Bahtiyar Vahabzade Şiirinde Azerbaycan Düşüncesi

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 76 - 93, 30.06.2025

Sabuhi Gahramanov

https://doi.org/10.59902/yazit.1626164

Öz

Bahtiyar Vahabzade'nin şiirinin fikrî zemininde Azerbaycancılık, Azerbaycan ideali, millî benlik ve kimlik, ana dili mücadelesi, vatanseverlik, bağımsızlık ve bilinçli vatandaşlık yer almaktadır. Şair, yaratıcılığının her aşamasında "Düşüncem değişmez, hâlâ dünya dönüyor" düşüncesine sadık kalmış ve millî şiirin ana kollarından birinin öncüsü olmuştur. Azerbaycancılık düşüncesi ve amacı Bahtiyar Vahabzade'nin yaratıcılığının temelini oluştursa da tüm gücünü, yönlerini ve tezahürlerini bir anda ortaya koymamış, şiiri olgunlaştıkça ve sosyal-ideolojik faaliyeti genişledikçe ön plana çıkmıştır. Bahtiyar Vahabzade`nin şiirleri hiç bir zaman kayıtsız, üzüntüden, kederden kaçan, hayatın sevincinden tat almayan “huzursuz kalpler”le uzlaşmamış, 1960 – 1980 yıllarında mücadele eden bir şair imajını yaratmayı başarmıştır. Ana dili ve Güney Azerbaycan konusu Vahabzade'nin eserlerinin ana motiflerini ve şairin Azerbaycan düşüncesinin temelini ve ruhunu oluşturur. Geçen yüzyılın 50'li yıllarında bölünmüş ana vatan meselesi şairi düşündüren ana konu hâline geldi. Bu dönemde Vahabzade "Gülistan" şiirini yazarak büyük bir cesaret gösterdi. Sovyet rejimini kızdırdığı için eserin yayınlanması yasaklandı ve ardından şairin zorlu hayatı ve yıllarca süren takip süreci başladı. Ancak "Gülistan" şiiri genel olarak Güney'e dair şiirimizde yeni bir sayfa açarak bölünmüş ana vatan imajını edebiyatın ve sosyo-politik düşüncenin sürekli hedefi hâline getirir. Şiirde millî birlik çağrısı ruhu açıkça görülür. Vahabzade'nin vatandaşlık duruşunun diğer yönü de millî-manevi değerlerin, kültürel ve sanatsal mirasın korunması, yüceltilmesi ve somutlaştırılması olmuştur. Şair millî kültürün her alanından konular alarak Azerbaycanlılığı sürekli anlatmıştır. Özgürlük ve bağımsızlık motifleri Vahabzade'nin şiirinde değişmez bir nitelik kazanmış, uluslararası konularda yazdığı şiirlerde ifadesini bulduğu gibi genel olarak şiirinin mücadeleci ruhunda, ahenginde ve imgelerinde de ifadesini bulmuştur. 1980'li yılların sonunda ve 1990'lı yıllarda bir bütün olarak Azerbaycancılık düşüncesi, Vahabzade'yi sadece yaratıcılığıyla değil, aynı zamanda ulusal bağımsızlık hareketinin mücadeleci, sosyal ve politik figürü olarak da ön plana çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycancılık , vatanseverlik , ana dili sorunu , vatandaşlık , “Gülistan” şiiri , bağımsızlık.

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul belgesi gerekmemektedir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma için herhangi bir kurum ve kuruluştan destek alınmamıştır.

Teşekkür

Yazar tarafından çalışmayla ilgili herhangi bir destek veya teşekkür beyanında bulunulmamıştır.

Belief of Azerbaijanism in Bakhtiyar Vahabzade's Poetry

Öz

Azerbaijanism, Azerbaijani ideal, national personality and identity, struggle for the mother language, patriotism, independence and conscious citizenship take place in the intellectual background of Bahtiyar Vahabzade’s poetry. At every stage of his activity, the poet remained faithful to the thought “My thought is unchanging, the world is still turning” and became the pioneer of one of the main branches of national poetry. Although the idea and purpose of Azerbaijanism formed the basis of Bakhtiyar Vahabzade’s activity, it did not reveal all its power, directions and manifestations at once, but came to the fore as his poetry matured and his social-ideological activity expanded. Bakhtiyar Vahabzade’s poems have never been reconciled with “the restless hearts”, which are indifferent, avoid sorrow, grief, do not taste the joy of life, however, he managed to create the image of a poet who struggled during 1960 and 1980. The themes of Mother language and the South Azerbaijan form the main motifs of Vahabzade’s works and the basis and spirit of the poet’s Azerbaijani thought. In the 50s of the last century, the issue of the divided Motherland became the main topic of the poet’s thoughts. During this period, writing the poem “Gulustan” B.Vahabzade showed the great courage. The publication of the work was banned because it angered the Soviet regime and then the poet’s difficult life and years of persecution began. However, the poem “Gulustan” opens a new page in our poetry about the South in general, making the image of the divided nativeland a constant target of literature and socio-political thought. The spirit of calling for national unity is clearly seen in the poem. Another aspect of Vahabzade’s citizenship stance was the protection, glorification and embodiment of national-spiritual values, cultural and artistic heritage. The poet has explained Azerbaijanism constantly by taking subjects from all spheres of national culture. The motifs of freedom and independence have gained an invariable quality in Vahabzade’s poetry and have found expression in his poems about the international issues, as well as in the combative spirit, harmony and images of his poetry in general. At the end of the 1980s and in the 1990s, the idea of Azerbaijanism as a whole brought Vahabzade to the forefront not only with his creativity, but also as a fighter, social and political figure of the national independence movement.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijanism , patriotism , mother language problem , citizenship , poem “Gulustan” , independence.

Etik Beyan

Ethics committee approval is not required for this study.

Destekleyen Kurum

No support was received from any institution or organization for this study.

Teşekkür

No statement of support or acknowledgement was made by the author regarding the study.

Kaynakça

• Caferov, Nizami (1996).Bahtiyar Vahabzade. Bakü: Azerbaycan Neşriyat.
• Aliyev, Haydar A. (1999). Edebiyatın Yüksek Borcu ve Amalı (Nitqler, Meruzeler, Çıkışlar). Bakü: Ozan Neşriyat. Aliyev, Haydar A. (1998).Müsteqilliyimiz Ebedidir. Bakü: Azernəşr Neşriyatı. Askerli, A. B. (2022).Bahtiyar Vahabzade. Hayatı, Mühiti ve Yaradıcılığı. Bakü: Elm ve Tahsil Neşriyatı. Qarayev, Yaşar Vahidoğlu (1974). Düşündüren Poeziya Bahtiyar Vahabzade Seçilmiş Eserleri (2 Cilt). Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.
• Ulusel, Rahid (2001, 20 Ekim). “Bahtiyar Vahabzade- Umummilli Vehdet Nidası”. 525-ci Gazete, 24. Vahabzade, Bahtiyar (2005). Eserleri (11 Cilt). Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı. Vahabzade, Bahtiyar (1974). Seçilmiş Eserleri (2 Cilt). Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.
• Vahabzade, Bahtiyar (1975).Seçilmiş Eserleri (2 Cilt). Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyatı.
• Vahabzade, Bahtiyar (2004a). Seçilmiş Eserleri (2 Cilt). Bakü: Önder Neşriyatı.
• Vahabzade, Bahtiyar (2004b). Seçilmiş Eserleri (2 Cilt). Bakü: Önder Neşriyatı.