Adalar and The Place Description of Adalar in The Stories of Halid Ziya Uşaklıgil

Yıl 2024, , 100 - 120, 30.06.2024

Güngör Şahin

https://doi.org/10.59902/yazit.1435891

Öz

The horizontal and vertical layered cultural structure of Istanbul, the city of civilization, creates a unique "Istanbul aesthetic" in all artistic works. Istanbul; Not only was it a city of East-West synthesis civilization, but it also went beyond the synthesis and shaped the human element as a part of civilization throughout the ages in the formation of a cultural super-identity. Flora and fauna unique to the city's texture, architectural works, divans, shehrengizs, religious and cultural structures, cemeteries... etc. The elements - all these aesthetic forms that make up the beauty of Istanbul - have been processed step by step with art for centuries, creating today's city of culture and civilization. The identity construction of a civilization city takes place in a process that never ends, as it transforms the traces of its past into a part of its character. An important part of Istanbul's cultural and artistic identity is the Islands. Istanbul islands in the stories of the Servet-i Fünûn period; In addition to its aesthetic and architectural structure, it is seen as a place of escape or shelter for the story characters. Halid Ziya Uşaklıgil and the writers of the period turn their common attention to the Islands in this aspect. The Islands are the place for those looking for the good days of the past, those escaping from society, those escaping from themselves, or for daily love meetings; Outside of Istanbul, he appears in the stories of Halid Ziya Uşaklıgil with his unique face. The aim of our study is to reveal the role of the Islands in the case fiction and depiction of human psychologies in Halid Ziya Uşaklıgil's stories. In our study, the thematic fiction of the stories identified with the place, the psychological and spiritual integration of the story characters with the Islands; place was examined within the framework of human relations.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Islands, Halid Ziya Uşaklıgil, story, Servet-i Fünûn

Halid Ziya Uşaklıgil’in Hikâyelerinde Adalar ve Adalar’ın Mekân Kurgusu

Öz

Medeniyet şehri İstanbul’un yatay ve dikey katmanlı kültürel yapısı, tüm sanatsal yapıtlarda kendine münhasır bir “İstanbul estetiği” oluşmasını sağlar. İstanbul; Doğu-Batı sentezi bir medeniyet şehri olmakla kalmamış, sentezi de aşarak bir kültürel üst kimlik oluşumunda insan öğesini de çağlar boyunca medeniyetin bir parçası olarak şekillendirmiştir. Şehrin dokusuna münhasır florası ve faunası, mimari eserleri, dîvanları, şehrengizleri, dini ve kültürel yapıları, mezarlıkları vb. unsurlar -İstanbul’un güzelliğini oluşturan tüm bu estetik form- sanatla yüzyıllarca ilmek ilmek işlenerek bugünkü kültür ve medeniyet şehrini oluşturmuştur. Bir medeniyet şehrinin kimlik inşası, geçmişinin izlerini karakterinin bir parçası haline dönüştürmesi ile nihayete ermeyen bir süreçte gerçekleşir. İstanbul’un kültürel ve sanatsal kimliğinin önemli bir parçası da Adalar’dır. Servet-i Fünûn dönemi hikâyelerinde İstanbul adaları; estetik ve mimari yapısının yanında, hikâye kişilerinin kaçış ya da sığınma mekânı olarak görülür. Halid Ziya Uşaklıgil ve dönem yazarları, ortak dikkatlerini bu yönüyle Adalar’a çevirirler. Mazinin güzel günlerini arayanların, toplumdan kaçanların, kendinden kaçanların ya da günübirlik aşk buluşmalarının mekânı olan Adalar; İstanbul’un dışında kendisine özgü çehresiyle Halid Ziya Uşaklıgil’in hikâyelerinde yer alır. Çalışmamızın amacı, Halid Ziya Uşaklıgil’in hikâyelerinde Adalar’ın vak’a kurgusundaki ve insan psikolojilerinin betimlenmesindeki rolünü ortaya koymaktır. Çalışmamızda hikâyelerin mekânla özdeşleşen tematik kurgusu, hikâye kişilerinin Adalar’la psikolojik ve ruhsal bütünleşmeleri; mekân insan ilişkisi çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Adalar, Halid Ziya Uşaklıgil, hikâye, Servet-i Fünûn

Kaynakça

• “Adalar” (1993). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.1. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 66-73.
• Aristoteles, Augusrinus ve Heiddeger (2007). Zaman Kavramı. Çev. Saffet Babür. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bachelard, Gaston (1996). Mekânın Poetikası. Çev. Aykut Derman. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bakhtin, Mikhail (2001). Karnavaldan Romana, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Davutoğlu, Ahmet (2016). Şehirler ve Medeniyetler. Küre Yayınları: İstanbul.
• Demir, Ayşe (2009). Türk Hikâyesinde Mekân (1870-1922 Dönemi). Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstiüsü.
• Deveci, Mutlu (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in Öykülerinde Yapı ve İzlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dillon, Sarah (2017). Palimpsest Edebiyat, Eleştiri, Kuram. Çev. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Dumantepe, Seçil (2018). Roman ve Öyküde Zaman Yöntem ve Uygulama. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Forster, Edward Morgan (2016). Roman Sanatı. Çev. Ünal Aytür. İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Gülen, Nejat (1993). “Burgazadası”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 335-339.
• Güneş, Mehmet (2018). Şehre Yansıyan Medeniyet Edebiyata Yansıyan Şehir. Ankara: Hece Yayınları.
• Jacobson, Edith (2004). Kendilik ve Nesne Dünyası. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Kaplan, Ramazan (2009). “Elveda Gülsarı Romanında İnsanların Dünyası”. Cengiz Aytmatov. Ed. Ramazan Korkmaz. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 303-310.
• Koç, Murat (2010). Yeni Türk Edebiyatı’nda İstanbul Adaları. İstanbul: Eren Yayınları.
• Manon Maren-Grisebach (1995). Edebiyat Bilimi’nin Yöntemleri. Çev. Arif Ünal. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Sağlık, Şaban (2009). “Öyküde Tasvirci Anlatım Bağlamında Görüntünün Dili/ Sözcüklerin Dili”. Hece Öykü̈, 34: 75.
• Şehir ve Kültür İstanbul (2012). Ed. Ahmet Emre Bilgili. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Sualp, Z. Tül Akbal (2004). Zaman Mekân Kuram ve Sinema. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (1969). Kırk Yıl. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2011). Kadın Pençesi. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2017). Bir Hikâye-i Sevda. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2020). Aşka Dair. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2021). Sepette Bulunmuş & Hepsinden Acı. İstanbul: Kapra Yayıncılık.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2022). Nâkil’den Hikâyeler. Ankara: Grafiker Yayınları.