Mythological Elements in Hovhannes Tumanyan’s Works

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 15 - 24, 29.06.2022

Ercan Cihan Ulupınar

Öz

Hovhannes Tumanyan (1869 – 1923) has an important place as a writer, poet and translator in Armenian literature at the end of the 19th century and the beginning of the 20th century. Tumanyan’s literary life started with poetry in the 1880s. In the following years, he also wrote works in the genres of short stories, tales and poems. The traces of Armenian folk culture and romanticism are seen in the works of the author. Oral culture had a great influence on Tumanyan’s life. For this reason, mythological elements are frequently encountered in the works of the author. In our article, Tumanyan’s tale “The Flower of Paradise” («Եդեմական ծաղիկը»), poems “Akhtamar” («Ախթամար») and “Davit of Sassoun” («Սասունցի Դավիթ») are analyzed in order to show the
mythological elements in his works. The mythological elements in the aforementioned works were examined using textual analysis and intertextual research methods. In the works examined, the plot, characters, places, objects and animals are discussed in the context of their mythological features. First of all, the mythological elements in the tale “The Flower of Paradise” were examined. In this tale, characters and places have mythological elements. Secondly, the mythological elements in the poem named “Akhtamar” were analyzed. The poema has similarities in plot and characters with the narrative “Hero and Leandros” in Greek mythology. Finally, the mythological elements in the poem “Davit of Sassoun” were examined. In the work, it has been determined that the Davit of Sassoun, Mher and Taurus characters, as well as the horse and sword of Davit of Sassoun, have mythological features. While this research shows the mythological elements in Tumanyan’s works, it also presents examples of the relationship between myth-tale, myth-legend and myth-epic.

Anahtar Kelimeler

Armenian Literature, Epic, Tale, Myth, Poema

Hovhannes Tumanyan’ın Eserlerinde Mitolojik Unsurlar

Öz

Hovhannes Tumanyan (1869 – 1923) XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başında Ermeni edebiyatı içinde yazar, şair ve çevirmen olarak önemli bir yere sahiptir. Tumanyan’ın edebî hayatı 1880’li yıllarda şiirle başlamıştır. Daha sonraki yıllarda öykü, masal ve poema türlerinde de eserler sunmuştur. Yazarın eserlerinde Ermeni halk kültürünün ve romantizmin izleri görülür. Tumanyan’ın hayatında sözlü kültürün etkisi fazladır. Bu sebeple yazarın eserlerinde mitolojik ögelere yoğun bir şekilde rastlanır. Makalemizde Tumanyan’ın eserlerindeki mitolojik unsurları göstermek amacıyla “Cennet Çiçeği” («Եդեմական ծաղիկը») adlı masalı, “Ahtamar” («Ախթամար») ve “Sasunlu Davit” («Սասունցի Դավիթ») adlı poemaları analiz edilmiştir. Adı geçen eserlerdeki mitolojik unsurlar metne bağlı analiz ve metinlerarası araştırma yöntemi kullanılarak incelenmiştir. İncelenen eserlerde olay örgüsü, karakterler, mekânlar, nesneler ve hayvanlar mitolojik özellikleri bağlamında ele alınmıştır. İlk olarak “Cennet Çiçeği” adlı masaldaki mitolojik unsurlar değerlendirilmiştir. Bu masalda başkahramanlar ve mekânlar mitolojik nitelik taşımaktadır. İkinci olarak “Ahtamar” adlı poemadaki mitolojik unsurlar incelenmiştir. Poema, Yunan mitolojisindeki “Hero ve Leandros” hakkındaki anlatı ile olay örgüsünde ve karakterlerde benzerliğe sahiptir. Son olarak “Sasunlu Davit” adlı poemadaki mitolojik unsurlar analiz edilmiştir. Poemada, Sasunlu Davit, Mher ve Toros karakterlerinin yanı sıra Sasunlu Davit’in atı ve kılıcının da mitolojik özellikler taşıdığı saptanmıştır. Bu araştırma Tumanyan’ın eserlerindeki mitolojik unsurları gösterirken, mit-masal, mit-efsane ve mit-destan ilişkisine de örnekler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ermeni Edebiyatı, Destan, Masal, Mit, Poema

Kaynakça

• Aphrodite-Adonis. (2008, Kasım 27). Temmuz 7, 2021 tarihinde http://yunanmitolojisi.blogspot.com/2008/11/aphrodite-adonis.html adresinden alındı. Avakian, A. M. (1994). Armenian Folklore Bibliography. Berkeley: University of California Press. Bayat, F. (2010). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken. Eryılmaz, D. (2019). Orta Çağ Koşullarında Doğmuş Bir Ermeni Destanı: Sasunlu Davit. G. Kökdemir, & A. G. Fidan içinde, Dünden Bugüne Dünya Destanları (s. 201-223). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Hero and Leander. (tarih yok). Temmuz 8, 2021 tarihinde Britannica: https://www.britannica.com/topic/Hero-Greek-mythology adresinden alındı. Karaca, B. (2001). Ermeni Edebiyatı. B. Karaca içinde, Ermeni Edebiyatı Seçkisi (s. 1-45). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kerovpyan, K. (2003). Mitolojik Ermeni Tarihi. (S. Seropyan, Çev.) İstanbul: Aras Yayıncılık. Petrosyan, A. (2015). Problems of Armenian Prehistory: Myth, Language, History. Yerevan: «Gitutyun» Publishing House. Propp, V. (2001). Masalın Biçimbilimi. (M. Rifat, & S. Rifat, Çev.) İstanbul: Om Yayınevi. Ulupınar, E. C. (2010). Hovhannes Tumanyan’ın Masalları/Halk Edebiyatının Çocuk Edebiyatındaki Yansımaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uras, E. (1950). Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi. Ankara: Yeni Matbaa. Թումանյան, Հ. (tarih yok). Ախթամար. Temmuz 08, 2021 tarihinde ArmenianHouse.org: http://armenianhouse.org/tumanyan/epics-am/akhtamar.html adresinden alındı. Թումանյան, Հ. (tarih yok). Եդեմական ծաղիկը. Temmuz 08, 2021 tarihinde ArmenianHouse.org: http://armenianhouse.org/tumanyan/tales-am/flower.html adresinden alındı. Թումանյան, Հ. (tarih yok). Կենսագրություն. Temmuz 05, 2021 tarihinde ArmenianHouse.org: http://armenianhouse.org/tumanyan/bio-am.htm adresinden alındı. Թումանյան, Հ. (tarih yok). Սասունցի Դավիթ. ArmenianHouse.org: http://armenianhouse.org/tumanyan/epics-am/sasuntsidavid.html adresinden alındı. Խորենացի, Մ. (1997). Հայոց պատմություն. Երևան: «Հայաստան» հրատարակչություն.