AİLE BİRLİĞİNİN VE KİŞİLİK HAKKININ KORUNMASI BAĞLAMINDA EVLENEN KADININ SOYADI

Yıl 2023, Sayı: 48, 79 - 116, 30.01.2024

Mürşide Şimşek

Öz

Anayasa Mahkemesi Türk Medeni Kanunu 187. maddesini, kadının ayrımcılığa maruz bırakılarak kişilik hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle iptal etmiştir. Bu karar üzerine evlenen kadının soyadının nasıl belirleneceği konusunda yürütülen tartışmalar tekrar canlanmıştır. İlgili konuda uygulamada boşluk doğmaması adına Anayasa Mahkemesi, kararın yürürlüğe girmesini dokuz ay sonraya erteleyerek yasama organına bu süre içinde konuya ilişkin adil bir düzenleme yapması için sorumluluk yüklemiştir. Bu çalışmanın temel amacı, doğan bu hukuki boşluğun doldurulmasında yasama organına öneri sunmaktır. Bu öneri oluşturulurken evlenen kadının soyadı konusunda Türkiye’de yaşanan değişim süreci yargı kararlarıyla birlikte aktarılmıştır. Aynı konuda farklı ülkelerdeki hukuki düzenlemeler ve uygulamalar araştırılmıştır. Aile soyadının dünyadaki ve Türk toplumundaki gelişimi irdelenmiştir. Farklı devletlerin uluslararası hukuka uyum sağlarken kendi toplumsal yapılarını Batının değerleri çerçevesinde birleştirmeye başladıklarına işaret edilmiştir. Kadın ve erkeğin kişilik haklarının çatışmasına değinilmiş ve aile soyadına öncelik verilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Kavramsal bağlamda eşitlik ilkesi ve kadın erkek eşitliği tartışmasında aile içi dengenin önemi vurgulanmıştır. Tüm bu incelemeler sonunda yasama organına konuya ilişkin öneride bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Evlenen Kadının Soyadı, Aile Birliği, Kişilik Hakkı, Kadın-Erkek Eşitliği, Temel Hakların Çatışması

Surname of the Married Women in Turkiye in the Context of Protection of the Family Unity and Personality Rights

Öz

The Constitutional Court annulled Article 187 in the Turkish Civil Code on the grounds that it violated women’s personal rights by subjecting them to discrimination. This decision revived the debate on how to determine the surname of a married woman. In order to avoid a gap in practice, the Constitutional Court postponed the entry into force of the judgement until nine months later an imposed a responsibility on the legislature to make a fair regulation on the issue within this period. The main purpose of this study is to present a proposal to the legislatiure to fill this legal gap. While formulating this proposal, the process of change in Turkey regarding the surname of the married woman is explainedtogether with judicial decisions. Legal regulations and practices in different countries on the same subject have been investigated. The development of the family surname in the World and Turkish society has been analyzed. It is pointed out that different states have started to unify their social structures within the framework of Western values while adapting to international law. The conflict between the personal rights of men and women is mentioned and it is emphasized that the family surname should be prioritized. In the conceptual context, the principle of equality and importance of the balance within the family in the debate on equality between men and women are emphasized. At the end of all these examinations, a proposal was made to the legislative body on the subject.

Anahtar Kelimeler

Women's Married Name, Union of Marriage, Right of Personality, Equality of Women and Men, Conflict of Human Rights

