Zihinsel Engelli Öğrenci Velilerinin ve Öğretmenlerinin Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık ve Tutum Düzeylerinin İncelenmesi (Yozgat İl Örneği)*

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 195 - 212, 25.07.2023

Ayşenur Ayyılmaz , Ulviye Bilgin , İlyas Okan , Fatma Filiz Çolakoğlu

Öz

Bu araştırma; 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Yozgat İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı özel eğitim okulları, özel eğitim sınıfları ve özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan öğretmen ve öğrenci velilerinin sporun etkilerine yönelik farkındalık ve tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya 130 öğretmen (82 kadın, 48 erkek) ve 321 veli (210 kadın, 111 erkek) toplamda 451 katılımcı gönüllü olarak katılmıştır. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı çalışmada; “Zihinsel Engelli Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık Ölçeği (ZEBSEYFÖ)”, “Zihinsel Engelli Bireylerin Sportif Etkinliklerine Yönelik Tutum Ölçeği (ZEBSEYTÖ)” ve araştırmacılar tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” uygulanmıştır. Katılımcıların farkındalık ve tutum düzeyleri; cinsiyet, yaş, spor yapma durumu ve öğrenci tıbbi tanıları açısından değerlendirilmiştir.
Verilerin analizinde SPSS 22.0 ve AMOS 26 istatistik paket programları kullanılmıştır. Ölçme araçlarından elde edilen verilerin yapı geçerliğine kanıt sağlamak amacıyla “Doğrulayıcı Faktör Analizi” yapılmıştır. Ölçme araçlarının faktör yapısının doğrulanması sonucunda, araştırmada Bağımsız örneklem t testi ve ANOVA post Hoc Tukey testi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda; veli ve öğretmenlerin spora yönelik farkındalık ve tutum puanları arasında tüm değişkenler açısından anlamlı farklılıklar görülmüştür. Cinsiyete göre farkındalık ve tutum puanlarında; velilerin olumlu, olumsuz ve toplam tutum puanlarında anlamlı farklılıklar tespit edilirken, öğretmenlerde cinsiyete göre farklılık bulunamamıştır. Erkek velilerin olumlu ve toplam tutum puanları kadın velilere göre daha yüksek iken; olumsuz tutum puanlarının daha düşük olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak; öğretmenlerin velilere göre sporun etkilerine yönelik farkındalık ve tutum düzeylerinin daha yüksek, kadın velilerin toplam tutum ve olumlu tutum düzeylerinin erkeklerden daha düşük olduğu görülmüştür. Ayrıca velilerde yaş ilerledikçe farkındalık ve tutum düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel Engelli, Farkındalık, Tutum, Veli, Öğretmen

Teşekkür

Araştırmamız 15. Ulusal Spor Bilimleri Kongresinde sözel bildiri olarak sunulmuş bildiri kitabında özeti basılmıştır.

