Libya: Arap Baharı’na NATO “Katkısı”

Yıl 2012, Sayı: 22, 99 - 118, 01.12.2012

Baran Kuşoğlu

Öz

Libya’da Şubat 2011 tarihinde başlayan ayaklanmanın temel siyasî ve sosyo-ekonomik sebepleri bulunmaktadır. Siyasi partileri yasaklayan otoriter yönetim zengin doğal kaynakların ihracatından edilen refahı halka yayma başarısı gösterememiştir. Yönetici elit zenginleşmiş ve yolsuzluklara karışmıştır.Söz konusu ekonomik yapı ve baskıcı yönetim uygulamaları halkın sokaklaradökülmesine yol açmıştır. Kaddafi yönetiminin protestolara karşı aşırı kuvvetkullanımı uluslararası toplumda eleştirilere sebep olmuştur. Sivil halkın korunması amacıyla alınan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin ilgili kararlarına dayanılarak yapılan NATO operasyonu Libya’da Kaddafi yönetimini sona erdirmiştir. Bu çalışmada, Libya’daki halk ayaklanması temel sebepleriyleincelenmekte ve bu süreç içinde uluslararası örgütlerin ve TBMM’nin Libya’daki krize ilişkin aldığı kararlara yer verilmektedir

Anahtar Kelimeler

Arap Baharı, Libya, Kaddafi, NATO, TBMM

Kaynakça

• Şubat 2011 Tarihli ve 1970 Sayılı Güvenlik Konseyi Kararı. 26 Şubat 2011. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N11/245/-58/PDF- /N1124558.pdf?OpenElement (Mart 11, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• African Union. 10 Mart 2011 Tarihli Basın Açıklaması. 10 Mart 2011. http://w- ww.au.int/en/sites/default/files/ANN_EN_10_MA-RCH_2011_PSD_THE_- AFRICAN_UNION_ANNOUNCES_COMPOSITION_AD_HOC_HIGH- _LEVEL_COMMITTEE_LIBYA.pdf (Mart 15, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• —. “Communique of the 265th Meeting of the Peace and Security Council .” Af- rika Birliği İnternet Sitesi. 10 Mart 2011. http://au.int/en/sites/default/fi- les/COMMUNIQUE_EN_10_MARCH_2011_PS-D_THE_265TH_MEETI- NG_OF_THE_PEACE_AND_SECURITY_COUNCIL_ADOPTED_FOLL- OWING_DECISION_SITUATION_LIBYA.pdf (Mart 15, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• Akbaş, Zafer, ve Zeynep Arslan Düzgün. “Libya’daki Arap Baharı’na Yönelik Türk Dış Politikasına Konstrüktivist Bir Yaklaşım.” Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, no. 2 (2012): 57-82.
• Aljazeera. “El-Cezire.” El-Cezire İnternet Sitesi. 7 Mart 2011. http://english.al- jazeera.net/indepth/spotlight/libya/2011/03/20113716229926535 (Mart 19, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• — New Libya Contact Group To Meet in Qatar. 29 Mart 2011. http://english.al- jazeera.net/news/europe/2011/03/2011329172644996505.html (Mart 30, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• Aşula, Mustafa. “Şaşırtan Libya.” TASAM İnternet Sitesi. 2011. http://www.ta- sam.org/tr/icerik/2532/sasirtan-libya.html (Mart 4, 2011 tarihinde erişil- miştir).
• Ayhan, Veysel. “Alternative Politics.”, no. 3 (November 2011): 490-508.
• —. Arap Baharı, İsyanlar, Devrimler ve Değişim. Bursa: MKM Yayınları, 2012
• Babacan, Mehmet Emin, İrfan Haşlak, ve İsmail Hira. Sosyal Medya ve Arap Baharı. 2011. http://www.aid.sakarya.edu.tr/uploads/Pdf_2011_3.pdf (Ağustos 10, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• Başbakanlık Basın Merkezi. Başbakanlık Basın Merkezi Açıklaması. 18 Mart 2011. http://www.bbm.gov.tr/Forms/pgNewsDetail.aspx?Type=1&Id= 1501 (Kasım 23, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• BBC. Arab League Backs Libya no-fly zone. 12 Mart 2011. htpp://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12723554 (Mart 14, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• —. Libya:”Gaddafi Must Step Down says contact group. 13 Nisan 2011. http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13058694 (Nisan 14, 2011
