Ölüm ve Yeniden Doğum: D. H. Lawrence’ın Ölen Adam Romanının Arketipsel İncelemesi

Yıl 2022, , 171 - 186, 30.12.2022

Nihal Demirkol Azak

https://doi.org/10.58306/wollt.1209817

Öz

Arketipçi Eleştiri Kuramının kökenleri sosyal antropoloji ve psikanalize uzanır. Farklı kültürler, dinler ve mitler üzerine yaptığı karşılaştırmalı çalışmalarla antropolog Sir James George Frazer, ‘ortak bilinçaltı’ üzerine odaklandığı çalışmalarla psikanalist Carl Gustav Jung ve ‘kahramanın yolculuğunda’ temel yolculuk izleğini incelediği çalışmasıyla Joseph Campbell bu kuramın temelini oluşturur. Tüm bu çalışmaların ortak noktası ‘arketipler’dir. Dünyanın çok farklı yerlerindeki hikâyelere bakıldığında, bunların çoğunluğunda ortak bilinçaltından gelen benzer arketiplerin yüzyıllardır tekrarlandığı görülür. Arketipçi Eleştiri Kuramı da metinlerde tekrarlayan arketipsel karakter, imge ve durumları inceler. D. H. Lawrence’ın The Man Who Died [Ölen Adam] (1929) romanında ‘ölen ve yeniden doğan’ Adam’ın (İsa’nın) hikâyesi de farklı yer ve zamanlarda yüzyıllardır tekrarlanan ‘yolculuk, arayış, geçiş, ölüm – yeniden doğuş, gölge, anima – animus’ arketipler çevresinde şekillenmiştir. Ölen Adam İsa’nın hikâyesini anlatır; ancak bu romandaki İsa’nın hikâyesi hemen her okuyucunun aşina olduğu hikâye değildir. Bambaşka bir İsa’nın hikâyesi anlatılır: öldüğünde eski kimliğini ve rolünü tamamen geride bırakarak yeniden doğan bir İsa. Ölen Adam (Yeni İsa) artık insanlara doğru yolu göstermeye uğraşan bir kurtarıcı ya da öğretmen değildir. Kendini bulma yolculuğuna çıkan arayış içinde yapayalnız bir sürgündür. Bu çalışma da artık kurtarıcı olmayan bu yeni İsa’nın yeni hayatındaki yolculuğunda ona eşlik edip hikâyedeki karakter, durum ve imgeleri Arketipsel açıdan incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arketipçi Eleştiri Kuramı, Arketip, D. H. Lawrence, Ölen Adam

Death And Rebirth: Archetypal Analysis of the Novel The Man Who Died By D. H. Lawrence

Öz

Archetypal Criticism originates from the studies conducted in two different fields: social anthropology and psychoanalysis. The anthropologist Sir James George Frazer with his comparative studies on different cultures, religions and myths, the psychoanalyst Carl Gustav Jung with his studies focusing on ‘collective subconscious’ and Joseph Campbell with his study of basic pattern of journey in ‘hero’s journey’ are the key figures in Archetypal Criticism. The common thread of these studies is their focus on ‘archetypes’. Stories from different societies and cultures tend to include similar archetypes. Archetypal Criticism interprets texts focussing on recurring archetypal characters, images and situations. The story of the Man ‘who died and was reborn’ (Jesus Christ) in the novel The Man Who Died (1929) by D. H. Lawrence revolves around the archetypes that reappear across different cultures and times. The Man Who Died tells the story of Jesus Christ; however, the story of Jesus in this novel is not the story we know. It is about a whole different Jesus: a Jesus who is reborn after he sheds his earlier identity and role. This paper attempts to accompany this new Jesus, who is not Savior anymore, in the journey in his new life and to study the characters, images and situations in the story from an Archetypal perspective. 

Anahtar Kelimeler

D. H. Lawrence, archetypal criticism, archetype, The Man Who Died

Kaynakça

• Bressler, C.E. (1994). Literary Criticism, An Introduction to Theory and Practice. New Jersey: Paramount Communications Company.
• Burn, L. (1990). Greek Myths. London: British Museum Publications.
• Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Frazer, J.G. (1919). The Golden Bough, A Study in Magic and Religion. 12 Vols, London: Macmillan and Co.
• ________ (1991). Altın Dal. Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınları.
• Frye, N. (1993). The Educated Imagination. Concord: Anansi Press Ltd.
• Griffith, K. (1990). Writing Essays About Literature. Florida: Harcourt Brace Jovanovich Publishers.
• Guerin, W.L. (1992). A Handbook of Critical Approaches to Literature. New York: Oxford University Press. Homer, (1965). The Odyssey. Middlesex: Penguin Books Ltd.
• Jung, C.G. (1953). Psychological reflections; an anthology of the writings of C. G. Jung. Ed. Jolande Jacobi, New York: Harper.
• ________ (1956). Two Essays on Analytical Psychology. New York: Meridian Books.
• ________ (1959). The Basic Writings of C. G. Jung. Ed. Violet Staub De Laszlo, New York: The Modern Library.
• ________ (1973). On the Nature of the Psyche. Princeton: Princeton University Press.
• ________ (1977). The Archetypes and The Collective Unconscious. Princeton: Princeton University Press.
• ________ (1983). The Essential Jung. Antony Storr (Ed.), New Jersey: Princeton University Press.
• Lawrence, D.H. (2010). Ölen Adam. Çev. Bilge Karasu, İstanbul: Can Yayınları.
• Saltman, J. (1985). The Riverside Anthology of Children’s Literature. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Walker, S.F. (1995). The Jung and The Jungians On Myths. New York: Garland Publishing.