SYKES-PICOT ANTLAŞMASINDAN 1960 KIBRIS CUMHURİYETİ’NE KADAR İNGİLTERE VE FRANSA’NIN KIBRIS POLİTİKALARI

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 42 - 56, 13.07.2017

Mustafa Yahya Metintaş

Öz

Sykes-Picot Antlaşması, 16 Mayıs 1916 tarihinde Britanya İmparatorluğu ve Fransa arasında yapılan,
daha sonra Rusya’nın da katıldığı Osmanlı Devleti'nin Orta Doğu'daki topraklarının paylaşılmasını
öngören gizli antlaşmadır. Antlaşma 1917’de Rusya’da iktidarı ele geçiren yeni Sovyet Hükümeti
tarafından ifşa edilmiştir. Doğu Akdeniz’in düğüm noktasını teşkil eden Kıbrıs adası, Anadolu ve
Suriye kıyılarına olan komşuluğu, Ege Denizi’nin giriş ve çıkışına etkisi, Mısır ile Süveyş Kanalı’na
olan yakınlığıyla stratejik açıdan önemli bir adadır. İngiltere Ortadoğu'nun kontrolü açısından Kıbrıs’a
önem vermiş, menfaat alanlarının, Süveyş Kanalı - Hint Okyanusu gibi suyollarının güvenliği
açısından adayı bir üs olarak değerlendirmiştir. Fransızlar da ele geçirmeyi planladıkları Suriye,
İskenderun, Adana - Kilikya bölgesi için Türklere karşı Ermenilerin desteğine ihtiyaç duymuşlar, bu
nedenle Kıbrıs’ı Ermenilere geçici olarak kalıp yerleşebilecekleri bir yurt ve yer olarak
değerlendirmişlerdir. Bu nedenlerle Birinci Dünya Savaşı yıllarında İngiltere ve Fransa arasındaki
paylaşım pazarlıklarında Kıbrıs önemli bir konu teşkil etmiştir. Sonuçta Sykes-Picot Antlaşması ile
İngiltere ilhak ettiği Kıbrıs'ı Fransa'ya danışmadan üçüncü bir ülkeye devredilmemesi konusunda
anlaşma sağlanmıştır. Kıbrıs Adası’nın bugüne uzanan tarihi seyrinde söz konusu antlaşma etkileyici
bir rol oynamış görünmekte, Ada’nın bağımsız bir ülkeye dönüştürülmesinin ardında bu ilişkilerin
olduğu dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Sykes-Picot Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu

CYPRUS POLICIES OF BRITAIN AND FRANCE FROM SYKES-PICOT AGREEMENT TO THE 1960 CYPRUS REPUBLIC

Öz

Sykes-Picot Agreement, signed between the British Empire and France on 16 May 1916 was secret
treaty envisages the participation of Russia shared Middle East territories in the Ottoman Empire. In
1917, the treaty has been disclosed by the new Soviet government, seized power in Russia. Cyprus
that represent critic point of East Medditerian is strategically important due to influence of entrance
end exist of Aegean Sea, adjacent to the coast Anatolia and Syria and proximity to the Suez Canal and
Egypt. England gave attention to Cyprus because control of Mittle – East, areas of interest, at the sense
of safety of water ways such as Suez Canal and Indian Ocean, they estimated Cyprus as base. The
French seize their plans in Syria, Iskenderun and Adana – Cilicia, they need the support of Armenians
against Turks. Thus, they estimated Cyprus as transitory place which Armenians can settle for shortly.
Therefore, WW1 years in sharing negotiations between England and France, Cyprus was an important
issue. In conclusion, Sykes-Picot with British annexation of Cyprus is agreed that not transferred to
third country without consolidation France. It seems that process of history dating back to island of
Cyprus today that agreement had influence role and after turn to indented state, this relationship
emerged.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Sykes-Picot Agreement, Ottoman Empire

Kaynakça

• Aydemir, Şevket Süreyya, Enver Paşa, Cilt: 2.
• Bilge, Yavuz, Kurtuluş savaşı Döneminde Türk - Fransız İlişkileri 1919 - 1922, Ankara, 1994.
• Eroğlu, Hamza, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı, Ankara, 1975.
• Gürel, Şükrü Sina, Kıbrıs Tarihi (1878 - 1960), Kaynak Yayınları.
• Irkıçatal, Efkan, “İngiliz Belgelerine Göre Kıbrıs Meselesinde Taksim Fikrinin Ortaya Çıkması ve İngiltere'nin Çifte Self Determinasyon Teklifi”, History Studies, International Journal of History, Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, Yıl: 2012.
• Irkıçatal, Efkan “İkinci Dünya Savaşı Sonrası İngiltere’nin Ortadoğu Politikaları İçin Kıbrıs’ın Stratejik Önemi Ve Kıbrıs Meselesinin Ortaya Çıkışı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2012/1, Sayı:15.
• Kapyalı,Can, “Birinci Dünya Savaşında Müttefik Ordularında Görev Alan Ermeni Milis Kuvvetleri, BTTD, Ankara, Mart – Haziran 1991, Sayı: 73 – 76.
• Özarsay, Kudret, Kıbrıs sorunu Hukuksal Bir İnceleme, Ankara, 2002.
• Özarslan, Bahadır Bumin, Uluslararası Hukuk Açısından Kıbrıs Sorunu ve Avrupa Birliğinin Yaklaşımı, İstanbul, 2007.
• Rosenbaum, Naomi, “Success in Foreign Policy: The British in Cyprus, 1878-1960”, Canadian Journal of Political Science, Cilt 3, No. 4, 1970.
• Sonyel, Salahi R., “Turco American Relations”, Belleten, Cilt: VIII, Sayı: 221, Ankara, 1994.
• Şahin, İsmail, Şahin, Cemile, Şükür, İsmail, “Ortadoğu'da Emperyalist Güçlerin Gizli Oyunu: Sykes - Picot Antlaşması”, İnternational Journal Of Social Science, No: 38, 2015.
• Toluner, Sevim, Uluslararası Hukuk Açısından Kıbrıs Uyuşmazlığı, İstanbul, 1973.
• Tüzünkan, Murat - Yoldaş, Umut, “Hükümranlıktan Annan Planına: Ana Hatlarıyla İngiltere'nin Kıbrıs Politikası”, Akademik Ortadoğu, Cilt: 8, Sayı: 1, 2013.
• Uçarol, Rıfat, 1878 Kıbrıs Sorunu ve Osmanlı İngiliz Antlaşması, İstanbul, 1978.
• Vatansever, Müge, "Kıbrıs Sorunu'nun Tarihi Gelişimi", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, 2012.