Lev Tolstoy, Rus edebiyatının en önde gelen isimlerinden biri olup, dünya çapında büyük bir üne sahiptir. Eserleri, eğitim ve edebiyat programlarında seçkin bir yer edinmiş, romanları, hikâyeleri ve felsefî-toplumsal yazılarıyla kütüphanelerde ve yayınevlerinde geniş yer bulmuştur. Ayrıca birçok romanı, dünya sinemasının klasikleri arasında sayılan filmlere uyarlanmıştır. Tolstoy’un şöhreti Rusya sınırlarını aşarak farklı kıtalara yayılmış, eserleri altmıştan fazla dile çevrilmiştir; Arapça bu diller arasında önemli bir yere sahiptir. Onu öne çıkaran unsur, yalnızca edebî üslubunun yüksek estetik değeri değil, aynı zamanda eserlerinde işlediği felsefî, ahlaki ve insani temalardır. Bu özellik, farklı toplumsal kesimlerde karşılık bulmasını sağlamıştır. Tolstoy, Hristiyan inancının sınırlarını aşan evrensel bir etik ve inanç anlayışı geliştirmiştir. Bu yaklaşım özellikle İslam dünyasında ilgiyle karşılanmış, bazı önde gelen Müslüman düşünürler tarafından dine yakın bulunmuş ve fikirleri memnuniyetle benimsenmiştir. Böylece hem halk hem de entelektüel çevrelerde önemli bir konum kazanmıştır. Tolstoy’un edebî mirası, Arap dünyasında geniş yankı uyandırmıştır. İsmi, özellikle Mısır gibi köklü İslami ve kültürel kurumlarda tartışılmıştır. Ekim 1917 Devrimi’nden sonra Sovyetler Birliği, onun eserlerini kültürel bir “yumuşak güç” unsuru olarak değerlendirmiş; edebiyat aracılığıyla devrimci ve toplumsal mesajlar, özellikle gençler ve aydınlara ulaştırılmıştır. Bu araştırmada, Arap kültürünün Tolstoy’un eserlerindeki etkisini incelemek amacıyla betimleyici–raporlayıcı yöntem kullanılmış, ardından araştırma Tolstoy’un entelektüel ve edebî varlığının Arap dünyasındaki yerini ele alarak onun halk, kültürel çevreler ve entelektüel kesimler üzerindeki etkisinin boyutunu ortaya koymuştur. Araştırma, Arap edebiyatının roman ve hikâye boyutunda Tolstoy’dan yalnızca bir edebiyatçı olarak değil, aynı zamanda eserleri aracılığıyla insanlığın acılarını farklı coğrafyalarda çözümlemeye çalışan evrensel bir düşünür olarak da etkilendiği sonucuna varmıştır.
يُعَدّ ليو تولستوي من أبرز الأدباء الروس وأكثرهم حضورًا على الساحة العالمية، وتحتل أعماله الأدبية مكانة متميزة في البرامج التعليمية والأدبية في العالم أجمع . وتزخر دور النشر والمكتبات حول العالم بكتبه الروائية والقصصية وكتاباته الفلسفية والاجتماعية، وحولت كثيرٍ من رواياته إلى أفلام عُدّت من علامات السينما العالمية.
لم تقتصر شهرة تولستوي على روسيا، بل تجاوزتها إلى مختلف القارات، حيث تُرجمت آثاره إلى أكثر من ستين لغة، وكانت اللغة العربية إحداها. ويعود جانب من هذه الشهرة إلى الجمع بين الأسلوب الأدبي الراقي والأفكار الفلسفية والأخلاقية والإنسانية التي ضمّنتها أعماله، وهو ما جعلها تحظى بانتشار واسع بين مختلف الشرائح الاجتماعية.
وقد تميّز تولستوي عن غيره من الأدباء بامتلاكه رؤية دينية وأخلاقية متسامية تجاوزت حدود مسيحيته الخاصة، لتلقى صدى لدى أتباع ديانات ومذاهب مختلفة، ولا سيما في الأوساط الإسلامية، حتى أن شخصيات بارزة في العالم الإسلامي رحبت بأفكاره وعدّتها قريبة من روح الدين، مما عزز مكانته بين الجماهير والنخب الفكرية على حد سواء. وقد لاقى الإرث الأدبي لتولستوي صدى واسعًا في العالم العربي عمومًا ، حيث بدأ اسمه يتردد في المؤسسات الثقافية والإسلامية العريقة.
ولا شك أن شهرته ازدادت بعد ثورة أكتوبر 1917 وصعود النظام الشيوعي الى سدة الحكم في روسيا، إذ جرى استثمار الأدب الروسي، بما فيه أعمال تولستوي، بوصفه أحد أوجه "القوة الناعمة" للاتحاد السوفيتي، إذ وُظِّف في إيصال الرسائل الفكرية والاجتماعية ذات الطابع الثوري إلى المجتمعات المختلفة، خاصة بين الشباب والمثقفين.
سيناقش هذا البحث أثر الثقافة العربية في الأدب الروسي، وبخاصة في أعمال تولستوي، ثم يتناول بدوره حضور تولستوي الفكري والأدبي في العالم العربي، مبيّنًا حجم تأثيره في الأوساط الشعبية والثقافية والنخبوية. وفي الختام، يمكن القول إن الأدب العربي، في جانبه الروائي والقصصي، لم يتأثر بتولستوي كأديب فحسب، بل أيضًا كمفكر إنساني قدّم عبر نصوصه أجوبة وتحليلات للمعاناة البشرية في مختلف بقاع العالم.
Leo Tolstoy is one of the foremost figures of Russian literature and enjoys worldwide fame. His works hold a distinguished place in educational and literary programmes, and his novels, short stories, and philosophical and social writings maintain a strong presence in libraries and publishing houses. Many of his novels have been adapted into films regarded as classics of world cinema. Tolstoy's reputation extended beyond Russia to several continents, with his works translated into more than sixty languages, Arabic being among the most significant. What set him apart was not only the high aesthetic quality of his style, but also the philosophical, moral, and humanitarian concerns embedded in his writings. These qualities allowed his work to speak to diverse social groups. Tolstoy developed a universal ethical and spiritual vision that aimed to transcend the boundaries of institutional Christianity. This approach attracted particular attention in the Islamic world, where leading Muslim thinkers recognised affinities between his views and the moral spirit of religion. As a result, he gained authority among both the wider public and intellectual circles. Tolstoy's legacy had a marked impact in the Arab world, where his name circulated in influential Islamic and cultural institutions, especially in Egypt. After the October 1917 Revolution, the Soviet Union regarded his works as an instrument of cultural soft power, using literature to transmit revolutionary and social messages to youth and intellectuals. This study employs a descriptive reporting method to examine the interaction between Arab culture and Tolstoy's thought. It then analyses his intellectual and literary presence in the Arab world, concluding that Arabic narrative and fictional writing was shaped by Tolstoy not only as an author, but also as a universal thinker concerned with interpreting human suffering and proposing moral responses to injustice across global contexts.
| Birincil Dil | Arapça |
|---|---|
| Konular | Dünya Dilleri, Edebiyatı ve Kültürü (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ekim 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Ağustos 2025 |
| Kabul Tarihi | 8 Eylül 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: Ölümünün 115. Yılında L.N. Tolstoy: Sınırları Aşan Bir Yazarın Evrensel Mirası |
World Language Studies