Ravvâs'ın Şiirinde Hayvan Adlarının Anlamsal Kullanımı

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 89 - 100, 28.06.2022

M. Salem Assad

Öz

Sahabe ve Tabiin döneminden sonra birçok kavim ve millet İslam dinine girmiş, ilim ‎dairesi ‎genişleyerek ihtisas erbapları arasında taksim olup dağıtılmıştı. Her güruh diğerinden ‎daha üstün ‎olduğu sanat ve ilim alanında eserler ortaya koymuş böylece nahiv ilminden sonra ‎başlıca fıkıh, ‎tevhid hadis Usulu’d-Dîn, tefsîr, mantık, hadîs ıstılahı, usûl ilmi, ferâiz ve mirâs ‎gibi ilimler ‎ortaya çıkmıştır. Ancak bu dönemden sonra manevi etki yavaş yavaş zayıflamaya ‎başlamış, ‎insanlar Allah’a kulluk bilinciyle yönelmenin gerekliliğini unutmaya başlamıştı. Bu ‎da ‎Tasavvuf âlimleri tasavvuf ilminin yüceliğini, faziletini ve diğer ilimlere olan ‎üstünlüğünü, ‎kusurları giderme hayatın tüm alanlarında dini ihtiyaçları kemale erdirme gayesiyle ‎ispat edip bu ‎ilmin tedvin edilmesine gayret gösterilmesi hususunda çalışmaya davet etmişlerdir. ‎Tasavvuf ‎İslam ve iman esaslarından sonra üçüncü bir esas sayılan nefis ve kalbin ‎kötülüklerden ‎arındırılıp faziletlerle doldurulması esasını, ihsan ve terbiye makamlarını hakikate ‎dönüştürmeyi ‎hedeflemektedir. Tasavvufçular genellikle sözlerinde açıklıktan kaçınıp ima ‎etmeyi tercih ‎ederler. Çünkü açık lafızların ulaşmak istedikleri amaçlara kendilerini ‎ulaştıramayacağını bilirler. ‎er-Revvas kalplerinde doğan manaları dile getirirken işaret, sembol ‎gibi ifadelere başvuran ‎tasavvufçulardan biridir. O yaşadığı vicdani durumu ifade ederken ‎kullandığı hayvan isimlerinde ‎sembollerden yararlanmıştır. Her bir isim onun dile getirmek ‎istediği özlem, hüzün, ayrılık acısı, ‎cesaret vb. anlamlara işaret etmektedir. er-Revvas’a göre ‎tasavvuf ehlinin kendine özgü ‎durumunu ve makamını geliştiren bir dili vardır onunla şiir ‎dairesine girerek şairin istediği ‎işaretler, yargılar, anlamlar ve semboller ile metnin derin yapısına ‎ulaşır. Bu semboller şairdeki ‎ruhsal ve duygusal deneyiminden doğan birçok yorumu ortaya ‎çıkarır. Bu da sadece tasavvuf ‎deneyimini yaşayan, tadan ve bilen kişilerin anlayabildiği kendine ‎has özgün ve terimleri olan bir ‎dildir. Bu dil anlam yönünün açık, ihtimal ve varlık ‎sınırlılıklarına uygun çizilebilen, ‎okuyucunun net olarak gizemine ve derinliğine ulaşamayıp ‎anlamlandıramadığı onu bir tür ‎karmaşıklığa sokan bir dildir. Sözlükler sûfînin yaşadığı ruhsal ‎durum karşısında yetersiz ‎kalmaktadır‎.‎

Anahtar Kelimeler

Ravvâs, sembol, geyik, bülbül, karatavuk, aslan‎

التوظيف الدلالي لأسماء الحيوانات في شعر الرّواس

Öz

بعد عهد الصحابة والتابعين رضي الله عنهم، دخل في دين الإسلام أُمم شتى وأجناس عديدة، واتسعت دائرة العلوم، وتقسمت وتوزعت بين أرباب الاختصاص؛ فقام كل فريق بتدوين الفن والعلم الذي يُجيده أكثر من غيره، فنشأ ـبعد تدوين النحو في الصدر الأول علم الفقه، وعلم التوحيد، وعلوم الحديث، وأصول الدين، والتفسير، والمنطق، ومصطلح الحديث، وعلم الأصول، والفرائض الميراث وغيرها. وبعد هذه الفترة أخذ التأثير الروحي يتضاءل شيئاً فشيئاً، وأخذ الناس يتناسون ضرورة الإقبال على الله بالعبودية، مما دعا أرباب التصوف إلى أن يعملوا على تدوين هذا العلم وإثبات شرفه وجلاله وفضله على سائر العلوم، من باب سد النقص، واستكمال حاجات الدين في جميع نواحي النشاط. فالتصوف اهتم بتحقيق مقام الإحسان، مقام التربية والسلوك، مقام تربية النفس والقلب وتطهيرهما من الرذائل وتحليتهما بالفضائل، الذي هو الركن الثالث من أركان الدين الإسلامي الكامل بعد ركني الإسلام والإيمان. وكثيرًا ما يلجأ الصوفي في كلامه إلى التلويح ويعرض فيه عن التصريح؛ لأنه يعلم أن الألفاظ الظاهرة لا تسعفه بالغرض الذي يريده. والرواس واحد من أولئك الذين آثروا الإشارة والرمز للتعبير عن المعاني التي تفجرت في قلوبهم فنطقت بها ألسنتهم، مما يجعل القارئ- وهو يتنقل بين أبياته الشعرية- كأنه يتنزه في روضة غنّاء تعانقت أشجارها وفاح عبيرها وغنت طيورها وابتهجت حيواناتها في مسرح حوى أنواعًا شتى من المتع التي تفرح القلب وتنعش الروح وتطير بها إلى عالم الملكوت الذي هبطت منه لتطوف حول العرش من جديد، بعد أن حبسها الجسد لسنوات. والرواس اعتمد على الرمز في توظيف أسماء الحيونات التي استخدمها للتعبير عن حالة وجدانية عاشها ، فكل اسم من هذه الأسماء يرمز به إلى معنى أراده ،كالشوق والحزن وألم الفراق والشجاعة وعلو المرتبة وغيرها. وأكد الرواس أن للصوفي لغة خاصة، تنمو بها أحواله ومقاماته، يستطيع من خلالها توسيع حدود دائرته الشعرية والولوج إلى البنية العميقة للنص بما فيه من إشارات وإيحاءات ومعان ورموز أرادها الشاعر، فهي تحمل الكثير من التأويلات التي تولدت لديه من التجربة الوجدانية والعاطفية، وهي لغة متميزة لها مصطلحاتها وتراكيبها، ولا يفهم المراد منها إلا من عاش أو تذوق او عرف شيئًا عن التجربة الصوفية. وهي لغة تجعل الدلالة منفتحة، ترتسم وفق حدود المحتمل والممكن، مما يجعل القارئ دائمًا في حالة من التشتت وعدم القدرة على استيعابها على نحو واضح أو الوصول إلى أعماقها وحقائقها، فالمعجم عاجز أمام الحالة الروحية التي يعيشها الصوفي؛ وكيف يفك المعجم المعاني المكثفة التي تعد علما على لغة الصوفي بما فيها من رموز وإشارات تمنحها قيمة شعرية قلما نجدها في غيرها من النصوص. 

