Çeviri Göstergebilimi ile Kent Göstergebiliminin Bütünleşik Bağlamında Özde Çeviri Kavramının İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 25, 30.06.2020

Sündüz Öztürk Kasar

Öz

2012 yılında Peter Lang Yayınlarından çıkan Défis et enjeux de la médiation interculturelle [Kültürlerarası Aracılığın Başkaldırıları ve Kazanımları] başlıklı kitapta yer alan « Traduction de la ville sous le point de vue sémiotique: Istanbul à travers ses signes en trois langues [Göstergebilim Bakış Açısından Kent Çevirisi: Üç Dilde Göstergelerinin Anlatımıyla İstanbul]» adlı çalışmamızda çeviribilim için yeni bir kavram ortaya atma imkânımız oldu: Türkçede « özde çeviri » olarak adlandırdığımız bu kavram yayınlanmış olduğu yerel dil bağlamında özgün eser olarak üretilmiş ancak özünde zihinsel bir çeviri işleminin yer aldığı bir ürüne işaret etmektedir. Bir başka deyişle, eserin oluşturulduğu dil ve kültür eserin yansıttığı dil ve kültürden farklıdır: yazar yapıtını oluştururken bir dilden diğerine zihninde gerçekleştirdiği bir çeviri işlemi aracılığıyla geçer ve bu zihinsel çeviri işlemi tıpkı kâğıt paraların dokusundaki filigran gibi metnin dokusunda bir iz bırakır. Okur rahatlıkla bir özgün eser değil de bir çeviri okuduğunu düşünebilir. Bizi bu kavramı tasarlamaya iten olgu, İngiliz yazar Jason Goodwin’in beş ciltlik polisiye roman dizisi oldu: Janissary Tree [Yeniçeri Ağacı] (1. cilt; 2006) ile başlayan, The Snake Stone [Yılanlı Sütun] (2. cilt; 2007), The Bellini Card (3. cilt; 2008), An Evil Eye (4. cilt; 2011) ile devam eden ve The Baklava Club (5. cilt; 2014) ile son bulan bu dizide Goodwin 19. Yüzyıl sonu İstanbul’unda geçen kimi olayları anlatmaktadır. Bu olaylar yapıtın hedef kitle olarak yöneldiği İngiliz okurları için son derece yabancı ve uzaksı gerçeklikleri yansıtmakta, dolayısıyla, yapıt bir çeviri etkisi yaratmaktadır. Bizans tarihi ve Osmanlı tarihi uzmanı olan Goodwin bu kültürleri ve toplumları çok yakından tanıdığı için özde çeviri yaratmaya çok müsait bir yazardır. Bu makalede, Jason Goodwin’in adı geçen eserlerinden yola çıkarak özde çeviri kavramını tanımlamaya ve örneklendirmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Özde çeviri, Aslına çeviri, Çeviri göstergebilimi, Kent göstergebilimi, Jason Goodwin

Study Of The Concept Of Watermark Translatıon In The Syncretıc Context Of Semıotıcs Of Translatıon And Urban Semıotıcs

Öz

In our study entitled "Traduction de la ville sous le point de vue sémiotique : Istanbul à travers ses signes en trois langues" [Translation of the city from a semiotic point of view: Istanbul through its signs in three languages] which appeared in the book titled Défis et enjeux de la médiation interculturelle [Challenges and issues of intercultural mediation] published in 2012 by Peter Lang, we launched a new concept in translation studies: "watermark translation". "Watermark translation" would be an original text written directly in the native language of the context in which it is published, but it turns out that this language is not the original language of the context presented in the work. The text is therefore generated by a translation operation which is carried out in the mind of the author. So, like a watermark in a bank note, this psychic translation operation is woven into the text and leaves its mark on it; the readers would easily think that they were reading a translation and not an original work. The corpus which led us to conceive this new concept is constituted by a series of five thriller novels written by the English writer Jason Goodwin: Janissary Tree (1st volume; 2006), The Snake Stone (2nd volume ; 2007), The Bellini Card (3rd volume; 2008), An Evil Eye (4th volume; 2011) and The Baklava Club (5th volume; 2014). In this series, Goodwin invites his audience -the English-speaking Western world- to a fundamentally different world based on foreign coordinates and realities little known or unknown in the context of the production, which is the city of Istanbul at the end of the 19th century, capital of the Ottoman Empire. Goodwin has all the assets to produce the "watermark translation" requiring a deep knowledge of the foreign culture since he is a specialist in Byzantine history and Ottoman history. In this study, we will try to define "watermark translation" based on the examples from the books constituting our corpus.

