İlahiyat Fakültelerinde Zorunlu Arapça Hazırlık Programı

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 167 - 187, 30.12.2023

Davut Orhan

Öz

Türkiye’de resmî eğitim kurumlarında Arapça öğretimi ilk ve ortaöğretimde başlamakta yükseköğretimde devam etmektedir. Yükseköğretim kurumlarının Arap Dili ve Edebiyatı, Arapça Öğretmenliği ve Mütercim-Tercümanlık programlarında müstakil veya farklı ana bilim ve bilim dalları bünyesinde lisans düzeyinde Arapça eğitimi verilmektedir. İlahiyat fakülteleri müfredatında da en az altı yarıyıla yayılarak okutulması zorunlu olan Arap Dili ve Belâgati dersleri yer almaktadır. Ayrıca kısmen veya tamamen bir yabancı dilde eğitim veren lisans programlarında hazırlık sınıfı açma zorunluluğu bulunmaktadır. Zorunlu yabancı dil hazırlık sınıflarının nedenleri farklı olduğundan dolayı da birbirinden farklı sonuç ve kazanımları olmaktadır. Bunla birlikte çeşitli parametreler göz önüne alınarak ilahiyat fakülteleri dışındaki lisans programlarında Arapça iletişimsel beceri edinilmesinin yanı sıra edebiyat ve yabancı dil eğitimi noktasında, ilahiyat programlarında ise daha ziyade eğitim dili olması hasebiyle değer kazandığını söylemek mümkündür. Hazırlık sınıfları bağlamında ilahiyat fakülteleri özelinde düşünüldüğünde okuma-anlama becerisi kazandırılmasının ve bu çerçevede biçimbilgisi ve sözdizimiyle ilgili teorik altyapının sağlanmasının temel amaç, iletişimsel becerinin ise ikincil olduğu anlaşılmaktadır. İlgili birimlerin genel olarak hazırlık sınıfı açılmasını, öğrencinin kayıtlı olduğu alandaki Arapça dilindeki dersleri takip edebilmesi, konuları okuyup anlayabilmesi ve temel düzeyde Arapça dil becerilerine sahip olabilmesi şeklinde gerekçelendirmesi de bu kanıyı desteklemekle birlikte eğitim-öğretim safhasında hazırlık sınıflarındaki eğitimin tüm dil becerilerini aynı seviyede kapsayan bir dil eğitimi şeklinde algılanarak yürütülmeye çalışıldığı, Arap dilindeki temel kaynakları okuma-anlama eksenli olduğuna pek dikkat edilmediği görülmektedir. Bu çalışmada, ilahiyat fakülteleri çerçevesinde zorunlu Arapça hazırlık programının yasal dayanağına, amacına ve pratikte nasıl yürütüldüğüne yönelik sorulara cevap aranmış, uygulamada karşılaşılan başlıca sorun ve çözüm yöntemleri ele alınmıştır. Ayrıca eğitim-öğretim kalitesinin ve verimliliğinin artırılması ve sürekliliğinin sağlanması için yapılması ve yapılmaması gereken bazı noktalara ışık tutularak literatüre katkı sağlanmıştır. Bu bağlamda Arapça hazırlık programı eleştirel bir perspektiften ele alındığında hem teori hem uygulama hem de ilgili mevzuattan kaynaklanan bazı yapısal problemleri olduğu ve bu sorunların programın belirlenen hedefine ulaşmasının önündeki en engel olduğu görülmektedir. Bazı tali sorunların da giderek kronik bir hale dönüştüğü görülmektedir. Dolayısıyla hem ülke içindeki uygulamalar hem de Arapça eğitimi hususunda referans alınabilecek diğer dünya ülkelerindeki uygulamalar dikkate alınarak, hedef ve kazanımların büyük ölçüde belirlendiği, kurumlar arasındaki farklılıkların minimize edildiği standart bir çerçeve çizilmesinin son derece gerekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Dil Öğretimi, Hazırlık Eğitimi, Arap Dili Eğitimi, Zorunlu Arapça Hazırlık.

