Nahid Sırrı Örik'in Kıskanmak Romanında Kıskançlık ve Haset Duygu Durumlarının Ayrıştırılması

Yıl 2022, , 203 - 217, 30.12.2022

Emre Baştuğ

https://doi.org/10.58306/wollt.1206083

Öz

Nahid Sırrı Örik (1895-1960) Cumhuriyet Dönemi içerisinde yazdığı farklı türdeki eserler bakımından önemli ve üretken bir yazar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eserlerden belki de en bilineni Kıskanmak adlı romanıdır. Romanın ana temasını oluşturan kıskançlık kavramı, geçmişten günümüze değin haset kavramıyla kullanılageldiği ve bu şekilde toplum hafızasında yer ettiği için aynı anlam çerçevesi içinde kullanılmaya başlanmıştır. Doğru sanılan bu yanlışın aksine bu iki duygu durumunun arasında temel bazı farklar bulunmaktadır. Bu iki kavramın sıkça yer bulduğu Kıskanmak adlı romanda, kıskançlık ve haset duygu durumlarının birbirleri yerine kullanıldığı ve karıştırıldığı görülmektedir. Bu iki duygu durumunu ayıran temel farkları anlamak açısından kısaca örnek vermek gerekirse: Haset duygusu haset duyan ve haset duyulan olmak üzere iki kişi arasında yaşanırken kıskançlık duygusu kıskanan kişi, kıskanılan kişi ve rakip kişi olmak üzere en az üç kişi arasında yaşanmaktadır. Romanda kötücül, haset ve kıskançlık duygusuyla kavrulan ana karakter Seniha’nın, abisi Halit’in hayatını mahvetmesini, onun sahip olduklarından mahrum kalması için planlar yapmasını konu alır. Çalışmamızda farklı kaynaklardan hareketle “kıskançlık” ve “haset” kavramlarının temel farkları verilmiş ve bu farklardan hareketle Kıskanmak romanı üzerinde Seniha’nın kıskançlık ve haset duygusunun kaynakları başlıklar altında incelenmiştir. Bunun yanında geçmiş dönemlerde kardeşler arasındaki kıskançlık ve haset duygu durumlarını ele alan önemli metinler ele alınmış ve bu konunun izlekleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda Seniha’nın haset duygusunun sebeplerinin evlilik, eğitim, özgürlük, meslek ve maddiyat olduğu; kıskançlık duygusunun sebebinin ise anne ve aile sevgisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıskançlık, Haset, Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak, Seniha

Jelaousy And Envy in Nahid Sırrı Orik's Novel of Kıskanmak

Öz

Nahid Sırrı Orik (1895-1960) emerges as an important and productive writer in terms of the different types of works he wrote during the Republican Period. Perhaps the most well-known of these works is her novel, Kıskanmak. The concept of jealousy, which constitutes the main theme of the novel, has been used with the concept of envy from the past to the present and has started to be used within the same meaning frame as it has taken a place in the memory of the society. Contrary to what is believed to be right, there are some fundamental differences between these two emotional states. It is seen that the emotions of jealousy and envy are used interchangeably and mixed together in the novel Kıskanmak, where these two concepts are frequently found. In order to give a brief example for understanding the main differences between these two emotional states: while the feeling of envy is experienced between two people, the envious and the envious, the feeling of jealousy is experienced between at least three people, the envious person, the envied person and the rival person. It is about the main character Seniha, who is scorched with malice, envy and jealousy, ruining her brother Halit's life due to these emotional states, and making plans to deprive him of what he has. In our study, the main differences of the concepts of "jealousy" and "envy" are given based on different sources, and the sources of Seniha's feeling of jealousy and envy on the novel Kıskanmak are examined under the headings based on these differences. In addition, important texts dealing with the feelings of jealousy and envy between siblings in the past have been discussed and the themes of this subject have been tried to be revealed. As a result of the study, it was concluded that the reasons for Seniha's feeling of envy are marriage, education, freedom, profession and materialistic point of view, while the reason for the feeling of jealousy is mother and value of a family.

Anahtar Kelimeler

Nahid Sırrı Örik, Jelaousy, Envy, Kıskanmak, Seniha

Kaynakça

• Ayda, A. (1946, Temmuz 2). Yeni Bir Romana Dair. Cumhuriyet Gazetesi.
• Batur, E. (2020). Tutkunun Negatif Çehresi Üzerine Kanlı Bir Divertimento. N. S. Örik içinde, Kıskanmak (s. 7-12). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Bircan, F. (2020). Nahid Sırrı Örik'in Eserlerinde Kötülük. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eskişehir.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2011). Kur'an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Eratalay, S. Ö. (2018). Tarihsel ve Çağdaş Türkçede “Kıskanmak” Anlam Alanına Giren. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 11-27.
• Gül, M. (2021). Tasavvuf Düşüncesinde Manevî Gelişimi Engelleyen Kibir ve Hased. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Temel İslam Bilimleri, Karabük.
• Kalkandelen, H., & Keleş, R. (2015). Erzurum'un Yüzleri Örikağasızâdeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kilborne, B. (2004). Utanç ve Haset Görünüm Kaygısı ve Kem Göz. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kitabı Mukaddes Şirketi. (2014). Kutsal Kitap Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur, İncil). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
• Örik, N. S. (2020). Kıskanmak. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Parman, T. (2021). Psikanaliz Defterleri 7, Çocuk ve Ergen Çalışmaları Kıskançlık ve Haset. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Penot, B. (2021). Evlat Edinme Kökene Tuzak Kurduğunda. T. Parman içinde, Kıskançlık ve Haset (s. 93-102). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Polat, Y. B. (2017). Haset, İmrenme ve Kıskançlık Duygu Durumlarının Ayrıştırılması. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi , 29-42.
• Power, M., & Dalgleish, T. (2016). Cognition and Emotion: From Order to Disorder. Hove, U.K: Taylor And Francis.
• Soylu, Ö. (2001). Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak ve Psikanaliz. Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara.
• Sönmez, Ü. Ş. (2017). Türk Edebiyatı ve Kötülük. Cogito , 261-294.
• Strongman, K. T. (2003). The Psychology of Emotion. John Wiley & Sons.
• Tek, Z. (2021). Nahid Sırrı Örik'in Kıskanmak Romanında Ferik Cemal Paşa'nın "Geçkin" ve "Talihsiz" Kızı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi , 128-158.
• Tuna, E. (2018). Haset ve Kıskançlığın Tanımlanması ve Klinik Görünümü. DTCF Dergisi , 1751-1767.
• Türk Dil Kurumu. (2022). Türk Dil Kurumu. 01 08, 2022 tarihinde Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
• Yıldız, İ. (2020). Kur’ân’da Kardeş Şiddeti: Hâbil-Kâbil ve Hz. Yûsuf Kıssalarına Psikolojik Bir Bakış. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi , 73-95.