I. Legislative Term of Grand National Assambly of Turkey 1920- 1923 and Foreign Policy: Parliamentary Scrunity Over Foreign Policy And Foreign Relations of Gnat

Yıl 2014, Sayı: 28, 104 - 141, 01.12.2014

Ersin Aydın

Öz

purpose of the Grand National Assembly of Turkey was to, within the framwork of the National Pact, gain political, financial and economic independenceof homeland, which was under the invasion of Allied States. The sole purposeof the 1920-1923 era, a period during which domestic and foreign policycould not be separated from each other, is to struggle for independence. Onone hand a fight against invading Allied States was carried out, on the otherhand there was a hard struggle against internal threats and the IstanbulGovernment. During this period, also known as the National Struggle period,various achievements were obtained toward the goal of independence;remarkable progress was made to found a sovereign and independent state. Inthis study, GNAT’s struggle of existence is discussed, agreements made forthis cause are examined in detail and the subjects of Foreign Policy and theParliamentary Oversight of Foreign Policy are investigated

Anahtar Kelimeler

Grand National Assambly of Turkey, Foreign relations of GNAT, foreign policy, international agreements

Türkiye Büyük Millet Meclisi I. Yasama Dönemi 1920-1923 ve Dış Politika, Dış Politikanın Parlamenter Denetimi ile TBMM’nin Dış İlişkileri

Öz

23 Nisan 1920’de Ankara’da olağanüstü şartlarda kurulan Türkiye BüyükMillet Meclisinin TBMM birinci amacı, İtilaf Devletleri’nin işgali altındaolan vatan topraklarını Misak-ı Milli sınırları çerçevesinde siyasi, mali ve ekonomik bağımsızlığa kavuşturmaktır. İç ve dış politikanın birbirinden ayrılamayacağı bir dönem olan 1920-1923 döneminin tek amacı bağımsızlık mücadelesi vermektir. Bir yandan işgalci İtilaf Devletleri’ne karşı mücadele verilirkendiğer taraftan içerden gelen tehlikelere ve İstanbul Hükümeti’ne karşı çetin birmücadele verilmiştir. Milli Mücadele dönemi olarak adlandırılan bu dönemdebağımsızlık adına çeşitli başarılar elde edilmiş ve bağımsız bir devlet olma yolunda büyük mesafeler kat edilmiştir. Bu çalışmada TBMM’nin var olma mücadelesi ele alınmış, yapılan anlaşmalar detaylı olarak incelenmiş ve Dış Politika ile Dış Politikanın Parlamenter Denetimi konuları irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

