalism, Advanced Industrial Society

Kaynakça

• Abadan, N. (1968). Kitap tahlili. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 23(02), 335-342. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000963
• Belli, M. (1970). Milli demokratik devrim (1. Baskı). Aydınlık Yayınları.
• Birgül, C. (2003). Aklın yolu bindir: Talat S. Halman kitabı (1. Baskı). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Boran, B. (2016). Türkiye ve sosyalizm sorunları (2. Baskı). Yordam Yayınları. (Özgün eser basım 1968)
• Boyraz, C. (2018). Türkiye’de 1968 ve eğitime dair talepler. Toplumsal Tarih, 293, 84-89.
• Fairclough, N. (1989). Language and power (1. Baskı). Longman.
• Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language (1. Baskı). Longman.
• Hançerlioglu, O. (1968) “Marcuse’cülük”. Varlık, 36(731), Aralık, 4-5.
• Halman, T. S. (1968). Herbert Marcuse: Âsi Gençliğin Peygamberi. Milliyet Gazetesi, (29.09.1968 - 05.10.1968), 5.
• Hsieh, H. F., Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687.
• Kellner, D. (1984). Herbert Marcuse and Crisis of Marxism (1. Baskı). MacMillan.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology (2. Baskı). Sage Publications.
• Laçiner, Ö. (2007). Ömer Laçiner ile Söyleşi: 25. Yılında 12 Eylül ve Siyaset https://birikimdergisi.com/guncel/145/omer-laciner-ile-soylesi-25-yilinda-12-eylul-ve-siyaset
• Marcuse, H. (1968a). Aşk ve Uygarlık. (S. Çağan, Çev.). May Yayınları (1. Baskı). (Özgün eser basım 1955)
• Marcuse, H. (1968b). Tek Boyutlu İnsan. (S. Çağan, Çev.). May Yayınları (1. Baskı). (Özgün eser basım 1964)
• Marcuse, H. (1969). Sovyet Marksizmi. (S. Çağan, Çev.). May Yayınları (1. Baskı). (Özgün eser basım 1958)
• Neuendorf, K. A. (2017). The content analysis guidebook (2. Baskı). Sage.
• Oktay, A. (2011). Kendi hayatımızı seyretmiyoruz biz – Söyleşi Orhan Koçak ve Mustafa Arslantunalı. Virgül, 43, 6-12.
• Toprak, Z. (2018). 1968-1969 İstanbul Üniversitesi boykot ve işgalleri. Toplumsal Tarih, 293, 72-82.
• Uysal, A. (2018). Mayıs 68 ve toplumsal hareketlerin uluslararası dolaşımı. Toplumsal Tarih, 293, 18-23.
• Ünüvar, K. (2018). FKF’den Dev-Genç’e: Türkiye’de 1968 öğrenci hareketleri ve sol, Toplumsal Tarih, 293, 90-100.
• Van Dijk, T. A. (2001). Critical discourse analysis. D. Schiffrin, D. Tannen ve H. E. Hamilton (Ed.), The handbook of discourse analysis (1. Baskı, s. 352-371) içinde. Blackwell.
• Weber, R. P. (1990). Basic content analysis (2. Baskı.). Sage.
• Wodak, R., Meyer, M. (2009). Methods of critical discourse analysis (2. Baskı), Sage.
• Young, R. M. (1969). The Naked Marx, Review of Herbert Marcuse, Eros and Civilization: A Philosophical Inquiry into Freud https://www.psychoanalysis-and-therapy.com/human_nature/papers/paper89h.html i