Anahtar Kelimeler

الرواس, الرمز, الظبي, الهزار, الشحرور, الأس

The Semantic Study of Animal Names in Rawas’ Poetry

Öz

After the period of the Companions and the Tabi'un, many tribes and nations converted to Islam, the circle of science was expanded and divided among the specialists. Each group has produced works in the field of art and science, in which it is superior to the other, so that , the science of jurisprudence, the science of monotheism, the sciences of hadith, the ‎principles of religion, interpretation, logic, the term hadith, the science of assets, inheritance ‎obligations and others have emerged. However, after this period, the spiritual influence began to weaken gradually. ‎People began to forget the necessity of turning to God with the consciousness of servitude. This situation encouraged Sufi scholars to prove the greatness and virtue of the science of Sufism and its superiority over other sciences, to make up for the inadequacies and to strive for the compilation of this science in order to perfect the religious needs in all areas of life. Sufism aims to transform the principles of goodness and education into truth, the principle of purifying them from vices and adorning them with virtues, which is the third pillar of the ‎complete Islamic religion after the two pillars of Islam and faith‏.‏ The Sufi has a special language in which his conditions and positions grow, through which he ‎was able to expand the boundaries of his poetic circle and access the deep structure of the text.‎ Because they know that clear words cannot reach the goals they want to achieve. Er-Revvas is one of the Sufis who make use of expressions such as signs, allusions and symbols while expressing the meanings they carry in their hearts. He used symbols in animal names while expressing her conscientiousness. Each name expresses the longing, sadness, pain of separation, courage, etc. that he wants to express. According to Er-Revvas, the people of mysticism have a language that develops their unique status and rank, and by entering the poetry circle with it, they reach the deep structure of the text with the signs, judgments, meanings and symbols desired by the poet. These symbols reveal many interpretations of the poet's spiritual and emotional experience. This is a language that is unique and has terms that only people who have experienced and know Sufism can understand. The meaning of this language, which can be drawn clearly, in accordance with the possibilities and limitations of existence, where the reader cannot clearly reach its mystery and depth and make sense of it, puts the reader into a kind of complexity. Dictionaries are also insufficient in the presence of this spiritual condition of the Sufi. ‎

Anahtar Kelimeler

Rawas. the symbol, antelope, hazar, blackbird, the lion

Kaynakça

• Abdulcelîl, M. B. (1986). el-Mecâz ve Eseruhu Fi'd-Dirsâti'l-Lugavî. Dâru'n-Nahda.‎
• Ahmed, M. F.(1978). er-Remziyye ve'r-Remz, Daru'l-Ma'arif. ‎
• el-Hams, S. H. (2007). Şi‘ru Bişr b. Ebi Hâzem, Dirâsetun Uslûbiyye, [Yüksek Lisan Tezi, ‎Gazze Ezher Üniversitesi]‎
• el-Kaysî, N. M.(1970). et-Tabi'a fiş-Şiir'l-Cahilî. Daru'l-İrşâd.‎
• Nasr, A. C. (1978). er-Ramz eş-Ş'iri 'İnde's-Sûfiyye. Dâru'l-Endelus Daru'l-Kindî. ‎
• er-Ravvâs, M. M. R. (1968). Divân Nuru'l-Fûtûh Thk: Abdulhakîm b. Selîm Abdulbasît
• er-Ravvâs, M. M. R. (1969). Divân Mi'râcu'l-Kulûb Thk: Abdulhakîm b. Selîm Abdulbasît
• r-Ravvâs, , M. M. R. (1968). Bevâriku'l-Hakâik .Thk: Abdulhakîm b. Selîm Abdulbasît
• Yâsûf, A. Z. (2020). Dirâsât fi el-Hadîs en-Nebevî. Dâru’l-Furkân lil’luğât ve’l-Âdâb.‎