MOBBİNG İLE MÜCADELEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKU

Yıl 2024, Sayı: 50, 39 - 74

Yusuf Erdem Tunç , Oğuzhan Aslantürk

Öz

Mobbing bireyin fizyolojisini, psikolojisini ve davranışlarını derinden etkiler ve bu etkiler aileye, topluma ve örgüte sıçrayabilir. Ancak mobbing Türk Hukuku’nda sınırlı ve dolaylı olarak yer bulmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın amacı; mobbingin bir iş sağlığı ve güvenliği sorunu olduğunu ortaya koymak ve mobbingi 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” çerçevesinde incelemektir. Çalışmada işverenin yükümlülükleri ve çalışanın hak ve sorumlulukları ile mobbing ilişkisi incelenmiştir. Genel olarak, mobbinge yönelik önlemlerin iş sağlığı ve güvenliği departmanında başlaması gerektiği ortaya konmakta ve iş sağlığı ve güvenliği hukuku kapsamında mobbing ile mücadele yolları ele alınmaktadır. Nihai olarak mobbingle etkin mücadele için bütüncül bir hukuki çerçeveye, önleyici ve onarıcı sosyal politikalara, farkındalık artırma çalışmalarına ve kurumsal destek mekanizmalarına ihtiyaç vardır. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının mobbingi de kapsayacak şekilde güncellenmesi, işverenlerin yükümlülüklerinin artırılması, çalışanların haklarının güçlendirilmesi ve etkin yaptırımların uygulanması önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Psikolojik Taciz, İşyerinde Zorbalık, Psikososyal Riskler, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Etik Beyan

Bu çalışmanın tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davranılmıştır. Çalışma etik kurul izni gerektiren nitelikte değildir.

Destekleyen Kurum

Çalışma herhangi bir kurum tarafından desteklenmemiştir.

OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY LAW IN PREVENTING MOBBING

Öz

Mobbing has a profound impact on an individual's physiology, psychology, and behavior, with effects that can extend to their families, society, and organizations. Despite its significant consequences, mobbing is only addressed in a limited and indirect manner in Turkish Law. This study aims to demonstrate that mobbing is a critical occupational health and safety issue, examining it within the framework of the "Occupational Health and Safety Law" numbered 6331. The study investigates the relationship between employers' obligations and employees' rights and responsibilities concerning mobbing. It emphasizes that efforts to combat mobbing should begin in the occupational health and safety department and strategies for combating it within this legal framework are presented. Ultimately, effective combat against mobbing requires a comprehensive legal framework, preventive and restorative social policies, awareness-raising efforts, and institutional support mechanisms. Specifically, it is essential to amend occupational health and safety laws to explicitly address mobbing, expand employer responsibilities, strengthen employee rights, and implement effective sanctions.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Physchological Violence, Workplace Bullying, Psychosocial Risks, Occupational Health and Safety Law

Etik Beyan

Scientific ethical principles and rules were complied with at all stages of this study. The study does not require ethics committee approval.

Destekleyen Kurum

The study was not funded by any organisation.