Kaynakça

• Ataman, A. (2009). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. Ankara: Gündüz Eğitim.
• Atasoy, T., & Pekel, A. (2021). The Relationship Between Quality of Life Level and Social Appearance Anxiety Level of Physically Handicapped Boccia Athletes. Physical Educator, 78(1), 1-10.
• Balci, S., Kizil, H., Savaser, S., Dur, S., & Mutlu, B. (2019). Families with mentally retarded children identification of difficulties and family burden. The Journal of Psychiatric. Nursing, 10(2), 124–130.)
• Blick, R. N., Saad, A. E., Goreczny, A. J, Roman, K., & Sorensen, C. H. (2015). Effects of Declared Levels Of Physical Activity On Quality Of Life Of İndividuals With İntellectual Disabilities. Research in Developmental Disabilities, 37, 223-9. doi: 10.1016/j.ridd.2014.11.021
• Bonsang, E., & Dohmen, T. (2015). Risk attitude and cognitive aging. Journal of Economic Behavior & Organization, 112, 112-126.
• Bota, A., Silvia, T., & Şerbănoiu, S. (2014). Unified Sports – A Social Inclusion Factor İn School Communities For Young People With Intellectual Disabilities. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 117, 21-26. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.02.172
• Capio, C. M., Sit, C. H., Eguia, K. F., Abernethy, B., & Masters, R. (2014). Fundamental Movement Skills Training To Promote Physical Activity İn Children With And Without Disability: A Pilot Study. Journal of Sport and Health Science, 4(3), 235-243. doi: 10.1016/j.jshs.2014.08.001
• Columna, L., Prieto, L., Elias-Revolledo, G., & Haegele, J. A. (2020). The perspectives of parents of youth with disabilities toward physical activity: A systematic review. Disability and health journal, 13(2), 100851.
• Di Giulio, P., Philipov, D., & Jaschinski, I. (2014). Families with disabled children in different European countries. Families and Societies Working Paper Series, 23, 1–43.
• Dursun, M., Güler, B., ve Bozkurt, T. M. (2019). Öğretmen Adaylarının Zihinsel Engelli Bireylerin Sportif Etkinliklere Katılımına İlişkin Tutumlarının İncelenmesi. Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(3), 202-209.
• Eripek, S. (1993). Zihinsel engelli çocuklar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Garcia-Villamisar, D. A., & Dattilo, J. (2010). Effects Of A Leisure Program On Quality of Life and Stress Of İndividuals With ASD. Journal of Intellectual Disability Research, 54(7), 611-619. doi: 10.1111/j.1365 2788.2010.01289.x
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step. A simple study guide and reference (10. Baskı). GEN, Boston, MA: Pearson Education, Inc, 10, 152-165.
• Giagazoglou, P., Kokaridas, D., Sidiropoulou, M., Patsiaouras, A., Kara, C., & Neofotistou, K. (2013). Effects Of A Trampoline Exercise İntervention On Motor Performance And Balance Ability Of Children With İntellectual Disabilities. Research in Developmental isabilities, 34(9), 2701-7. doi: 10.1016/j.ridd.2013.05.034
• Groff, D. G., Lundberg, N., & Zabriskie, R. B. (2009). Influence Of Adapted Sport On Quality of Life: Perceptions Of Athletes With Cerebral Palsy. Disability and Rehabilitation, 31(4), 318-326. doi: 10.1080/09638280801976233
• Gür, A. (2001). Özürlülerin Sosyal Yaşama Uyum Süreçlerinde Sportif Etkinliklerin Rolü. Ankara: Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Izani-Uzair, Z., Sarimah, A., Sakinah, H., Fahisham, T., Norsarwany, M., Azriani, A. R., Hans, V. R., veMohdIsmail, I. (2015). The correlation between coping mechanism score and quality of life score among parents living with disabled children in Kelantan, Malaysia. International Medical Journal, 22(6), 462–465.)
• İlhan, E. L. ve Esentürk, O. K. (2015). Zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık ölçeği (ZEBSEYFÖ) geliştirme çalışması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 19-36.
• İlhan, E. L., Esentürk, O. K. ve Yarımkaya, E. (2016). Zihinsel engelli bireylerin sportif etkinliklerine yönelik tutum ölçeği (ZEBSEYTÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Sciences, 13(1), 1141-1160.
• İlhan, L. (2008). Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda beden eğitimi ve sporun sosyalleşme düzeylerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 315-324.
• Kabak, S. (2019). Farklı branşlardaki öğretmenlerinin zihinsel engelli bireylerin sportif etkinliklerine yönelik farkındalık ve tutum düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kabasakal, K. (2007). Zihinsel engellilik, zihinsel, ruhsal, duygusal engellilik. Konya.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel.
• Karataş. (2002). Engellilerin Toplumla Bütünleşme Sorunları: Bir Sosyal Politika Yaklaşımı. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(2), 43-55.
• Kardaş, N. T., Kardaş, S. B. ve Sadık, R. (2017). Zihinsel engelli çocuğu olan bireylerin çocuklarının sportif etkinliklerine yönelik tutumlarının incelenmesi. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi,1(2), 34-43.
• Kemeç, D. G., Demir, G. T., ve Koç, S. (2018). Doktor adaylarının zihinsel yetersizliği olan bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalıkları. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 153-168.
• Kırımoğlu, H., Dallı, M., Yılmaz, A., ve Say, M. (2017). Öğretmen adaylarının zihinsel engelli bireylerin sportif etkinliklerine yönelik tutum düzeylerinin incelenmesi (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği). Journal of Human Sciences, 14(4), 3116-3125.
• Kırımoğlu, H., Esentürk, O. K., İlhan, E. L., Yılmaz, A. ve Kaynak, K. (2016). İlköğretim, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi öğretmenleri ile beden eğitimi ve spor öğretmen adaylarının zihinsel engelli bireylerin fiziksel egzersize katılımlarının etkilerine yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), 231-244.
• Kırımoğlu, H., Yılmaz, A., Soyer, F., Beyleroğlu, M. ve İlhan, E. L. (2016). Zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık: beden eğitimi öğretmen adayları üzerine bir araştırma. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(1), 80-88
• Mazzoni, E. R., Purves, P. L., Southward, J., Rhodes, R. E., & Temple, V. A. (2009). Effect of indoor wall climbing on self-efficacy and self-perceptions of children with special needs. Adapted Physical Activity Quarterly, 26(3), 259-273.
• Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018). T.C. Resmi Gazete, 30471, 7 Temmuz 2018. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm)
• Morris, C. G., Maisto, A. A., & Whitford, F. W. (2008). Understanding psychology. Pearson/Prentice Hall.
• Oktar, M. N., & Yildiz, R. (2019). Relationship between the death anxiety of mothers with mentally disabled children and trust in social policy. Journal of Academic Studies,14(1), 463–498
• Özer, D., Baran, F., Aktop, A., Nalbant, S., Ağlamış, E., & Hutzler, Y. S. W. A. I. (2012). Effects of a Special Olympics Unified Sports soccer program on psycho-social attributes of youth with and without intellectual disability. Research in developmental disabilities, 33(1), 229-239. doi: 10.1016/j.ridd.2011.09.011
• Sevimay, Ö. D. (2013). Engelliler İçin Beden Eğitimi ve Spor. 4. Baskı, Ankara: Nobel.
• Tavşancıl, E. (2018). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel.
• Trute, B., Benzies, K. M., & Worthington, K. M. (2012). Mother positivity and family adjustment in households with children with a serious disability. Journal of Child and Family Studies, 21, 411–417.
• Turhal, S. N., Harmancı Başkut, Y., Altınışık, Ü., ve İlhan, E. L. (2022). Zihinsel yetersizliği olan bireylerin ebeveynlerinin sporun etkilerine yönelik farkındalık düzeyleri, CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(2), 194-206.
• Yaşın, İ., ve İlhan, E. L. (2021). Beden eğitimi öğretmenlerinin zihinsel engelli bireylerin sportif etkinliklerine yönelik tutum profilleri. Herkes İçin Spor ve Rekreasyon Dergisi, 3(1), 30-35.