Hatıra Para ve Filatelik Tasarımlarda Ailenin Temsili: 1975-2025 Dönemi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Sayı: Aile Yılı Özel Sayısı, 88 - 105, 18.12.2025

Serkan Aycil

Öz

Çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti tarafından tedavüle çıkarılan aile temalı hatıra para ve filatelik ürünlerde aile kavramının nasıl temsil edildiğini incelemek ve bu materyallerin üzerinde yer alan görsel öğeler, metinler ve tarihsel bağlamlar üzerinden devletin aile kurumuna yönelik ideolojik yaklaşımını ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemine dayanan bu çalışmada, veri toplama aracı olarak doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti’nin 1975-2025 yılları arasında bastırdığı on adet hatıra para ve on adet filatelik tasarım incelenmiş ve bu materyaller betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular, koleksiyon ya da hizmet aracı olarak değerlendirilen bu tür materyallerin devletin aile kurumuna atfettiği rolleri, ideolojik söylemleri ve toplumsal normları simgesel bir biçimde yansıttığını göstermektedir. Hatıra para ve filatelik materyal aracılığıyla üretilen temsiller, aile kurumunun zaman içerisinde geçirdiği dönüşüm ile bu dönüşümün devlet politikalarıyla olan ilişkisini somutlaştırarak ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, incelenen materyallerin yalnızca kültürel nesneler olarak değil, aynı zamanda tarihsel ve sosyolojik analizler için de önemli birer kaynak niteliği taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aile , 2025 Aile Yılı , hatıra para , filateli

Representation of the Family in Commemorative Coins and Philatelic Designs: A Study of the Period 1975-2025

Öz

The aim of this study is to examine how the concept of family is represented in family-themed commemorative coins and philatelic designs issued by the Republic of Turkey and to reveal the state's ideological approach to the institution of family through the visual elements, texts, and historical contexts found on these materials. This study, based on qualitative research methods, used document analysis as the data collection tool. Ten commemorative coins and ten philatelic designs issued by the Republic of Turkey between 1975 and 2025 were examined and these materials were evaluated using descriptive analysis. The findings demonstrate that these materials, considered collection or service tools, symbolically reflect the roles, ideological discourses, and social norms the state ascribes to the institution of family. The representations produced through commemorative coins and philatelic materials embody the transformation of the institution of family over time and its relationship to state policies. In this context, it is concluded that the examined materials serve not only as cultural objects but also as important sources for historical and sociological analyses.

Anahtar Kelimeler

Family , 2025 Year of the Family , commemorative coin , philately

Kaynakça

• Arslan, E. & Aslan, C. (2023). Sembolik siyaset ve Ayasofya: Necip Fazıl Kısakürek örneği. Kültür Araştırmaları Dergisi, (18), 349-370. https://doi.org/10.46250/kulturder.1315745
• Bayburtluoglu, M. U. (1993). 1994 Uluslararası Aile Yılı ve Türkiye. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 3(3), 109-113. https://doi.org/10.21560/spcd.65019
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Davran, M. (2023). Kalbimin rotasındaki kadınlar. Mona Kitap.
• Daymaz, D., Güner, P. & Bahar Özvarış, Ş. (2015). Aile planlaması. HUTF Halk Sağlığı AD. Toplum eğitim sunumları. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025, http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/diger/topluma_yonelik.php.
• Güngör, S. (2022). Siyasette simgelerin yeri ve işlevi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 91-118. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1174897
• Kına, S. A. (2022). Erken Cumhuriyet Döneminde Simgesel İktidara Bourdieu üzerinden Bakmak: Posta Pulları Örneği. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, (62), 33-65. https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2022-1058006
• Kuter, M. (2012). Pullardaki Bursa 1923-2010 (1. baskı). Korza Yayıncılık.
• PTT 184. Yıl. (2025). PTT'den 2025 Aile Yılı konulu anma pulu ve ilkgün zarfı. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2025, https://www.ptt.gov.tr/haberler/pttden-2025-aile-yili-konulu-anma-pulu-ve-ilkgun-zarfi-1adfc0e5507543639dbcf6db6d46c16a
• PTT Anonim Şirketi. (2014). Şef görevde yükselme sınavı ders notları. PTT Genel Müdürlüğü. PTT Filateli. (2016). Filateli terimler. Erişim tarihi: 4 Kasım 2025, https://www.filateli.gov.tr/docs/2016_filateliterimler.pdf
• PTT Filateli. (2024). 2025 Aile Yılı. Erişim tarihi: 19 Haziran 2025, https://www.filateli.gov.tr/urunler/2025-aile-yili/45d10e10a313377c561d32d1bba23b87
• Pulhane. (1983). Aile planlaması ve ana çocuk sağlığı. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/KatalogSayfalari/k198301.html
• Pulhane. (1990). Aile haftası güçlü aile güçlü Türkiye demektir. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/OzelGunZarfiSayfalari/oz199005.html
• Pulhane. (1994). 1994 Uluslararası Aile Yılı. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/OzelGunZarfiSayfalari/oz199404.html
• Pulhane. (1995). Uluslararası aile günü. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/OzelGunZarfiSayfalari/oz199505.html
• Pulhane. (2002). Uluslararası aile günü. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/OzelGunZarfiSayfalari/oz200207.html
• Pulhane. (2021). Koruyucu aile günü. Erişim tarihi: 18 Haziran 2025, https://www.pulhane.com/OzelGunZarfiSayfalari/oz202109.html
• Serdar, İ. (2001). Koruyucu aile. DEÜ Hukuk Fakültesi Yayını, (Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan), 467-509.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü. (2018a). Satıştan kaldırılan hatıra para. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025, https://www.darphane.gov.tr/satistan-kaldirilan-hatira-para
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü. (2018b). Satıştaki hatıra para ve madalyonlar. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025, https://www.darphane.gov.tr/satistaki-hatira-para-ve-madalyonlar
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü. (2018c). Paranın tarihi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025, https://www.darphane.gov.tr/paranin-tarihi
• T.C. Resmî Gazete. (1970, Haziran 6). Madenî ufaklık ve hatıra para bastırılması hakkında kanun. (Sayı: 13512). Erişim tarihi: 2 Eylül 2025, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13512.pdf
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. (2025). Tren seferine aile yılı indirimi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025, https://www.uab.gov.tr/haberler/tren-seferlerinde-aile-yili-indirimi
• Tarlakazan, E. (2018). Pul tasarımlarında Osmanlıdan günümüze kadın figürü. İdil, 7(46), 711-727. https://doi.org/10.7816/idil-07-46-10
• Taşçı, S. (2024). Hatıra para kataloğu 1970-2023. Darphane Yayınları Katalog Serisi-4.
• Türkiye Cumhuriyeti İletişim Başkanlığı. (2025). Aile Yılı kapsamında sağlanacak destek paketine ilişkin açıklama. Erişim tarihi: 10 Eylül 2025, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/aile-yili-kapsaminda-saglanacak-destek-paketine-iliskin-aciklama
• UNFPA (2023). The holistic framework for human rights-based family planning: UNFPA technical brief. UNFPA. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yılmaz, M. (2019). Erken Cumhuriyet dönemindeki toplumsal değişimi posta pulları üzerinden okumak. Milli Folklor, 16(124), 230-245.