Anahtar Kelimeler

Watermark translation, Retro-translation, Semiotics of translation, Urban Semiotics, Jason Goodwin

Kaynakça

• AnaBritannica Ansiklopedisi, cilt 20. (1990). İstanbul: Ana Yayıncılık.
• AnaBritannica Ansiklopedisi, cilt 21. (1990). İstanbul: Ana Yayıncılık.
• Barthes, R. (1985). Aventure sémiologique [Göstergebilimsel Serüven]. Paris: Seuil.
• Goodwin, J. (1998). Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire. London: Vintage.
• Goodwin, J. (1999). Ufukların Efendisi Osmanlılar. (Armağan Anar, Çev.). İstanbul: Sabah Kitapları.
• Goodwin, J. (2003). On Foot To The Gold Horn. A Walk to Istanbul. New York: Picador.
• Goodwin, J. (2006a). Janissary Tree. London: Faber and Faber.
• Goodwin, J. (2006b). Yeniçeri Ağacı (Çiğdem Öztekin, Çev.). Istanbul: Merkez Kitaplar.
• Goodwin, J. (2007a). Le complot des janissaires (Fortunato Israël, Trad.). Paris: Plon.
• Goodwin, J. (2007b). The Snake Stone. London: Faber and Faber.
• Goodwin, J. (2008a). The Bellini Card. London: Faber and Faber.
• Goodwin, J. (2008b). Yılanlı Sütun (Ali Cevat Akkoyunlu, Çev.). Istanbul: Turkuvaz Kitap.
• Goodwin, J. (2010). Bir Ucu Altın Boynuz. Değişen Avrupa’da Bir Seyyah. (M. Begüm Güzel, Çev.). Istanbul: Turkuvaz Kitap.
• Goodwin, J. (2011). An Evil Eye. London: Faber and Faber.
• Goodwin, J. (2014). The Baklava Club. London: Faber and Faber.
• Goodwin, J. (2016a). Yeniçeri Ağacı (Fethi Aytuna, Çev.). Istanbul: Pegasus Yayınları.
• Goodwin, J. (2016b). Yashim Cooks İstanbul. Great Britain: Argonault.
• Goodwin, J. (2016c). Bir Bakıma Ben İstanbul‟la Evlendim. Cumhuriyet Kitap, 15 Aralık 2016, 12-13.
• Goodwin, J. (2017). Yılanlı Sütun (Fethi Aytuna, Çev.). Istanbul: Pegasus Yayınları.
• Greimas, A. J. & Courtés, J. (1979). Sémiotique. Dictionnaire raisonné de la théoire du langage. Paris: Hachette.
• Lynch, K. (2018/1959). Kent İmgesi (İrem Başaran, Çev.) İstanbul: YKY.
• Özdamar, E. S. (1993). Hayat Bir Kervansaray (Ayça Sabuncuoğlu, Çev.) İstanbul: Varlık.
• Öztürk Kasar, S. (2001). La sémiotique subjectale et la traduction. In Abstracts of the Third International Congress on Claims, Changes and Challenges in Translation Studies, Copenhagen, Danemark, 30 August-1 September 2001 (pp. 24-25). Copenhagen: Copenhagen Business School.
• Öztürk Kasar, S. (2005). Trois notions-clés pour une approche sémiotique de la traduction: Discours, Sens et Signification dans Mon nom est Rouge d‟Orhan Pamuk. In M. Nowotna (dir.), D’une langue à l’autre (pp. 47-70). Paris : Aux lieux d‟être. Editions de sciences humaines et sociales contemporaines.
• Öztürk Kasar, S. (2006a). Traducteur face à un texte énigmatique: essai d‟illustration de la quête du sens. In S. Öztürk Kasar (dir.), Interdisciplinarité en traduction / Interdisciplinarity on Translation tome I (pp. 119-129). Istanbul : Editions ISIS.
• Öztürk Kasar, S. (2006b). Contribution sémiotique à la quête du sens en traduction littéraire. In M. Lederer (dir.), Le sens en traduction (pp. 225-233). Caen : Lettres modernes Minard.
• Öztürk Kasar, S. (2009a). Pour une sémiotique de la traduction. In C. Laplace & M. Lederer & D. Gile (dir.), La Traduction et ses métiers (pp. 163-175). Caen : Lettres Modernes Minard.
• Öztürk Kasar, S. (2009b). Un chef-d‟oeuvre très connu : Le chef-d’oeuvre inconnu de Balzac, commentaires d‟une traduction à l‟autre laissant des traces. In M. Nowotna & A. Moghani (dir.), Les traces du traducteur (pp. 187-211). Paris : INALCO.