TBMM, TBMM’nin Dış İlişkileri, dış politika, uluslararası anlaşmalar

Kaynakça

• AKIN, Rıdvan; TBMM Devleti (1920-1923) Birinci Meclis Döneminde Devlet
• Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008
• ARSLAN, Mücahit; “Anadolu İşgal Altındayken Dönemem ” , YEDİKITA Ay- lık Tarih ve Kültür Dergisi, Nisan 2014, Sayı: 68
• ATATÜRK, Kemal; Nutuk 1919 – 1927, (Hazırlayan Zeynep Korkmaz), Atatürk
• Araştırma Merkezi, Ankara, 1991
• ÇOKER, Fahri; Türk Parlamento Tarihi: Milli Mücadele ve TBMM 1. Dönem 23, TBMM Vakfı, 1994, 1. Cilt, 10. Bölüm
• HÜR, Ayşe; “Mudanya’dan Lozan’a Giderken”, Taraf Gazetesi, 26.07.2009
• ORAN, Baskın; Türk Dış Politikası-Kurtuluş Savaş’ından Bugüne Olgular, Bel- geler, Yorumlar, Cilt-1 1919-1980, İstanbul, 2001
• ÖZCAN, Mehmet Şah; Lozan Konferansı’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Yansımaları, Eskişehir 2011
• SABANCI Üniversitesi, Birinci Meclis, Editör: Doç. Dr. Cemil Koçak, 1998
• SOYSAL, İsmail; Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları C. 1, TTK Yayını, Ankara, SOYSAL, İsmail; Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), Ankara: Türk Tarih Kurumu,1983.
• (Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI. Dizi- Sa. 38) SOYSAL, Mümtaz; Dış Politika ve Parlamento, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No 183-165
• ŞEKERKIRAN, Selami; Türk-Sovyet Sınırı, Ankara, 2008
• TBMM Genel Kurul Tutanağı, 1. Dönem, 1. Yasama Yılı TBMM Genel Kurul Tutanağı, 1. Dönem, 2. Yasama Yılı TBMM Genel Kurul Tutanağı, 1. Dönem, 3. Yasama Yılı TBMM Genel Kurul Tutanağı, 1. Dönem, 4. Yasama Yılı Türkçe Blog Portal, http://www.asaskan.net/2011/01/i-tbmmnin-hukumet-uye- leri-ilk-uyeleri-ve-meslekleri-egitim-durumlari-semali.html http://www.ataturkdevrimleri.com/yazi-502-kars-antlasmasi.html http://www.turkcebilgi.com/ansiklopedi/mudanya_ateskes_antlasması
• Müsyü Piyerloti’ye Türk milletinin selâm ve şükranının ve Meclisi Âli namına mamulâtı mahalliyeden münasip bir hediyenin irsaline karar verildi. (Cilt: 14 - Sayfa:8) 1 Teşrinisani 1337
• Karar No: 195, Düveli muhtelife tarafından İstanbul’da askerî mahakim küşadının protestosu hakkında Düveli mutelife tarafından İstanbul’da askerî mehakimi küşadınm protesto edilmesi karargir oldu (Cilt: 14 - Sayfa: 325). 26 Teşrinisani 1337 Karar No: 206
• Ukranya orduları başkumandanı Müsyü Fraunze’den vürut eden hitabeye cevaben Ukranya kongre reisine ve Rusya Şûralar ve müttefik Devletler kongresi reisine beyanı teşekküre karar verildi (Cilt: 15 - Sayfa: 150). 20 Kânunuevvel 1337 Karar No: 214
• Mösyö Claude Farrere’e yazdıkları makaleden dolayı beyanı teşekkür edilmesine karar verildi (Cilt: 16 - Sayfa: 81). 21 Kânunusani 1338 Karar No: 226
• İşgal edilen mahallerde düşmanın ika ettiği mezalimin tekrar protesto edilmesine karar verildi (Cilt: 16 - Sayfa: 189). 4 Şubat 1338 Karar No: 231
• Afgan E miri Hazretlerine irsal buyurdukları tahrirata mukabeleten teşekkürname yazılmasına karar verildi (Cilt: 16 - sayfa: 211). 16 Şubat 1338 Karar No: 246
• İngiltere, Fransa ve İtalya Hariciye Nazırları tarafından vâki olan mütareke teklifine karşı Heyeti Vekile tarafından tanzim edilen cevabî nota aynen kabul edildi (Cilt: Sayfa: 534). 4 Nisan 1338 Karar No: 250
• İtilâf Devletlerinin 15 Nisan 1922 tarih Ü notasına cevaben Heyeti Vekilece tanzim edilen nota müsveddesinin Hariciye encümenince yapılan tadilât veçhile kabulü karargir oldu (Cilt: 19 - Sayfa: 369). 22 Nisan 1338
• Karar No: 256, İzmir’in senei devriyei işgali münasebetiyle miting heyetince ittihaz olunan mukarrerat hakkında İzmir’in sene-i devriyei işgali münasebetiyle miting heyeti tarafından ittihaz ve iblâğ edilen mukarrer atın Heyeti Vekileye tevdiine karar verildi (Cilt: 20 - Sayfa: 49). Mayıs 1338 Karar No: 258
• Yunanlılar tarafından icra edilen mezalimin Büyük Millet Meclisi tarafından bütün dünya mecalisi milliyesine iblâğına karar verildi (Cilt: 20 - Sayfa: 124). 21 Haziran 1338
• Karar No: 306, Sulh Konferansına murahhas izamı meselesi hakkında İstanbul Hükümetince yazılan telgrafnameye dair Sulh konferansına murahhas izamı meselesine dair İstanbul Hükümetinden yazılan telgrafname üzerine cereyan eden müzakerat neticesinde bu telgrafı yazanlarla mensup olduğu heyetin ve padişahın haklarında muamelei kanuniye yapılmasına karar verildi (Cilt: 24 - Sayfa: 308). 30 Teşrinievvel 1338
• Karar No: 317, Garbî Trakya mezaliminin protestosu hakkında Garbi Trakya’da cereyan etmekte olan mezalimin protesto edilmesinin heyeti murah- hasaya tebliğine karar verildi (Cilt: 25 - Sayfa: 291). 9 Kânunuevvel 1338