Kaynakça

• Acar, Aslı Beyhan ve Gönen Dündar, "İşyerinde Psikolojik Yıldırmaya (Mobbing) Maruz Kalma Sıklığı ile Demografik Özellikler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi", İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C. 37, S. 2, 2008.
• Akel, Ömer, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na Göre İş Kazası Sayılan Hâller ve İş Kazasının Bildirilmesi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• Akgeyik, Tekin, Meltem Güngör Delen ve Şelale Uşen, Çalışma Yaşamında Psikolojik Taciz, Özyurt Matbaacılık, Ankara, 2013.
• Akın, Levent, İş Sağlığı Güvenliği ve Alt İşverenlik, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• Altuntaş, Ceren, "Mobbing Kavramı ve Örnekleri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma", Journal of Yasar University, C. 18, S. 5, 2010.
• Arslan Ertürk, Arzu, "İş Hukuku Boyutuyla Türkiye’de Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Dünya’dan Örnekler", Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 20, S. 1, 2014.
• Atlı, Kadir vd., Çalışma Yaşamında Sağlık Gözetimi Rehberi, Ankara, 2010.
• Baer, Ruth A. "Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual and Empirical Review", Clinical Psychology: Science and Practice, C. 10, S. 2, 2003.
• Baillien, Elfi;Inge Neyens ve Hans de Witte ve Nele de Cuyper, "A Qualitative Study on the Development of Workplace Bullying: Towards a Three Way Model", Journal of Community & Applied Social Psychology, C. 19, S. 1, 2009.
• Başbuğ, Aydın, "İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkı ve Geliştirilmesi", Hukuki ve Sosyal Boyutlarıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Yazıları (Ed.: Aydın Başbuğ ve Mehmet Bulut), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• Baycık, Gaye, "Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklarında Yeni Düzenlemeler", Ankara Barosu Dergisi,, S. 3, 2013.
• Baysal, Ulaş, Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri, Beta Yayınevi, İstanbul, 2019.
• Beck, David vd., Berücksichtigung psychischer Belastung in der Gefährdungsbeurteilung - Empfehlungen zur Umsetzung in der betrieblichen Praxis, 2022.
• Bowie, Norman E. Business Ethics: A Kantian Perspective, Cambridge University Press, 2. Baskı, Cambridge, 2017. Sara Branch, Upwards Bullying: An Exploratory Study of Power, Dependency and the Work Environment for Australian Managers (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Griffith University, Queensland, Australia, 2006.
• Bruhn, Anders ve Kaj Frick, "Why It was so Difficult to Develop New Methods to Inspect Work Organization and Psychosocial Risks in Sweden", Safety Science, C. 49, S. 4, 2011.
• Budnik, Monika, "Mobbing and Harcèlement Moral in Comparative Perspective: Study of the Phenomenon in Poland and France", Aggression and Violent Behavior, C. 52, 2020.
• Canbolat, Talat, "İşçinin Kişiliğinin Korunması ve Psikolojik Taciz" (Prof. Dr. Turhan Esener III. İş Hukuku Uluslararası Kongresi, İstanbul, 19-21 Nisan)
• Caner Akın, Güfte ve Derya Çevik Taşdemir, "Kurumsal Psikososyal Risk Etmenleri İş Güvenliğini Nasıl Etkiler: Amprik Bir Çalışma", İşletme Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 2, 2022.
• Cassitto, Maria Grazia ve R. Gilioli, "Emerging Aspects of Occupational Stress", Medical Law, C. 94, S. 1, 2003. Christman, Anastasia, The Right to Refuse Unsafe Work: Empowering Workers to Choose Life and Livelihood in an Era of Climate Change, 2023.
• Cotton, Peter ve Peter M. Hart, "Occupational Wellbeing and Performance: A Review of Organisational Health Research", Australian Psychologist, C. 38, S. 2, 2003.
• Cox, Tom, Amanda Griffiths ve Eusebio Rial-González, Research on Work-Related Stress, Luxembourg, 2000.
• Çelik, Nuri, Nurşen Caniklioğlu, Talat Canbolat ve Ercüment Özkaraca, İş Hukuku Dersleri, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2023.
• Da Costa Silva, Rita de Cássia;Maykon Anderson Pires de Novais ve Paola Zucchi, "Notifications of Work-Related Injuries and Diseases: An Observational Study on a Mining Disaster", BMC Health Services Research, C. 23, S. 1, 2023.
• Dalgalıdere, Ayşegül, Yargıtay Kararları Işığında Psikolojik Taciz (Mobbing), Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• Demir, Şamil, "Mobbing Olgusunun Hukuki Değerlendirmesi", Ankara Barosu Dergisi, C. 67, S. 2, 2009.
• Demircioğlu, A. Murat ve Hasan Ali Kaplan, Sorularla İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2016.