• Öztürk Kasar, S. (2012a). Traduction de la ville sous le point de vue sémiotique : Istanbul à travers ses signes en trois langues. In N. Rentel & S. Schwerter (dir.), Défis et enjeux de la médiation interculturelle (pp. 267-285). Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Öztürk Kasar, S. (2012b). Cours de lexicologie dans la formation des futurs traducteurs. İstanbul: Ofis 2005.
• Öztürk Kasar, S. (2015a). D‟une traduction à l‟autre : l‟univers sémiotique de Du côté de chez Swann en turc I – Titres. Revue d’études proustiennes, n° 1, Traduire A la recherche du temps perdu, 235-245.
• Öztürk Kasar, S. (2015b). D‟une traduction à l‟autre : l‟univers sémiotique de Du côté de chez Swann en turc II – Sémiotique. Revue d’études proustiennes, n° 1, Traduire A la recherche du temps perdu, 437-450.
• Öztürk Kasar, S. (2016a). Sémiotique de la traduction littéraire. Les Langues Modernes, DOSSİER: Approches théoriques de la traduction, numéro spécial dirigé par A. Guillaume, (1/2016), 43-51.
• Öztürk Kasar, S. (2016b). Interaction entre la sémiotique et la traduction littéraire. In P. M. Phillips-Batoma & F. X. Zhang (dir.), Translation as Innovation. Bridging the Sciences and the Humanities (pp. 243-260). Victoria, TX / McLean, IL / London / Dublin: Dalkey Archive.
• Öztürk Kasar, S. (2017a). Lire De la part de la princesse morte de Kenizé Mourad à la lumière de la sémiotique topologique d‟Algirdas Julien Greimas. Semiotica, 219, 575-586.
• Öztürk Kasar, S. (2017b). Traduire le sacré dans la peinture ottomane à travers Mon nom est Rouge d‟Orhan Pamuk. Des mots aux actes, n° 5, Traduire le sacré, 445-457. Öztürk Kasar, S. (2018a). “Çeviribilimde Yeni Bir Kavram: Özde Çeviri”, 1. Uluslararası Rumeli Sempozyumu, Kırklareli Üniversitesi, 12 Mayıs 2018.
• Öztürk Kasar, S. (2018b). “Traduire la ville en filigrane: Istanbul par Georges Simenon dans Les clients d’Avrenos”, Colloque international intitulé La traduction de la littérature belge francophone, Université de Mons, 13-14 décembre 2018.
• Öztürk Kasar, S. (2019a). Analyser pour traduire La Route des Flandres de Claude Simon. Approche sémiotique entre phusis et logos. Des mots aux actes, n° 7, Sémantique(s), sémiotique(s) et traduction, 237-255.
• Öztürk Kasar, S. (2019b). La traduction des chansons d‟une langue à l‟autre. L‟exemple des adaptations turques de Ne me quitte pas de Jacques Brel. In M. Lacheny, & N. Rentel & S. Schwerter (dir.), Errances, discordances, divergences ? (pp. 275-297). Berlin : Peter Lang.
• Öztürk Kasar, S. & Tuna D. (2015). Yaşam, Yazın ve Yazın Çevirisi İçin Gösterge Okuma [La saisie des signes pour la vie, la littérature et la traduction littéraire]. Frankofoni, 27, 457-482.
• Öztürk Kasar, S. & Tuna D. (2016). Idéologie et abus de texte en turc. In A. Guillaume, Idéologie et traductologie, (pp. 87-103). Paris : L‟Harmattan. Öztürk Kasar, S. & Tuna D. (2017a). Shakespeare In Three Languages: Reading And Analyzing Sonnet 130 And Its Translations In The Light Of Semiotics. International Journal of Languages’ Education, 5 (1), 170-181.
• Öztürk Kasar, S. & Tuna D. (2017b). Le non-dit derrière les discours masqués. International Journal of Languages’ Education, 5 (3), 754-767. Tuna, D., & Kuleli, M. (2017). Çeviri Göstergebilimi Çerçevesinde Yazınsal Çeviri İçin Bir Metin Çözümleme ve Karşılaştırma Modeli. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Vardar, B. (2001). “Sözlüksel Yapılar ve Yöntem Sorunları”. In Dilbilim Yazıları (200-207). Istanbul: Multilingual. [İlk baskı: Vardar, B. (1983). “Sözlüksel Yapılar ve Yöntem Sorunları”. In Macit Gökberk Armağanı (201-208). Ankara: TDK Yayınları.]