• BBC News Africa. Libya protests: Second city Benghazi hit by violence. 16 Şubat 2011. http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12477275 (Eylül 15, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• BBC Türkçe. Libya Seçiminin Galibi ‘Liberal İttifak’. 18 Temmuz 2012. h t t p : / / w w w. b b c . c o . u k / t u r k c e / h a b e r l e r / 2 0 1 2 / 0 7 / 1 2 0 7 1 7 _ l i b - ya_results.shtml (Ağustos 3, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• Bölme, Selin M., Ufuk Ulutaş,; Taha Özhan, ve Müjge Küçükkeleş. “İsyan, Müdahale ve Sonrası: Libya’da Dönüşümün Sancıları.” SETA Aralık 2011.http://file.setav.org/Files/Pdf/libyada-donusumun-sancilari.pdf (Mayıs 4, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• — ve Eda Akbaş. “Batı ve Kaddafi Makasında Libya.” SETA Mayıs 2011.http://file.setav.org/Files/Pdf/bati-ve-kaddafi-makasinda-libya.pdf (Aralık 24, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• Brahimi, Alia. “Libya’s Revolution.” The Journal of North African Studies 16, no. 4 (2011): 607-609.
• CIA Factbook. Libya. 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world- factbook/geos/ly.html (Mart 3, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• CIA The World Factbook. Africa: Libya. 29 April 2013. https://www.cia.gov/lib- rary/publications/the-world-factbook/geos/ly.html (Mayıs 6, 2013 tarihin- de erişilmiştir).
• Dağ, Ahmet Emin. Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• Encyclopedia Britannica. History of Libya. 2012. http://www.britan- nica.com/EBchecked/topic/339574/Libya/214454/History?anc- hor=ref487847 (Mart 12, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• Hürriyet. Libya’da Adalet ve Kalkınma Partisi kuruldu. 3 Mart 2012. http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12477275 (Mart 13, 2013 tarihin- de erişilmiştir).
• ICG. Popular Protest in North Africa and the Middle East (V). Report No: 107, Middle East/North Africa , International Crisis Group, 2011.
• Ignatius, David. Radikallerin İktidari Ele Geçirme Çabası. 14 Eylül 2012. http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?atype=HaberYazdir&Artic- leID=1100214 (Eylül 2012, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• Kibaroğlu, Mustafa. “Arap Baharı ve Türkiye.” Adam Akademi, no. 2 (2011): 26- 36.
• Library of Congress. “Country Profile: Libya.” Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi İnternet Sitesi. April 2005. http://memory.loc.gov- /frd/cs/profiles/Libya.pdf (Mart 5, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• NATO and Libya-Operation Unified Protector. 2011. http://www.nato.int /cps/en/natolive/topics_71652.htm? (Mart 27, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• Örmeci, Ozan. “Müslümanların Masumiyeti ve ABD Büyükelçiliklerine Sal- dırılar.” Uluslararası Politika Akademisi. 13 Eylül 2012. http://www.acade- m i a . e d u / 1 9 3 2 3 4 5 / _ O r m e c i _ O z a n _ 2 0 1 2 _ M u s l u m a n - larin_Masumiyeti_ve_ABD_Buyukelciliklerine_Saldirilar_Ulus- lararasi_Politika_Akademisi (Eylül 29, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• Özkan, Mehmet. 5 Soru: Libya’da Fransız Büyükelçiliği’ne Gerçekleşen Saldırı. 23 Nisan 2013. http://setav.org/tr/5-soru-libyada-fransiz-buyukelciligine- gerceklesen-saldiri/yorum/5668 (Mayıs 3, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• Öztürkler, Harun. “Libya Ekonomisinin Genel Özellikleri.” Ortadoğu Analiz, Mart 2012, 83-88.
• Pirashad, Vilay. Arap Baharı, Libya Kışı. İstanbul: Yordam Kitap, 2012