• Dertli, Nail, "SGK İş Kazası İstatistikleri, Alternatif Veri Kaynakları ve Bilgi Açığı", Çalışma Ortamı,, S. 155, 2018.
• Di Martino, Vittorio, Helge Hoel ve Cary L. Cooper, Preventing Violence and Harassment in the Workplace, Dublin, 2003.
• Doğancı, Doğa Ekrem ve Recep Çakrak, "Hukuki Düzenlemeler Çerçevesinde Psikoloji Taciz (Mobbing) ve İspat Yükü", Kara Tahta,, S. 6, 2016.
• Duffy, Maureen ve Len Sperry, "Workplace Mobbing: Individual and Family Health Consequences", The Family Journal, C. 15, S. 4, 2007.
• Einarsen, Ståle, Helge Hoel, Dieter Zapf ve Cary L. Cooper, Bullying and Emotional Abuse in the Workplace: International Perspectives in Research and Practice, Taylor & Francis, London, 2003.
• Einarsen, Ståle;Bj⊘rn Inge Raknes ve Stig Berge Matthiesen, "Bullying and Harassment at Work and their Relationships to Work Environment Quality: An Exploratory Study", European Work and Organizational Psychologist, C. 4, S. 4, 1994.
• Erdoğan, Gülnur, "Mobbing (İşyerinde Psikolojik Taciz)", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 22, S. 83, 2009.
• Eyrenci, Öner, Savaş Taşkent ve Devrim Ulucan, Bireysel İş Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2019.
• Ferrari, Elena, Raising Awareness on Mobbing: An EU Perspective, 2004.
• Fromm, Erich, Sağlıklı Toplum, Payel Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1990.
• Grammarly, 2024 State of Business Communication, 2024.
• Grossman, David, The Cost of Poor Communications, 2011.
• Gurvitch ve Georges, Sociology of Law-(1947), Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. Londra, 1947.
• Güzel, Ali ve Deniz Ugan Çatalkaya, "İş Sözleşmesinin Uygulanmasında Ve İşverenin Yönetim Yetkisinin Sınırlanmasında Dürüstlük (Objektif İyiniyet) Kuralının İşlevi Üzerine", Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 20, S. 1, 2014.
• Hamilton, W. M. "Some Points in Industrial Hygiene", Public Health, C. 22, 1908.
• Harthill, Susan, "Workplace Bullying as an Occupational Safety and Health Matter: A Comparative Analysis", Hastings International and Comparative Law Review, C. 34, S. 2, 2011.
• Hekimler, Alpay, "4857 Sayılı İş Kanunu’nda Düzenleme Bulmuş Olan İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşverenlerin
• Temel Yükümlülükleri", Tekirdağ S.M.M.M Odası Sosyal Bilimler Dergisi,, S. 1, 2012.
• Hoel, Helge ve Cary L. Cooper, Destructive Conflict and Bullying at Work, 2000.
• Hülsheger, Ute R;Hugo J. E. M. Alberts ve Alina Feinholdt ve Jonas W. B. Lang, "Benefits of Mindfulness at Work: The Role of Mindfulness in Emotion Regulation, Emotional Exhaustion, and Job Satisfaction", The Journal of Applied Psychology, C. 98, S. 2, 2013.
• ILO, Safety in Numbers: Pointers for a Global Safety Culture at Work, Genava, 2003.
• ILO, "Encyclopaedia of Occupational Health and Safety", http://www.ilocis.org/documents/chpt16e.htm, Erişim Tarihi: 24.07.2023.
• ILO, Investigation of Occupational Accidents and Diseases: A Practical Guide for Labour Inspectors, Genava, 2015.
• ILO, Experiences of Violence and Harassment at Work: A Global First Survey, ILO, Geneva, 2022.
• Kantarcı, Nihan Gizem, Türk İş Hukukunda Mobbing, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• Karakaş, Sibel Asi ve Ayşe Okanli, "The Effect of Assertiveness Training on the Mobbing That Nurses Experience",
• Workplace Health & Safety, C. 63, S. 10, 2015.
• Keashly, Loraleigh;Honey Minkowitz ve Branda L. Nowell, "Resolution and Workplace Bullying", Bullying and Harassment in the Workplace (Ed.: Ståle Einarsen; Helge Hoel; Dieter Zapf ve Cary L. Cooper), CRC Press, 3. Baskı, Boca Raton, 2020.
• Kılkış, İlknur, İş Sağlığı ve Güvenliği, Dora Yayınları, Bursa, 2014.
• Leymann, Heinz, "Mobbing and Psychological Terror at Workplaces", Violence and Victims, C. 5, S. 2, 1990.
• Leymann, Heinz, "The Content and Development of Mobbing at Work", Eurpean Journal of Work and Organizational Psychology, C. 5, S. 2, 1996.
• Liefooghe, Andreas P. D. ve Kate Mackenzie Davey, "Explaining Bullying at Work: Why Should We Listen To Employee Accounts?", Bullying and Emotional Abuse in the Workplace: International Perspectives in Research and Practice (Ed.: Stale Einarsen; Helge Hoel; Dieter Zapf ve Cary L. Cooper), Taylor & Francis, London, 2003.
• Limon, Aslı, "Türk Hukuk Sisteminde İş Sağlığı ve Güvenliği", Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, C. 0, S. 1, 2012.
• Locke, John, Second Treatise of Government, Hackett Publishing Company, Indianapolis, 1980.