Kaynakça

• Akalın H. (2015). Türkçenin Güncel Sorunları. Türk Dili-I. Eskişehir. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ankara Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim Öğretim Yönetmeliği, 08/08/2017 tarih ve 30148 sayılı Resmî Gazete.
• Ankara Üniversitesi Yabancı Dil Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. 24 Mart 2016 Perşembe Resmî Gazete Sayı: 29663.
• Arpaçukuru O.- Üzümcü M. (Aralık 2020). "İlahiyat Fakültesi Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Arapça Dersine İlişkin Tutumları (Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Örneği)". Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 6(2) 853-886. https://doi.org/10.47424/tasavvur.786030
• Aydoslu, U. (2005). Öğretmen Adaylarının Yabancı Dil Olarak İngilizce Dersine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, s. 69.
• Bursa Uludağ Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Yabancı Dil Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği. (11 Eylül 2021). https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihrist DetayIframe?MevzuatTur=8&MevzuatNo=34783&MevzuatTertip=5
• Çoştu, Y. ve Yılmaz M. (2020). İlahiyat Fakültesi Yabancı Dil Hazırlık Programı: Sorunlar ve Öneriler. Beau Bassin: Lap Lambert Academic Publishing.
• Dereli, M. V. (2013). İlahiyat Fakültelerinde Arapça Eğitimi ve Araştırmaları ile İmam Hatip Liselerinde Arapça Eğitimi ve Sorunları Çalıştaylarının Değerlendirmesi, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 13(2).
• Edurese Akademi Arapça Koordinasyon Toplantısı ve Çalıştayı. (29.05.2023). https://www.youtube.com/watch?v=NrZAY4Ct4Gs
• Ekinci. İ. (2019). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerine Verilen Arapça Hazırlık Eğitimine Dair Bir İnceleme. Van ilahiyat dergisi, 7(11), 144–161.
• Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yabancı Diller Bölümü Arapça Hazırlık Programı Eğitim ve Öğretim Yönergesi, Senato Karar Tarih ve Sayısı: 01.09.2021/185.
• Gazi Üniversitesi Yabancı Dil Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi, 08.11. 2018, Toplantı sayısı 16. Gazi Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Öğrenci El Kitabı, 2021.
• Gazi Üniversitesi Yabancı Dil Hazırlık Eğitimi Yönetmeliği. Resmî Gazete Tarihi: 20.09.2018 Resmî Gazete Sayısı: 30541 Mükerrer.
• http://arapcaogretmenligi.fsm.edu.tr/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://fef.bingol.edu.tr/bolumler/dogu-dilleri-ve-edebiyati-bolumu/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://fef.kilis.edu.tr/bolum/797911/bolumler/dogu-dilleri-edb--bolumu (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://ibu.edu.tr/uluslararasi (Erişim 15 Eylül 2021).
• http://iif.fsm.edu.tr/ (Erişim 15 Eylül 2021).
• http://iif.fsm.edu.tr/Islami-Ilimler-Fakultesi-Bolumler--Islami-Ilimler (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://www.dtcf.ankara.edu.tr/dogu-dilleri-ve-edebiyatlari-bolumu/arap-dili-ve-edebiyati-anabilim-dali/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://www.fsm.edu.tr/resim/Dosya/islami-ilimler2021-07-08-05-40-04pm.pdf (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://aday.aydin.edu.tr/bolumler/yabanci-diller-yuksekokulu/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://aday.fsm.edu.tr/Egitim--Hazirlik-Programlari--Arapca-Hazirlik (Erişim: 15 Eylül 2021).
• https://arapca.kku.edu.tr/Bolum (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://arapdili-edebiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/arap-dili-ve-edebiyati-tanitim/arap-dili-ve-edebiyati-tanitim (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://arpogr.29mayis.edu.tr/tr/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://atauni.edu.tr/arap-dili-ve-edebiyati/tarihce (Erişim: 11 Eylül 2021).
