1924 Anayasası Döneminde İnsan Haklarının Normatif Çerçevesi ve Uygulaması

Yıl 2010, Sayı: 14, 79 - 157, 01.01.2010

İzzet Eroğlu

Öz

Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı’nı müteakip sona ermiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması sürecinde ve kurulmasından sonra milli egemenlik esas alınmış ve egemenlik ilkesi aklileştirilmiştir. Milli egemenlik anlayışı doğrultusunda Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde vatanının kurtuluşu sağlanmış ve akabinde milli egemenliği esas alan Cumhuriyet kurulmuştur. Bu bağlamda, 1789 Fransız İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi tarihimizde ilk defa gerçek anlamını bularak Cumhuriyet’in oluşmasının fikri temellerini atmıştır.

Kaynakça

• AFETİNAN, A., Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1969, Ankara.
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945 – 1980), Çeviren: Ahmet Fet- hi, 3. Baskı, Hil Yayın, İstanbul, Ekim 2007.
• AKAD, Mehmet ve DİNÇKOL, Bihterin Vural, Genel Kamu Hukuku, Der Yayınları: 287, İstanbul, 2006.
• ALDIKAÇTI, Orhan, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası (Ders Notları), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1970.
• ALGAN, Bülent, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yayın- cılık, Birinci Baskı, Ankara, Haziran 2007.
• ARSEL, İlhan, Türk Anayasa Hukuku, Mars Ticaret ve Sanayi A.Ş. Matbaası, An- kara, 1959.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk Sövlev, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın), Bilgi Yayınevi, Üçün- cü Basım, Ankara, Temmuz 1969.
• AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, Ayraç Kitapevi, Ankara, Ocak 2009.
• BALİ, Rıfat N., Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Bir Türkleştirme Serüveni (1923 – 1945), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• BAŞGİL, Ali Faut, Klasik Ferdi Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Muasır Devletçilik Sistemi, Ankara Hapishane Matbaası, Ankara, 1937.
• BAŞGİL, Ali Fuat, Esas Teşkilat Hukuku, Baha Matbaası, İstanbul, 1960.
• BAŞGİL, Ali Fuat, İlmin Işığında Günün Meseleleri, Derleyenler: Ali Hatipoğlu İs- mail Dayı, Yağmur Yayınları, İstanbul, 1960.
• BAŞGİL, Ali Fuat, Demokrasi Yolunda, Yağmur Yayınevi, İstanbul, 1961
• Düşünce Özgürlüğü, Hazırlayan: Hayrettin Ökçesiz, Afa Yayınları, İstanbul, 1998.
• FEYZİOĞLU, Turhan, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazaî Murakabesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No: 19-1, Ankara, 1951.
• FEYZİOĞLU, Turhan, Demokrasiye ve Diktatörlüğe Dair, İstanbul Matbaacılık, İs- tanbul, 1957.
• GOLOĞLU, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi – I 1924 – 1930 Devrimler ve Tepkiler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Mayıs 2007.
• GOLOĞLU, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi – II 1931 – 1938 Tek Partili Cum- huriyet, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Şubat 2009.
• GÖZE, Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, Beta Basın Yayın Dağıtım, 7. Bası
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2000.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Anayasa Hukuku, 14. Bası, Ankara, Mart 2006.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref ve SEZGİN, Zekaî, 1924 Anayasası Hakkındaki Meclis Görüşmeleri, Ankara, 1975.
• KABOĞLU, Özgürlükler Hukuku, İmge Kitabevi, 6. Baskı, Ankara, Kasım 2002.
• “Kader Bizi Una Değil, Üne İtti” Çağlayangil’in Anıları, Hazırlayan: Tanju Cılızoğlu, Bilgi Yayınevi, İstanbul, Haziran 2007.
• KAPANİ, Münci, İcra Organı Karşısında Hâkimlerin İstiklali, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları: 93, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1956.
• KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, Yedinci Baskı, Ankara, 1993.
• KARA, İsmail, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm, Dergah Yayın- ları, İstanbul, Haziran 2008.
• KARPAT, Kemal, Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi (1876 – 1980), Çeviren: Esin Soğancılar, İmge Kitabevi, Ankara, Mayıs 2007.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, Ekim 2008.
• KİLİ, Suna ve GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Türk Anayasa Metinleri “Senedi İttifaktan Günümüze”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1985.
• KÖKER, Levent, Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yayınları, 11. Baskı, İstanbul, 2009.
• KUBALI, Hüseyin Nail, Türk esas Teşkilât Hukuku Dersleri, İstanbul Tan Matbaası, 1960.
• KUTAY, Cemal, Mustafa Kemal’in Önlenen Demokrasi Girişimi Serbest Cum- huriyet Fırkası, İklim Yayıncılık, İstanbul, Mayıs 2004.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, An- kara, 1998.
• MANGO, Andrew, Atatürk, John Murray, London, 2004.
• MUMCU, Ahmet, KÜZECİ, Elif, İnsan Hakları & Kamu Özgürlükleri, Savaş Yayın- ları, Ankara, 2003.
• MUMCUOĞLU, Maksut, Çağdaş Demokrasi Kuramlarında Katılma ve Türkiye’de Katılmanın Gelişimi, Ankara, 1982.
• OKUTAN, M. Çağatay, Tek Partili Dönemde Azınlık Politikaları, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Ağustos 2009.
• OKYAR, Fethi, Üç Devir’de Bir Adam, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1980.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 4. Baskı, Ankara, 1995.
• ÖZGÜREL, Avni, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İktidar Oyunu, Etkileşim Yayınları, İs- tanbul, 2009.
• SOYSAL, Mümtaz, Anayasaya Giriş, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 271, Sevinç Matbaası, Ankara, 1969.
• SOSYAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, On Birinci Baskı, İstanbul, 1997.
• ŞAHİN, Adil, Türkiye’de İnsan Hakları Birinci Kitap Siyasal parti Programları, Hükümet Programları ve Uygulama (1920-1930), Beta Basım, İstanbul, Mayıs 2005.
• TANÖR, Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, BDS Yayınları, İstanbul, 1990.
• TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları 9. Baskı, İstanbul, Ekim 2000. TBMM Zabıt Ceridesi
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, Dördüncü Bası, İstanbul, 1997.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1969.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Eylül 2002.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876 – 1938) Mütareke, Cumhuriyet ve Atatürk, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Tem- muz 2003.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstan- bul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Ağustos 2004.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923 – 1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
• TURAN, Sevgi Atak, Formation of Authoritarian Secularism in Turkey: Ramadans in the Early Republican Era (1923-1938), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi, İstanbul, 2004.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Kavanin Mecmuası
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi
• YILDIZ, Ahmet, “Ne Mutlu Türküm Diyebilene” Türk Ulusal Kimliğinin Etno- Seküler Sınırları (1919 – 1938), İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, 14. Baskı