• Miller, Laura L. "Not Just Weapons of the Weak: Gender Harassment as a Form of Protest for Army Men", Social Psychology Quarterly, C. 60, S. 1, 1997.
• Mollamahmutoglu, Hamdi, Muhittin Astarlı ve Ulaş Baysal, İş Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• Namie, Gary, "Workplace Bullying: Escalated Incivility", Ivey Business Journal, 2003.
• Narmanlıoğlu, Ünal, İş Hukuku: Ferdi İş İlişkileri I, Beta Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Nielsen, Morten Birkeland;Stig Berge Matthiesen ve Ståle Einarsen, "The Impact of Methodological Moderators on Prevalence Rates of Workplace Bullying: A Meta‐Analysis", Journal of Occupational and Organizational Psychology, C. 83, S. 4, 2010.
• Özer, Hatice Duygu, "6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu'na Göre Çalışanların Yükümlülükleri", Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 173-4, 2013.
• Özler, Derya Ergun ve Nuray Mercan, Yönetsel ve Örgütsel Açıdan Psikolojik Terör, Detay Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Özten, Ezgi ve Fatma Umut Beşpınar, "Türkiye'deki Beyaz Yakalıların Ayrımcılığa Dayalı Mobbing Deneyimleri Mücadele Yolları ve Öneriler", Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C. 21, S. 2, 2018.
• Palabıyık, B. Buğra, Yargı Kararları Işığında Mobbing İspatı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• Paoli, P. ve Damien Merllié, Third European survey on working conditions 2000, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin, 2001.
• Parent-Thirion, Agnès vd., 6th European Working Conditions Survey: Overview Report, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2017.
• Sahan, Ceyda;Sibel Kiran ve Daniela Converso ve Yucel Demiral, "Emerging Need for a National Policy on Psychosocial Risk Assessment and Monitoring in a Developing Country: A Modified Delphi Study", Journal of
• Basic and Clinical Health Sciences, C. 5, S. 1, 2021.
• Savaş, Fatma B. İşyerinde Manevi Taciz, Beta Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Sevimli, K. Ahmet, "Türk Borçlar Kanunu m.417 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Işığında Genel Olarak İşçinin Kişiliğinin Korunması", Çalışma ve Toplum, C. 1, 2013.
• Sevinçok, Levent, "Mobbing (İşyerinde Psikolojik Taciz)", Kara Tahta,, S. 5, 2016.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku: Özel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Sümer, Haluk Hadi, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Süzek, Sarper, İş Hukuku, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2021.
• Szigety, Tünde, "Early Predictors of Workplace Mobbing", Procedia-Social and Behavioral Sciences, C. 33, 2012.
• Şakar, Müjdat, İş Hukuku Uygulaması, Beta Basım Yayım, Ankara, 2022.
• Tınaz, Pınar, "Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz", Çalışma ve Toplum, C. 3, S. 10, 2006.
• Tınaz, Pınar, Hediye Ergin ve Hediye Bayram, Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), Beta Yayınevi, İstanbul, 2008.
• Tozoğlu, Selin, İş Yerinde Psikolojik Taciz Konulu Hukuk Davaları Üzerine Keşfedici Bir Araştırma, Sayram Yayınları, Konya, 2018.
• TÜİK, "Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri", https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=129&locale=tr, Erişim Tarihi: 27.04.2024.
• Türkiye İş Kurumu, "Mobbing Başvuru İstatistikleri", http://www.alo170.gov.tr/, Erişim Tarihi: 18.02.2019.
• Ünal, Canan, "Karşılaştırmalı Hukuk Işığında İşyerinde Psikolojik Tacizin İşverenin İşçinin Kişiliğini Koruma ve Eşit Davranma Borcu Kapsamında Değerlendirilmesi", Legal İHD,, S. 37, 2013.
• Vartia-Vaananen, Maarit, "Workplace Bullying and Harassment in the EU and Finland", JILPT, C. 12, 2013.
• Vogel, Laurent, Psychological Harassment at Work and the Law: Wanted: an Integrated Whole-Workforce Approach in Workplace Health Policy, 2002.
• Wang, Mei-Ling ve Yi-Hua Hsieh, "Do Gender Differences Matter to Workplace Bullying?", Work;, C. 53, S. 3, 2015. Worknest, Revealed: The Common Root Causes Behind ‘Wholly Avoidable’ Workplace Accidents, 2022.
• Yıldırım, Fatih ve Oğuzhan Ekici, Mobbing: Nedenleri, Aktörleri ve Etkileri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2019.
• Zapf, Dieter, "Organisational, Work Group Related and Personal Causes of Mobbing/Bullying at Work", International Journal of Manpower, C. 201/2, 1999.
• Zapf, Dieter ve Ståle Einarsen, "Individual Antecedents of Bullying: Victims and Perpetrators", Bullying and Emotional Abuse in the Workplace (Ed.: Ståle Einarsen; Helge Hoel; Dieter Zapf ve Cary L. Cooper), Taylor & Francis, London, 2003.