TÜRKİYE’DE CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE POLİTİKA KURULLARI: ABD İLE KARŞILAŞTIRMASI

Yıl 2019, Sayı: 40, 33 - 59, 31.10.2019

Çiğdem Akman Ekrem Yaşar Akçay

Öz

ABD’de başkanlık sistemi 1787 Anayasasına dayanan
ABD’ye özgü bir yönetim modelidir. Bu modelde demokrasi ve kuvvetler ayrılığı
sistemin ayrılmaz parçalarıdır. Bu yapıda yasama, yürütme ve yargı organları
kesin bir şekilde ayrılmakla beraber birbirlerini dengeledikleri görülmektedir.
Başkanlık sisteminde yasama görevi Kongre’ye, yürütme görevi Başkana ve yargı
görevi ise Anayasa Mahkemesine bırakılmıştır. ABD Başkanı sisteminin en temel
taşlarından biridir. Başkanlık sisteminde pek çok görevi olan Başkan, 1939’dan
beri var olan yürütme ofisi ile görevlerini yerine getirmektedir. Başkanın
yürütme ofisi temel olarak 6 daimi ofisten oluşmakla beraber, geçici ofisler de
bulunmaktadır.

Türkiye’de de 2018 yılı itibariyle başkanlık sistemine
benzer yeni bir yönetim sistemine geçilmiştir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi
adı verilen yeni sistem pek çok değişikliği beraberinde getirmiştir. Yeni yönetim sisteminde Cumhurbaşkanlığı
teşkilatı; Cumhurbaşkanı Yardımcılığı, İdari İşler Başkanlığı, Ofisler, Bağlı
Kuruluşlar, Bakanlıklar ve Politika Kurullarından oluşmaktadır.
Cumhurbaşkanına bağlı politika önerileri ve stratejileri geliştirecek bilim,
teknoloji ve yenilik, eğitim ve öğretim, ekonomi, güvenlik ve dış politika,
hukuk, kültür ve sanat, sağlık ve gıda, sosyal politika ve yerel yönetim
alanlarında dokuz adet politika kurulu kurulmuştur. Politika yapım sürecinde Cumhurbaşkanı ile doğrudan çalışan politika
kurullarının rolü ve işleyişi oldukça önemlidir. Bu doğrultuda çalışmada, ABD’deki
Başkanın Yürütme Ofisi ve Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı Politika Kurullarını
karşılaştırarak benzer ve farklı yönlerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.
Böylece Türkiye’de yeni oluşturulan politika kurullarına ilişkin bazı tespit ve
önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Amerika Birleşik Devletleri, Başkanlık Sistemi, , Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Yürütme Ofisi, Politika Kurulları