Kaynakça

• Abik, Yıldız, Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2005.
• Acabey, Beşir, “Türk Hukukunda Aile Soyadı (eşlerin ve Çocukların Soyadı)”, Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C. 19, Özel Sayı- 2017, s. 493 – 512.
• Agamben, Giorgio, Kutsal İnsan, Ayrıntı Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2020. Ağaoğulları, Mehmet Ali ve Köker, Levent. Tanrı Devletinden Kral Devletine, İmge Kitapevi, Ankara, 1991.
• Akar, Kemal, Soybağı Tespiti, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Akıntürk, Turgut ve Ateş, Derya, Türk Medeni Hukuku – Aile Hukuku, Beta Yayınları, 24. Baskı, İstanbul, 2022.
• Althusser, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (Çev.: Alp Tümertekin), İthaki Yayınları, İstanbul, 2017.
• Andrew, Edward, “Jean Bodin on Sovereignity”, Republics of Letters, V. 2, I. 2, 2019.
• Arsava, Füsun, “BM Güvenlik Konseyi’nin İnsan Haklarını Koruma Rolü ve Güvenlik Konseyi’nin Yetkilerinin Dayanağı ve Sınırları”. Uluslararası Hukuk ve Politika, C. 13, S. 4, 2008.
• Avrupa Ayrımcılık Yasağı Hukuku El Kitabı, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-case-law-handbook_tr.pdf, Erişim Tarihi: 23.07.2023.
• Bakım, Sevi, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Cinsiyet Ayrımcılığı”, Cevdet Yavuz’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S.3, 2016.
• Balcı Batman, Umut, “Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları (Sosyo-Kültürel ve Dilbilimsel Bir Yaklaşım)”, Diyalog Dergisi, C. 2, S. 2, 2014.
• Baseri, Ahmet, “Semavi Dinlerde (İslam, Hristiyanlık, Yahudilik) Kadına Şiddet ve Saygının Karşılaştırılması Hakkında Araştırma”, KMO Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, S.3, 2014.
• Bauman, Zygmunt, Bireyselleşmiş Toplum, (Çev.: Yavuz Alogan), Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2011.
• Berber, Emre, “İnsan Haklarında Hümanizmin ve Liberalizmin İzleri”, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, M. Fatih Uşan’a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı, S. 2, 2022.
• Berktay, Fatma Gül, Düşünme Etiği, Metis Yayınları, İstanbul, 2021.
• Bhawuk, Dharm, Gelfand Michele, Nishii Lisa Hisae, Bechtold David, “Individualism and Collectivizm”, The International Encyclopedia of Intercultural Communication, Sage Publication, 2004.
• Boyacı, Nihal Petek, “Platon’da Kadın Sorunu Üzerine Bir Tartışma”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. S. 18, 2014.
• Commission on European Family Law, http://ceflonline.net/principles/, Erişim Tarihi: 07.08.2023.
• Cowall, Emily, Priscilla Medeiros, “Invitation to Cultural Anthropology”, American Antropological Association, 2017, s. 1-15.
• Cruft, Rowan, “Human Rights, Individualism and Cultural Diversity”, Critical Review Of International Social And Political Philosophy, V. 8, I. 3, 2005.
• Çalık, Tacettin, “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşmeleri Kapsamında İnsan Haklarının Korunması”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 24, S. 1, 2016.
• Çataloğlu, Burcu Bahar, Güneş Peschke Seldağ, “30.09.2015 Tarihli HGK Kararı ve Sonrası Evli Kadının Soyadına İlişkin Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 69, S. 2, 2020.
• Çebi, Beste, “Toplumsal Bir Rahatsızlık Biçimi Olarak Anksiyete Bozukluğu ve Kaygı Toplumu”, Sosyologca, C.7, 2017, S. 13–14.
• Darga, Muhibbe, Anadolu’da Kadın, YKY Yayınları, İstanbul, 2018.
• Davies, Hayley, “Children, Family and Kinship”, Sociology, C. 45, S. 4, 2011. Declaration of the Rights of Man – 1789, https://avalon.law.yale.edu/18th_century/rightsof.asp, Erişim Tarihi: 27.07.2023.
• Donnelly, Jack, “Cultural Relativism and Universal Human Rights”, Human Rights Quarterly, V.6, N.6, s. 400–419.