• T.C.Dışişleri Bakanlığı. Libya’daki Gelişmelere İlişkin olarak 18 Mart 2011 Tarihinde Başbakanlık Basın Merkezinden yapılan Basın Açıklaması. 18 Mart 2011. http://www.mfa.gov.tr/libya_daki-gelismelere-iliskin-olarak- 18-mart-2011-tarihinde-basbakanlik-basin-merkezinden-yapilan-basin- aciklamasi.tr.mfa (Mart 19, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• —. Türkiye-Libya Siyasi İlişkiler. 2012. http://www.mfa.gov.tr/turkiye-lib- ya_siyasi-iliskileri.tr.mfa (Haziran 30, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• Tanrıverdi, Nebahat. Libya’da Kaosun İlanı: Milisler ve Devlet. 16 Ekim 2013. http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=4767(Ekim 18, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• Taşkesen, Abdullah. “Arap Dünyasında Demoratikleşme Hareketleri.” Akademik İncelemeler Dergisi 6, no. 2 (2011): 259-269.
• TBMM. “Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi.” Zaman Gazetesi İn- ternet Sitesi. 24 Mart 2011. http://www.tbmm.gov.tr/tutanak- lar/TUTANAK/TBMM/d23/c097/tbmm23097082.pdf (Eylül 25, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• —. “Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi.” TBMM . 24 Mart 2011. h t t p : / / w w w . t b m m . g o v . t r / t u t a n a k l a r / T U TA N A K / T B M M- /d23/c097/tbmm23097082.pdf (Ekim 25, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• The Economist. Libya: Political Structure. 26 Mayıs 2009. http://www.econo- mist.com/node/13674363 (Mart 10, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• The Organization of Islamic Cooperation. Ihsanoglu calls upon the International Community to preserving Unity, Territorial Integrity and Independence of Libya. 29 Mart 2011. http://issuu.com/oic-journal/docs/oic_journal_is- sue_20_english (Mart 30, 2011 tarihinde erişilmiştir).
• —.Final Communique Issued By The Emergency Meeting Of The Committee Of Permanent Representatives To The Organization Of The Islamic Conferen- ce On The Alarming Developments In Libyan Jamahiriya. 8 Mart2011.http://www.oic-oci.org/oicv2/topic/?t_id=5022&ref=2110&- lan=en&x_key=libya (Haziran 14, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• —.OIC General Secretariat Condemns Strongly the Excessive Use of Force against Civilians in the Libyan Jamahiriya. 22 Şubat 2011.http://www.oic- oci.org/oicv2/topic/?t_id=4947&ref-=2081&lan=en&x_key=libya (Mayıs 14, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• Timetürk. Libya’daki seçimde kaybeden kim, kazanan kim? 13 Temmuz 2012. http://www.timeturk.com/tr/2012/07/13/libya-daki-secimde-kaybeden- kim-kazanan-kim.html (Ağustos 8, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• United Nations. “1970 Sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı.” Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi. 26 Şubat 2011. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UN- DOC/GEN/N11/245/58/PDF/N1124558.pdf?OpenElement (Mart 11, 2011
• —. “Members “ Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi.. http://www.un.org/en/mem- bers/growth.shtml (Ağustos 26, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• —. “ Growth in United Nations membership, 1945-present “ Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi.. http://www.un.org/en/members/growth.shtml (Aralık 24, 2013 tarihinde erişilmiştir).
• US Department of State. Background Note: Libya. 2012. http://www.- state.gov/outofdate/bgn/libya/196690.htm (Mart 3, 2011 tarihinde erişil- miştir).
• Usul, Ali Resul. “Arap Halk Hareketleri, Bölgede Demokratikleşme İmkan- ları,Libya ve Türkiye’nin Tutumu.” Global Polical Trends Center. Nisan 2011. http://www.gpotcenter.org/dosyalar/GPT1_Ortadogu-KuzeyAf- rika_IST_11APR2011.pdf (Temmuz 14, 2012 tarihinde erişilmiştir).
• Yüksel, Pınar. “Operation Unified Protectorand Humanitarian Intervention With Security Council Authorization: Intra Vires?.” Ankara Law Review 9, no. 1 (2012): 53-80.
• Ziya, Saliha. Libya Seçimleri: Kaos ve İstikrar Arasında. 12 Temmuz 2012. http://setav.org/tr/libya-secimleri-kaos-ve-%C4%B0stikrar-arasin- da/yorum/1218 (Mayıs 28, 2013 tarihinde erişilmiştir).