• http://www.dicle.edu.tr/tr/birimler/dogu-dilleri-ve-edebiyati-bolumu/sayfalar/arap-dili-ve-edebiyati-program-bilgileri-8769 (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2022/YKS/TERC%C4%B0H/tkilavuz27072022.pdf (Erişim: 29 Ağustos 2022)
• https://egitim.adiyaman.edu.tr/tr/bolumler/yabanci-diller-egitimi-bolumu/hakkinda/tarihce (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://egitim.sdu.edu.tr/arapcaogrt (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://etec.gov.sa/ar/productsandservices/Qiyas/lingual/Arabic/Pages/default.aspx (Erişim: 30 Eylül 2021).
• https://gef-yabancidiller-arapdili.gazi.edu.tr/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.ibu.edu.tr/ (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.ibu.edu.tr/ogrenci/arapca-hazirlik (Erişim: 11 Eylül 2021). https://İslâmîilimler.aku.edu.tr/fakulte-tanitimi/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/egitim/arapca-hazirlik-koordinatorlugu (Erişim: 24 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/lisans-programlari-mufredati-637474393131019207/lisans-programlari-mufredati (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/(Erişim 15 Eylül 2021).
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/fakulte/genel-bilgiler (Erişim: 31 Ağustos 2022).
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/ogrenci/ders-programlari-icerikleri (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://tanitimedebiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/dogu-dilleri-ve-edebiyatlari-bolumu/arap-dili-ve-edebiyati (Erişim 25 Eylül 2021).
• https://tra.29mayis.edu.tr/tr/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://uludag.edu.tr/ilahiyat (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://www.american.edu/cas/wlc/languages/arabic.cfm (Erişim 10 Ekim 2021).
• https://www.artuklu.edu.tr/arap-dili-ve-edebiyati (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.artuklu.edu.tr/İslâmî-ilimler-fakultesi/programin-tarihcesi (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.aybu.edu.tr/imt/tr (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.aybu.edu.tr/İslâmîilimler/tr/sayfa/1479/S%C4%B1k-Sorulan-Sorular-(Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.aydin.edu.tr/tr-tr/akademik/fakulteler/egitim/arapcaogretmenligi/Pages/default. aspx (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.coe.int/en/web/common-european-framework-reference-languages/home (Erişim: 25 Eylül 2021).
• https://www.ed.ac.uk/studying/undergraduate/degrees/index.php?action=view&code=TR61 (Erişim 10 Ekim 2021).
• https://www.erbakan.edu.tr/yabancidilleregitimi/anabilim (Erişim: 11 Eylül 2021). https://www.izu.edu.tr/akademik/fakulteler/egitim-fakultesi/bolumler/yabanci-diller-egitimi-bolumu (Erişim: 11 Eylül 2021). https://www.kafkas.edu.tr/ddeb/TR/sayfa10165 (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.karatay.edu.tr/FakulteHakkinda/YDYO.html (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.kmu.edu.tr/yabancidilleryo/sayfa/4031/bolumlerimiz/mutercim-ve-tercumanlik-bolumu/tr (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.oecd.org/education/talis/ (Erişim 10 Ekim 2021).
• https://www.okan.edu.tr/insanvetoplum/sayfa/11/arapca-mutercim-tercumanlik-anabilim-dali/ (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.osym.gov.tr/TR,23884/2022-yuksekogretim-kurumlari-sinavi-yks-tercihlerin-alinmasi-27072022.html (Erişim: 29 Ağustos 2022).
• https://www.pdx.edu/academics/programs/undergraduate/arabic (Erişim 10 Ekim 2021).
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/03/20160323-6.htm (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.selcuk.edu.tr/Birim/yabanci_diller_yo-mutercim_tercumanlik (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.selcuk.edu.tr/Hakkinda/sosyal_bilimler_ens-dogu_dilleri_ve_edebiyatlari- arap_dili_ve_edebiyati (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/zorunlu-yabanci-dil-hazirlik-sinifi-acma-esaslari (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://ydyo.gazi.edu.tr/view/page/281847 (Erişim 25 Eylül 2021).
• https://ydyo.kku.edu.tr/Idari (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://ydyo.kku.edu.tr/Idari/Sayfa/Index?Sayfa=sss (Erişim: 24 Eylül 2021).
