Commentary on Some Couples of Nedim’s

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 109 - 120, 27.12.2024

Nagehan Çağlayan

Öz

From its beginning until the 18th century, Classical Turkish poetry was thoroughly developed, and the words that needed to be expressed had been voiced, making it difficult for subsequent poets to create original poems. In the 18th century, two poets who broke this mold were Şeyh Galip and Nedîm. Nedîm, who drew attention with his unique gazelles and songs written in a beautiful and simple language, is the founder of a distinct style known as Nedîmâne. His ability to express his impressions and feelings about daily life with sincerity and elegance, along with his heartfelt and at times straightforward expressions of his feelings toward living beauties, are among the distinguishing features of this style. Nedîm is a poet with an exceptionally rich literary culture and a high artistic taste. He studied particularly Necatî, Fuzulî, and Bâkî and revised some of their poems. He considered Bâkî and Şeyhülislam Yahya as his masters and viewed himself as Bâkî's heir. Nedîm is also a cheerful poet connected to the world. In his poems, he managed to convey the exuberance of Istanbul during the Tulip Era most vividly. These poems can also be considered historical documents. One of the original aspects of Nedîm is his ability to express his emotions candidly and without hesitation in his poetry. Additionally, he utilized the elegant expression forms of Istanbul Turkish. This study will attempt to interpret five couplets selected from various gazelles in Nedîm's divan, which include a theme, revolve around new and colorful dreams, and prominently feature beautiful descriptions along with the beauty of expression and originality. Thus, Nedîm's skill in using language and his expressive power will be brought to light once again.

Anahtar Kelimeler

Nedîm, 18th century, Divan Poetry, Gazel, Interpretation.

Nedîm'in Bazı Beyitlerinin Şerhine Dâir

Öz

Başlangıcından 18. yy’a gelinceye değin Klasik Türk şiiri iyice işlenmiş, söylenecek sözler söylenmiş, geriden gelen şairlerin orijinal söyleyişle şiirler vücuda getirmesi güçleşmiştir. 18. asırda bu çerçeveyi kıran iki şair Şeyh Galip ve Nedîm olmuştur. Güzel ve sade bir dil ile kaleme aldığı eşsiz gazelleri ve şarkılarıyla dikkat çeken Nedîm, kendine özgü ve Nedîmâne olarak/şeklinde ifadesini bulan üslubun/ekolün kurucusudur. Günlük yaşayışa dair izlenimleri ve duygularını içten, zarif bir eda ile anlatması; yaşayan güzellere olan hislerini samimiyetle yer yer de açık seçik tabir edilebilecek şekilde ifade etmesi bu üslubun belirgin özellikleri arasındadır. Nedîm, edebi kültürü son derece geniş, sanat zevki yüksek bir şairdir. Türk edebiyatında bilhassa Necatî, Fuzulî ve Bâkî’yi incelemiş, onların bazı şiirlerini tanzir etmiştir. Bâkî’yi, Şeyhülislam Yahya’yı da kendisine üstat kabul etmiş, kendisini Bâkî’nin mirasçısı saymıştır. Nedîm aynı zamanda dünyaya bağlı, neşeli bir şairdir. Şiirlerinde bilhassa Lale Devri İstanbul’unun coşkunluğunu en canlı şekilde duyurmak imkânını bulmuştur. Bu şiirler birer tarihi belge hükmündedir. Nedîm’in orijinal kabul edilebilecek yönlerinden birisi de şiirlerinde duygularını içtenlikle, çekinmeden anlatmasıdır. Ayrıca İstanbul Türkçesinin zarif ifade biçimlerinden istifade etmiştir. Bu çalışmada Nedîm divanında yer alan muhtelif gazellerin matlalarından veya diğer beyitlerinden seçtiğimiz, içerisinde bir mazmun barındıran veya başka özellikleri dolayısıyla dikkati çeken beş beyit şerh edilmeye çalışılacaktır. Böylece, Nedîm’in dili kullanma becerisi ve ifade kudreti bir kez daha gözler önüne serilecektir.

Anahtar Kelimeler

Nedîm, 18. yy, Divan Şiiri, Gazel, Şerh

Kaynakça

• Ak, C. (2001). Bağdatli rûhî dîvâni karşilaştirmali metin 1. Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Akalın, Ş. Halûk. (2011). Türkçe Sözlük (11. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyüz, K., Beken, S., Yüksel, S., Cunbur, M. (1958). Fuzûlî Divanı. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ceylan, Ö. (2010). “Şerh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 38, 565-568.
• Ceylan, Ö. (2000). Tasavvufî şiir şerhleri. Kitabevi Yayınları.
• Davudoğlu, A. (1978). Sahîh müslim tercemesi ve şerhi, 8. Sönmez Neşriyat A.Ş. Yayınları.
• Eyüboğlu, E. K. (1973). Şiirde ve halk dilinde atasözleri ve deyimler. Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Feyizli, H. T. (2018). Feyzül-furkân kur’ân-i kerîm ve tefsirli meali. Server Yayınları.
• İpşirli, M. (2008). “Sah”, Türkiye diyanet vakfı islam ansiklopedisi. 35, 490-91.
• Kanar, M. (1998). Büyük sözlük Farsça Türkçe. Birim Yayınları.
• Kanar, M. (2009). Arapça Türkçe sözlük. Say Yayınları.
• Karakoç, A. (1973). Bütün şiirleri. Fetih Yayınları.
• Kurnaz, C. (2007). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü. Birleşik Yayınları.
• Macit M. (1997). Nedîm divânı. Akçağ Yayınları.
• Macit, M. (2006). “Nedîm”, Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, 32, 510-513.
• Mazıoğlu, H. (2014). Eski türk edebiyati makaleleri. TDK Yayınları.
• Mengi, M. (2005). Eski türk edebiyati tarihi. Akçağ Yayınları.
• Öztelli, C. (1970). Karacaoğlan bütün şiirleri. Milliyet Yayınları.
• Şemseddin Sami. (1999). Kâmûs-ı Türkî. Çağrı Yayınları.
• Şensoy, S. (2010). “Şerh”, Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, 38, 555-558.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1988). Osmanlı devletinde ilmiye teşkilatı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, K. (2007). Mu’înî’nin mesnevî-i murâdiyye’si mesnevî tercüme ve şerhi, I-II. Selçuk Üniversitesi Matbaası.