• Donovan, Josephine, Feminist Teori, (Çev.: Bora A., Ağduk Gevrek M., Sayılan F.), İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• Duralı, Teoman, Din ve Felsefe – Bilim açışından Doğu ve Batı Medeniyetleri, (Ed.: Erdoğan Coşkun, Aynur), Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yay, İstanbul, 2022.
• Dursunüst, Elif, “Kabul Edilme Sürecinde Türk Kanunu Medenisi”, Usul İslam Araştırmaları, S. 12, 2009.
• Ekici, Bezar Eylem, “Anayasa Hukukuna Feminist Yaklaşımlar ve Anayasa Mahkemesi Kararlarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine İlişkin Genel Bir Değerlendirme”, (Ed.: G. Uygur – N. Özdemir), Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Erbay, Hürol, Tarihsel Süreçte Dünyada ve Türk Toplumunda Kadın Algısı ve Haklarının Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme, Ege Sosyal Bilimler Dergisi, S.2, C.1, s.1–25.
• Eren, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Dersleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Göçmen, Necla, İlk Çağ’dan Günümüze Kadının Toplumdaki Konumu ve Düşünce Dünyasında Kadına İlişkin Bazı Görüşler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Gönül Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukuku Genel Teorisi, Ekin Kitapevi, Bursa, 2011.
• Gözler, Kemal, İnsan Hakları Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2022.
• Göztepe, Ece, “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 54, S. 2, 1999.
• Güler, Zeynep, Türk Hukukunda Kadının Soyadına İlişkin Gelişmeler Çerçevesinde Çocuğun Soyadı, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Gültekin, Mücahit, Meryem Şahin, Türkiye’de ve Dünyada Kadına Şiddet, SEKAM Yayınları, İstanbul, 2015.
• Göztepe, Ece, Kadının ve Kadın Yurttaşın Hakları Bildirgesi Olympe De Gouges (7 Eylül 1791), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 45, S.1, 1996, s. 185–193.
• Hatemi, Hüseyin - Kalkan Oğuztürk Burcu, Aile Hukuku. Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• Helvacı, Serap, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ve Anayasa Mahkemesinin Kararları Işığında Evli Kadının Soyadı”, Public and Private International Law Bulletin, V. 35, I.1, s. 157–169.
• Helvacı, Serap, Gediz Kocabaş, “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk hukuklarında Kadının Soyadı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 21, S. 2, 2016.
• Heywood, Andrew, Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları, (Çev.: Fahri Bakırcı), Felix Kitap, Ankara, 2020.
• Statista, “Taking a surname after marriage after Germany”, https://www.statista.com/statistics/1395914/men-women-taking-surname-germany/, Kasia Davies, Erişim Tarihi: 08.08.2023.
• Hunt, Lynn, İnsan Haklarını İcat Etmek, (Çev.: Eymür Albal), Lykeion Yayınları, Ankara, 2021.
• Ignatieff, Michael, The Tanner Lectures On Human Values, Princeton University, 2000.
• Işıktaç, Yasemin, “Bir Hukuk Tanımı Vermenin Zorunluluğu”, Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 1998.
• Ivan Illich I., Tüketim Köleliği, Pınar Yayınları, İstanbul, 1978.
• İnceoğlu, Sibel, “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı Çerçevesinde Af, Şartla Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 18, 2001.
• Kadın Hakları Uluslararası Hukuk ve Uygulamaları, (Der.: Gökçiçek Ayata, Sevinç Eryılmaz Dilek, Bertil Emrah Oder), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Türkiye Barolar Birliği, “Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ve Ek İhtiyari Protokol (CEDAW)”, https://cocukhaklari.barobirlik.org.tr/dokuman/mevzuat_uamevzuat/kadinlarakarsiherturluayrimciligin.pdf, Erişim Tarihi: 03.07.2023.
• Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, Ankara, 1993.
• Karaman, Metin, “Yozlaşan Avrupa Ailesi”, https://www.insamer.com/tr/yozlasan-avrupa-ailesi-_815.html, Erişim Tarihi: 21.08.2023.
• Kazemı, Farhad, Didem Özalpat, “Toplumsal Cinsiyet İslam ve Politika”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 1, 2004.
• Kişin Köseoğlu, Zuhal, “Gözlerinizi Dünyaya Kapatamazsınız”, Etik Hukuk ve İnsan Hakları, (Ed.: Çotuksöken B., Uygur G), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2021.
• Küçük, Nmet, “John Stuart Mill’de Kadın Sorunu”, Kadın Araştırmaları Dergisi, S. 9, 2016, s. 91 – 110.
• Külekci Cansu, Tülin Canbay, Kadına Haklarının Kazandırılmasıyla Birlikte Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme, Elektronic Journal of Vocational Collages, C.2, S.1, 2012, s. 32–48.
• Kovler, Anatoly, Human Rights in a Contemporary Society and European Values: Critique of Eurocentrism, Center for EU – Russia Studies, University of Tartue, Estonia, 2011.
• Lundberk, Shelly, Robert A. Pollak, “The Envolving Role of Marriage: 1950 - 2010”, The Future of Children, V. 25, I. 2, s. 29 – 50.
• MacEacheron, Melanie, “Nort American Women’s Marital Surname Change: Practices, Law, And Patrilineal Descent Reckoning”. Evolutionary Psychological Science. V. 2, I. 2, 2016.
• Martı, Huriye, Hakları Ve Saygınlığıyla İslam’da Kadın, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2022.
• Merriman, John, Rönesans’tan Bugüne Avrupa Tarihi, (Çev.: Şükrü Alpagut), SAY Yayınları, İstanbul, 2020.
• Moroğlu, Nazan, “Kadının Kimlik Sorunu ‘Kadının Soyadı’”, TBB Dergisi, S. 99, 2012.
• Oğuz, Arzu, “Türk Medeni Hukuku’nun Gelişim Çizgisi Ve Karşılaştırmalı Hukukun Rolü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 55, S. 1, 2016.
• Oulhaj, Lahcen, “Hümanizm ve Kültürel Rölativizm”, (Çev.: Ertuğrul Cenk Gürcan), (Ed.: Ali Sedjari), Evrensellik ve Tekillik Arasında İnsan Hakları, İmaj Yayınevi, Ankara, 2010.
• Öcal Apaydın, Bahar, “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.6, S.2, 2015, s. 425 – 458.
• Öden, Merih, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003.
• Ögel, Bahattin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2020.
• Öztan, Bilge, Medeni Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitapevi, Ankara, 2011.
• Öztan, Bilge, Aile Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara, 2015.
• Pehlivan, Oğuzhan, Aile Tanımı ve İlişkilerinin Toplumsal Olarak İnşası (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2017.
• Ramji-Nogales Jaya, “Undocumented Migrants And The Failures Of Universal Individualism”, Valderbilt Journal of Transnational Law, V. 47, I. 3, 2014.
• Rochefort, Florence, Feminizmler Tarihi, (Çev.: Özlem Altun), Sel Yayınları, İstanbul, 2019.
• Saıbansho, Saiko, “Same Surname Case”, Harvard Law Review, V. 135, I. 5, 2022.
• Sakallı, Uğurlu Nuray, Heyyem Hürriyetoğlu, Fulya Şat, “Evlilikte ve Boşanmada Kadınların Soyadı Değişimi Üzerine Sosyal Psikolojik Bir Derleme”, Nesne Psikoloji Dergisi, C. 9, S.22, 2021. Schmitt, Carl, Siyasi İlahiyat, Dost Yayınları, Ankara, 2010. Seedat, Fatima, “Islam Feminism, and Islamic Feminism: Between Inadequacy and Inevitability”, Journal of Feminist Studies in Religion, C. 29, S. 2, 2013.
• Serozan, Rona, Başak Başak, Berk Kapancı, “Aile Hukukunun Özellikleri, İlkeleri Ve Gelişimi”, İKÜHFD, C. 15, S. 2, 2016.
• Serozan, Rona, Medeni Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• Servet Özdemir, Sinem, Kadın Hakları Bağlamında Türkiye’de Pozitif Ayrımcılık İlkesi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019. Schmitt, Carl, “Liberal Hukuk Devletinin İlkeleri ve Hukuk Devletinde Kanun Kavramı”, (Çev.: Bilal Canatan), Hukuk Devleti, (Ed.: Ali Rıza Çoban-Bilal Canatan-Adnan Küçük), Adres Yayınları, 2008.