• https://ydyo.omu.edu.tr/tr/akademik/bolumler/arapca-muetercim-tercuemanlik-anabilim-dali (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://ydyo.yalova.edu.tr/tr/Page/Icerik/about-us (Erişim: 11 Eylül 2021).
• https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10007 (Erişim 15 Eylül 2021).
• https://yokatlas.yok.gov.tr/netler-tablo.php?b=20041. (Erişim: 29 Ağustos 2022).
• İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği, 22/12/2010 tarih ve 27793 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır; İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yabancı Dil Hazırlık Sınıfları Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi, 05/08/2015 tarih ve 2015/12-2 sayılı karar.
• İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Öğrenci El Kitabı, 2019-2020.
• İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yabancı Dil Hazırlık Sınıfları Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi, 05/08/2015 tarih ve 2015/12-2 sayılı karar.
• İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Zorunlu Hazırlık Sınıfı Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi, 26/3/2020.
• İstanbul Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. 21.09.2010 Resmî Gazete Sayısı: 27706; İstanbul Üniversitesi Yabancı Dil Eğitim-Öğretiminde Uyulacak Esaslar Hakkında Yönerge.
• https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=2020-iu-yabanci-dil-egitim-ogretiminde-uyulacak-esaslar-hakkinda-yonerge-_637388914452663967.pdf (Erişim: 15 Eylül 2021).
• Kırıkkale Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim-Öğretim Yönetmeliği, 26 Temmuz 2020 tarihli ve 31197 sayılı Resmî Gazete; Kırıkkale Üniversitesi Ön Lisans ve Lisans Eğitim-Öğretim Yönergesi, Senato Tarihi: 07.08.2020, Karar No: 19/01
• Mardin Artuklu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Lisans Programları Zorunlu Arapça Hazırlık Sınıfları Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi, https://www.artuklu.edu.tr/ogrenci-isleri-daire-baskanligi/edebiyat-fakultesi-lisans-programlari-zorunlu-arapca-hazirlik-siniflari-egitim-ogretim-ve-sinav-yonergesi (Erişim: 11 Eylül 2021).
• Marmara Üniversitesi Yabancı Dil ve Türkçe Hazırlık Sınıfları Eğitim-Öğretim ve Sınav yönergesi MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2016). MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı 30.11.2016 tarihli 82 sayılı İlköğretim Arapça Dersi (2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), Öğretim Programında Değişiklik Yapılması Konulu Kurul Kararı.
• Millî Eğitim Bakanlığı(2014). “Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasları”, Tebliğler Dergisi, 2678, ss. 5-19.
• Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarına öğretmen olarak atanacakların atamalarına esas olan alanlar ile mezun oldukları yükseköğretim programları ve aylık karşılığı okutacakları derslere ilişkin esaslarhttps://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/11160806_9_ cizelgeveesaslar.pdf, (Erişim tarihi: 29.05.2023)
• Orhan, D, Alrofaidy, S, Haglan, Y. (Kasım 2021). "تاريخ تعليم اللغة العربية في تركيا وأهمّ تحدّياته: كليّات الإلهيّات والعلوم الإسلاميّة نموذجاً". Dergiabant 9(2): 690-703.
• Vizâretu’t-Talîmi’l-Ali ve’l-Bahsi’l-İlmî, ajara'ati-shuuwni-altalabatu-wadawabta-aliqabulu-wshurutihi-lilsinati-aldirasiati-2020-2021, https://www.uohamdaniya.edu.iq/wp-content/uploads/2020/1272021.pdf.https://uqu.edu.sa/instarab (Erişim: 30 Ağustos 2022).
• Yıldız, M. (2003). “İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretimi ve Problemleri Konulu Çalışma Toplantısı Değerlendirmesi”, Nüsha, IX, bahar.
• YÖK, “Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi”, https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim 15 Eylül 2021).
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 07/06/2016 tarih ve 75850160-199-34014 sayılı yazı.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 24.07.2015 tarih ve 75850160-104.01.01.06/41638 sayılı yazı.