RAISON D’ETAT HIKMET-I HUKUMET AND THE NEW REFORM: THE EFFECT OF USA ON TURKISH TYPE PRESIDENTIAL GOVERNMENT PRACTICES

Yıl 2019, Sayı: 39, 105 - 130, 01.01.2019

Tekin Avaner Mustafa Volkan

Öz

The presidential government system or in other words, the Turkish-type presidential system claims to be different from the the Westminster presidential and semi-presidential systems, the existing political and administrative systems of the world. Despite its search for originality it is seen that in public opinion it is compared with the USA type presidential system. Turkey’s new government system for sure has some similarities with the USA’s, but also has different aspects.Certainly, the two systems have similar and different characteristics not only for the executive power and organ but also for the legislative and judgement powers and institutions. The position and relationship of these powers against each other is vital in terms of the system’s survival. The historic and unique position of the USA example, known as the brake and balance mechanism, has also made it the most imitated. It is known that the presidential system applied in the USA in a continuous and exemplary manner. Conscious and cultured citizens regarding political choices, non polarized voters and political parties, non leader centric political parties are some specifications for the success of the USA government system. Thus, although sometimes various problems appeared, some of them could be overcomed

Anahtar Kelimeler

Reform, presidential system, USA, Turkish Type Presidential Government

Hikmet-i Hükümet ve Yeni Reform: Türk Tipi Başkanlık Sistemi ve ABD Başkanlık Sisteminin Etkisi Üzerine

Öz

Başkanlık sisteminin ABD’de kesintisiz ve örnek olacak şekilde uygulandığı bilinmektedir. Vatandaşın siyasal tercih yaparken bilinçli ve kültürlü olması, seçmenlerin ve siyasi partilerin ideolojik olarak aşırı kutuplaşmamış olması, siyasal partilerin lider eksenli olmamaları gibi çeşitli özellikler ABD hükümet sisteminin başarısındaki unsurlardan bazılarıdır. Böylece kimi zaman ortaya çıksa da bazı sorun ve gerginliklerin aşılabilmesi mümkün olmuştur.Kuşkusuz iki sistem sadece yürütme erki ve organı bakımından değil yasama ve yargı erk ve kurumları bakımından da benzer ve farklı özelliklere sahip bulunmaktadır. Erklerin birbirleri karşısındaki konumu ve ilişkisi sistemin yaşaması açısından hayatidir. Fren ve denge mekanizması olarak bilinen ABD örneğinin, tarihi ve benzersiz konumu aynı zamanda en fazla taklit edilmesini de sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Reform, başkanlık sistemi, ABD, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