Kaynakça

• “The Constitution of the United States”, https://www.constitutionfacts.com/content/constitution/files/Constitution_ReadTheConstitution.pdf. (Erişim Tarihi: 20.03.2019).
• “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası”, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2018.pdf (Erişim Tarihi: 23.04.2019).
• AKÇAKAYA, Murat ve ÖZDEMİR, Abdülkadir (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasal İstikrar, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 53(3), 922-944.
• AKINCI, Berat (2017). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Olası Demokratik ve Ekonomik Etkileri, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 12(24), 1-16.
• AKINCI, Berat (2018). Türkiye’de Kamu Politikası Oluşturma Sürecinde Yeni Aktör: Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi (OPUS), 9(16), 2128-2146.
• AKKAYA, Erol ve ANDAY, Fuat vd. (1993). Başkanlık Rejimi, Gelişim Hachette, Interpres Basın ve Yayın A.Ş, İstanbul.
• AKMAN, Çiğdem (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Politika Kurulları: Sosyal Politikalar Kurulu Üzerinden Bir Değerlendirme, Route Educational and Social Science Journal, 6(3), 659-676.
• AKMAN, Elvettin (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Kamu Politikası Aktörleri, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15(1), 35-54.
• ARI, Tayyar (2000). Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dış Politika, Alfa Kitabevi, İstanbul.
• ATAAY, Faruk (2017). Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği: Parlamenter Sistemden Başkanlık Sistemine Geçiş, Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 77-98.
• COHEN, David (2018). FOIA In The Executive Office Of The President, N.Y.U. Journal of Legislation & Public Policy, 21(1), 203-236.
• Council of Economic Advisers. (2016). Benefits of Competition and Indicators of Market Power, https://obamawhitehouse.archives.gov/sites/default/files/page/files/20160414_cea_competition_issue_brief.pdf (Erişim Tarihi: 09.04.2019).
• Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK-1). (2018). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Sayısı: 1. Resmi Gazete. 10/7/2018 – 30474.
• ÇAM, Esat (2000). Çağdaş Devlet Sistemleri, Der Yayınları, İstanbul.
• ÇOŞKUN, Bayram ve PANK, Çiğdem (2017). Başkanlık Sisteminde Başkanla İdari Yapı Arasındaki İlişki ve Türkiye İçin Değerlendirmeler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (4), 1-17.
• DAVİDSON, Roger (1999). Presidential Relations with Congress, James P. Pfifner and Roger H. Davidson (Eds), Understanding The Presidency, Longman, New York.
• DAVİS, John W. (1995). American Presidency, Praeger Publishers, Westport.
• EROĞUL, Cem (2006). Çağdaş Devlet Düzenleri, Kırlangıç Yayınevi, Ankara.
• Executive Office of the President of the United States. (2013). Report to the Presıdent and Congress Designing a Digital Future: Feder Ally Funded Research and Development in Networking and Infor Mation Technology, https://www.nitrd.gov/pcast/ (Erişim Tarihi: 22.04.2019).
• GÜLENER, Serdar ve MİŞ Nebi (2017). Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Siyaset Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), 190, 1-28.
• GÜLER, Tahsin (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Ve Kamu Yönetimine Etkileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), 299-322.
• GÜNAL, Erdoğan (2015). Hükümet Sistemleri ve Türkiye’de Başkanlık Sistemi Arayışları, Hükümdar Yayınları, İstanbul.
• HEYWOOD, Andrew (2006). Siyaset, Liberte Yayınları, Ankara.
• İZCİ, Ferit (2017). Yeni Anayasa Değişikliği Çerçevesinde Yürütme Organında Meydana Gelen Değişimler, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (Özel Sayı 4), http://www.yyusbedergisi.com/dergilist/-4_1_2017 (Erişim Tarihi: 28.03.2019).
• KAYA, Burak (2017). Türk Tipi Başkanlık Sistemi Önerisinden Partili Cumhurbaşkanlığı Sistemine, Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 27-50.
• KELEŞ, Mehrigül (1996). Başkanlık Rejimi, Kanyılmaz Matbaası, İzmir.
• KILINÇ, Doğan (2016). Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 447-510.
• KORKMAZ, Tuğrul (2016). Hükümet Sistemleri ve Türkiye Üzerine Bir Analiz, Akademik Hassasiyetler Dergisi, 6, 43-57.
• KUTLU, Önder ve KAHRAMAN, Selçuk (2017). Türk Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Kamu Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi, Türk Anayasa Hukukunun Güncel Sorunları, Ferhat USLU (Ed.), Beşköprü Yayınları, Ankara.
• KÜÇÜK, Adnan (2017) Yeni Anayasa Değişikliği ile Getirilmek İstenen Türkiye’ye Özgü Başkanlık Sistemi: Korkular, Algılar, Beklentiler, Liberal Düşünce Dergisi, 22(85), 157-189.
• National Archives. (1939). Executive Order 8248--Establishing the Divisions of the Executive Office of the President and Defining their Functions and Duties, https://www.archives.gov/federal-register/codification/executive-order/08248.html. (Erişim Tarihi: 22.04.2019).
• ORTH, John V. (2000). Presidental Impeachment: The Original Misunderstanding, Constitutional Commentary, 17, 587-591.
• ÖRGÜN, Faruk (1999). Dar Gelen Gömlek: Başkanlık Sistemi, Bilge Yayıncılık, İstanbul.
• PARLAK, Bekir (2005). Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Aktüel Yayınları, İstanbul.
• PİKA, Joseph A., MALTESE, John Anthony (2012). The Politics of the Presidency, CQ Press, Washington.
• RELYEA, Harold C. (2008). The Executive Office of President: An Historical Overview, CRS Report for Congress, 26, 1-28.
• SMİTH, Raymond A. (2008). The American Anomaly: U.S. Politics and Government in Comparative Perspective, Routledge, New York.
• SOBACI, M. Zahid, MİŞ, Nebi ve KÖSEOĞLU, Özer (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Modeli ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı, SETA Analiz, 216, 1-6.
• TANER, Ahmet (2015), Demokrasi, Hesap Verme Sorumluluğu ve Hükümet Modelleri, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34 (1), 71-92.
• The Executive Office of the President. (2019a). Council of Economic Advisers. https://www.whitehouse.gov/cea/ (Erişim Tarihi: 21.03.2019).
• The Executive Office of the President. (2019b). Council on Environmental Quality. https://www.whitehouse.gov/ceq/ (Erişim Tarihi: 21.03.2019).
• The Executive Office of the President. (2019c). National Security Council. https://www.whitehouse.gov/nsc/ (Erişim Tarihi: 21.03.2019).
• The Executive Office of the President. (2019d). Office of the Management and Budget. https://www.whitehouse.gov/omb/ (Erişim Tarihi: 22.03.2019). The Executive Office of the President. (2019e). Office of the National Drug Control Policy. https://www.whitehouse.gov/ondcp/ (Erişim Tarihi: 22.03.2019).
• The Executive Office of the President. (2019f). Office of Science and Technology Policy. https://www.whitehouse.gov/ostp/ (Erişim Tarihi: 22.03.2019).
• TURAN, Menaf (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(3), 42-91.
• TÜRE, İlknur (2016). Başkanlık Sisteminde Yürütme Organının Gücü: ABD, Arjantin ve Brezilya, Researcher: Social Science Studies, 4 (7), 54-73.
• YANIK, Murat (1997). Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Alfa Yayınları, İstanbul.
• 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3.pdf (Erişim Tarihi: 01.03.2019).
• 14 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.14.pdf (Erişim Tarihi: 01.03.2019).