• Shue, Henry, “Temel Hakların Evrenselliği”, İnsan Haklarının Felsefi Temelleri, (Ed.: Ioanna Kuçuradi), Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara, 2009. Sıvacıoğlu, Musa, Avrupa Topluluğunda Kadın-Erkek Eşitliği ve Bunun Türk Mevzuatı İle Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi, Aile ve Toplum, C.1, S.1, 1991, s. 1 -5. Song, Lijun, “Social Capital and Psychological Distress”, Journal of Health and Social Behavior, V. 52, I. 4, 2011.
• Steward, Julian. H., “Comments On The Statements On Human Rights”, American Anthropologist, V. 5, I. 2, 1948.
• Şen Doğramacı, Hayriye, “Hak Kavramı ve Hakkın Türleri”, Medeni Hukuk – I Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, (Ed.: Metin İkizler ve Özlem Tüzüner), Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Şenel, Alaaddin, Eski Yunan’da Eşitlik ve Eşitsizlik Üzerine. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1970.
• Şentürk, Recep, İsmet Ademiyetledir Haklarımız Varoluşumuzdandır, İbn-i Haldun Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2021.
• Tammelo, Lnydall Lorna, “Adaletin Özü Olarak Eşitlik”, (Çev.: M. Önderman), (Ed.: Hayrettin Ökçesiz), Çağdaş Hukuk Felsefesi ve Hukuk Kuramı İncelemeleri, Alkım Yayınları, İstanbul, 1997.
• Mill, Taylor Harriet, “The Enfranchisement of Women”, Westminister and Foreign Quarterly Review, July, 1851, s. 92 – 121.
• Temizer, Nihat Cihan, “19. Yüzyılda Batı’da Ve Osmanlı’da Kadının Sosyal ve Ekonomik Hayattaki Yeri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, C.2, S. 1, 2022.
• TÜİK Kurumsal, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Boşanma-İstatistikleri-2022-49437&dil=1#:~:text=Boşanan%20çiftlerin%20sayısı%202021%20yılında,binde%202%2C13%20olarak%20gerçekleşti, Erişim Tarihi: 22.08.2023. Uçkun, Erkan, Orta Çağ Avrupası’nda Kadın Olmak, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2017.
• Unger, Roberto Mangabeira, “İzonomi ve Adalet”, (Çev.: M. Önderman), (Ed.: Hayrettin Ökçesiz), Çağdaş Hukuk Felsefesi ve Hukuk Kuramı İncelemeleri, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi Yayınlar – I, İstanbul, 1997.
• United Nations, “Women who shape the United Declaration of Human Rights”, https://www.un.org/en/observances/human-rights-day/women-who-shaped-the-universal-declaration. Erişim Tarihi: 27.07.2023.
• Ünal Özkorkut, Nevin, Kadının Vazgeçilebilir Kişilik Hakkı: Soyadı – Kadının Soyadı Üzerindeki Hakkının Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi, I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri Kitabı, (Ed. Fethi Gedikli), XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012, s. 23 – 30.
• Ünsal, Artuk, “Hukuk Ve Toplumsal Yaşam (Hukuksal İlişkilerin Kaynakları Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Dergisi, C. 29, S. 2, 1974.
• Vasseur-Bovar, Caroline, Helen Tomlinson, “When Taking A Married Name No Longer Goes Without Saying: The Bird Of Reflexivity”, Women, Gender, History, V.45, Women’s Names, 2017.
• Villa Dana, “Hegel, Tocqueville and ‘Individualism’”, The Review of Politic, V. 67, I. 4, 2005.
• Vincent, Andrew, Modern Politik İdeolojiler, (Çev.: Arzu Tüfekçi), Paradigma Yayınları, İstanbul, 2006.
• Xiaoying, Oi, “Neo-Traditional Child Surnaming in Contemporary China”, Sociology. V. 2, I. 5, 2018.
• Yayla, Mustafa, İslam Hukukunda İnsan Hakları ve Eşitlik, Çizgi Yayınları, Konya, 2011.
• Yıldırım, Kadri, Kabul ile Red Arasında İslamî Feminizm, Avesta Yayınları, İstanbul, 2019.
• Yılmaz Coşkun, Sibel, Anayasal Hakların Çatışması, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.