Kaynakça

• AKARTÜRK, Ali (2010). Parlamenter Rejim Uygulamaları ve Parti Sistemle- ri, Yeditepe Üniversitesi Yayınları, 1.Baskı, İstanbul.
• AKTAŞ, Murat (2013). “Türkiye’de Sistem Arayışları: Başkanlık mı Adem-i Merkeziyetçilik mi?”, Başkanlık Sistemi, ed. M. Aktaş, B. Coşkun, Nobel Yayınları, Ankara, s.333-362.
• ALKAN, Haluk (2018). “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Kurumsal Özellikleri ve Demokratikleşme Sürecine Olası Etkileri”, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, e139-e153. DOI: 10.17829/turcom.461355
• ATAÖV, Türkkaya (2011). Federasyon, Başkanlık, Yarı Başkanlık, Destek Ya- yınevi, İstanbul.
• AVANER, Tekin (2019). “Türkiye’de Liderler ve Yönetim: Alparslan Türkeş ve Türk Kamu Yönetimine Etkisi”, Türk Yurdu Dergisi, Nisan, Yıl 108, Sayı 380, s.61-64.
• BAĞÇE, H. Emre (2016). Parlamenter Sistem mi Başkanlık mı?, Gonca Yayı- nevi, İstanbul.
• BAYRAM, Salih (2016). Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmaları, SETA Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BİLİR, Faruk (2017). 100 Soruda Hükümet Sistemleri ve Başkanlık Sistemi, Adalet Yayınevi, Ankara.
• BOYUNSUZ, Şule Özsoy (2017). Dünyada Başkanlık Sistemleri (Karşılaştır- malı Bir Analiz), İmge Kitabevi, 1. Baskı, Ankara.
• BOZLAĞAN, Recep (2016). Türk Tipi Başkanlık, Hayat Yayınları, İstanbul.
• ÇİLLİLER, Yavuz (2016). “Türk Siyasal Hayatında Devlet ve Hikmet-i Hükümet Geleneği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), s.416-430.
• DEMİRCAN, Ahmet Misbah (2017). Bir Sistem Tartışması, İşaret Yayınları, İstanbul.
• DOĞAN, Cihad (2016). Başkanlık 2023, Cinius Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• DUVERGER, Maurice (1986). Seçimle Gelen Krallar, çev. Necati Erkurt, Ke- lebek Yayınları, İstanbul.
• EL-GİYASİ, Ebu’l-Meâlî el-Cüveynî (2016). İslam’da Başkanlık Sistemi, çev. Abdullah Ünalan, Mevsimler Kitap, 1. Baskı, İstanbul.
• ERDOĞAN, Oğuzhan (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yerel Yönetimler, Sage Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
• EREN, Veysel, AKINCI, Berat (2018). “Yasama Yürütme İlişkileri Açısından Başkanlık Sistemi ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Karşılaştırıl- ması”, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetimi Sisteminde Değişim, (ed.) Yüksel Demirkaya, Hiperlink, Yayınları, s.35-70.
• EREN, E. Karaca (2000). “ABD ve Latin Amerika Örnekleri Işığı Altında Baş- kanlık Sisteminin Türkiye’de Uygulanabilirliği- Parti Sistemleri Açısından Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ERGÜN, Sinan ve ÇALIŞKAN, K. Göktürk (2016). “Şeref Malkoç ile Röportaj”, Farklı Görüşlerle Yeni Anayasa ve Başkanlık Sistemi, Pamiray Yayınları, İstanbul, s.9-19.
• ERİM, R. Onur (2017). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi (Demokratik Yönetim Biçimlerine Türkiye Katkısı), İşaret Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• ESKİCİOĞLU, Osman (2016). Başkanlık Sistemi ve İslam, Sistem Ofset Ya- yıncılık, Ankara.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin (2010). Başkanlık Sistemi Tartışmaları, SDE, Ba- şak Matbaacılık, Ankara.
• GENÇCAN, Ömer Uğur (1996). “ABD Başkanlık Rejimi Modeli Açısından Tür- kiye Gerçeği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• GERGERLİOĞLU, Muhammed Taha (2017). Türk Tipi Cumhurbaşkanlığı (Kurumların Vesayetinden Halkın İktidarına), Hayy Kitap, 1. Baskı, İs- tanbul.
• GÖNENÇ, Levent (2018). “Uygulamada Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Tepav, s.-6, http://www.tepav.org.tr/tr/ekibimiz/s/1279/Levent+Gonenc+Dr., E.T.: 01.04.2019.
• GÖZLER, Kemal (2017). “Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sitemi mi, yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?”, http://www. anayasa.gen.tr/neverland.pdf, (Konuluş Tarihi: 24 Şubat 2017), s.1-26, E. T.: 01.04.2019.
• GÜLENER, Serdar (2016). Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme, SETA, İstanbul.
• GÜLER, Tahsin (2018). “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yöneti- mine Etkileri”, Balıkesir Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), Haziran.
• GÜNAL, Erdoğan (2015). Hükümet Sistemleri ve Türkiye’de Başkanlık Siste- mi Arayışları, Hükümdar Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• HEPER, Metin (2012). Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, 4. Baskı.
• http://afyonluoglu.org/cbk01-sema/, E.T.: 02.04.2019.
• https://www.memurlar.net/haber/761329/yeni-sistemde-yeni-bakanliklar.html, E.T.: 02.04.2019
• İĞDEMİR, Uluğ (1937). Kuleli Vak’ası Hakkında Bir Araştırma, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• KARATEPE, Şükrü vd. (2017). Sorularla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Siste- mi, Memur-Sen Yayınları, Ankara.
• KESKİNSOY, Ömer, KAYA, Semih Batur (2018). “Türkiye’nin Hükümet Sis- temleri Üzerine Bir Değerlendirme”, TBB Dergisi, 137, s.67-96.
• KOÇAK, Konur Alp (2017). “ABD Başkanlık Sistemi: “Ayrı” ama “Birlikte” Çalışan Organlar”, TBMM (2017). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Ör- nekleri), (yay. yön.) Emrah Hurma, ed. Semra Gökçimen, TBMM, 2. Baskı, s.21-81.
• KUTLU, Muhammet (2011). Başkan, Babıali Kültür Yayıncılığı, 1. Baskı, İstan- bul.
• KUTLU, Mustafa (2001). Kuvvetler Ayrılığı, Temelleri, Gelişimi, Hukuk Dev- letinin Kökenleri, Seçkin Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara.
• KÜLÜNK, Metin (2017). “Türkiye’ye Özgü Bir Başkanlık”, Yeni Anayasa Yeni Türkiye (Cumhurbaşkanlığı Sistemi), der. Hacer Haniç, Hayy Kitap, s.45- 48.
• LİJPHART, Arend (2014). Demokrasi Modelleri (Otuz Altı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları), çev. G. Ayas, U. U. Bulsun, İthaki Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• LİJPHART, Arend (1986). “Bölünmüş Toplumlar İçin Anayasa Tasarımı”, Kritik Kavşak, çev. Hayrullah Doğan, der. Cem Akaş, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.45-59.
• LİNZ, Juan J. (2012). Totaliter ve Otoriter Rejimler, çev. Ergun Özbudun, Li- berte Yayınları, 3.Baskı, Ankara.
• LİNZ, Juan J. (1986). “Başkanlık Sisteminin Tehlikeleri”, Kritik Kavşak, çev. Hayrullah Doğan, der. Cem Akaş, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s.11- 30.
• LİPSET, Seymour Martin (1986). Siyasal İnsan, çev. Mete Tunçay, Verso Yayın- ları, Ankara.
• LİPSET, Seymour Martin (1986). “Siyasal Kültürün Merkeziliği”, Kritik Kav- şak, çev. Hayrullah Doğan, der. Cem Akaş, Koç Üniversitesi Yayınları, İstan- bul, s.39-43.
• MİŞ, Nebi, vd. (2016). Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları (ABD, Bre- zilya, Arjantin, Meksika, Güney Kore, Şili), SETA, 2. Baskı, İstanbul.
• MUSİL AYAN, Pelin (2014). “Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi ve Parla- menter Sistem”, Karşılaştırmalı Siyaset, ed. S. Sayarı, H. D. Bilgin, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, s.207-223.
• ÖMÜRGÖNÜLŞEN, Uğur (2009). “Amerika Birleşik Devletleri’nde Kamu Yö- netimi”, Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, (yay. haz.) K. Karasu, İmge Ki- tabevi, 2. Baskı, s.313-412.
• ÖNSAY, Mustafa (2017). (16 Nisan’dan Sonra) Türkiye’nin Yeniden İnşası, Taşmektep Yayınları, 1. Basım, İstanbul.
• ÖZBUDUN, Ergun (2005). “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, Başkanlık Siste- mi, (Yay. Haz.) Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği, Ankara, s.105-111.
• ÖZTÜRK, Namık Kemal ve KURT, Hüseyin (2013). “Amerikan Başkanlık Siste- mi”, Başkanlık Sistemi, ed. M. Aktaş, B. Coşkun, Nobel Yayınları, 1. Baskı, Ankara, s.3-31.
• SCHMITT, Carl (2006). Parlamenter Demokrasinin Krizi, Türkçesi: A. Emre Zeybekoğlu, Dost Kitabevi, Ankara.
• SOBACI, Mehmet Zahid, KÖSEOĞLU, Özer (2018). Cumhurbaşkanlığı Hü- kümet Sisteminde Üst Kademe Yöneticiler Raporu, SETA Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• ŞIVGIN, Halil (1997). Türkiye İçin Umut Krizden Çıkış-Yeniden Yapılanma ve Başkanlık Sistemi, Türk Dünyasında Demokrasiyi Geliştirme Vakfı, An- kara.
• TBMM (2017). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri), (yay. yön.) Emrah Hurma, ed. Semra Gökçimen, TBMM, 2. Baskı.
• TEKİN, Yusuf (2015). Başkanlık Sistemi ve Kuvvetler Ayrılığı Tartışmaları, Kesit Yayınları, İstanbul.
• TUNAYA, Tarık Zafer (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler, c.1-3, İletişim Ya- yınları, İstanbul.
• TURAN, İlter (2005). “Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özle”, Baş- kanlık Sistemi, (Yay. Haz. Teoman Ergül), Türkiye Barolar Birliği, Ankara, s.113-124.
• Türkiye Barolar Birliği (TBB), http://anayasadesikligi.barobirlik.org.tr/Anaya- sa_degsikligi.aspx, E. T.: 01.04.2019.
• TÜRKYILMAZ, Murat (2017). Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Sanat Ofisi, İstan- bul.
• YANIK, Murat (2016). Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Der Yayınları, İstanbul.
• YAYMAN, Hüseyin (2016). Türkiye’de Devlet Reformu ve Başkanlık Sistemi, Doğan Egmont Yayıncılık, 1. Baskı.
• YILDIRIM, Hurşit (2017). Parlamenter Sistem Krizleri ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Pozitif Yayınları, 1.Baskı, İstanbul.
• YÜCEL, Bülent (2009). Parlamenter Hükümet Sisteminin Rasyonelleştiril- mesi ve Türkiye Örneği, Adalet Yayınevi, Ankara.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım (1963). Devlet Kudretinin Sınırlanması, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ajans-Türk Matbaası, Ankara.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım (2015). Devlet Kuramına Giriş, İmaj Yayınevi, Ankara.