Representation of Folklorical Elements on Television: The Example of TRT Çocuk

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 285 - 308, 21.12.2025

Müjde Atıcı

https://doi.org/10.59902/yazit.1732645

Öz

Elements of folklore have been transferred from speech to writing and from writing to media with developing technology. Elements of folklore, which are in close relationship with the media, are used, reproduced and presented in digital environments. One of these digital environments is TRT Çocuk. The channel, which started broadcasting on 01.11.2008 as the first and only local children's channel in Turkey, has become a channel that aims to highlight local productions by making use of national elements. It has been observed that cultural elements used directly or by adapting to the digital age are included in the channel. In this context, documents were examined first with the document analysis technique for the study that aims to examine how cultural elements are represented through the programs broadcast on the channel. Then, general information was obtained about all the programs broadcasted from the first broadcast date of the channel to 31.05.2021 and local productions were selected. 19 cartoon series, 6 programs and 3 children's series were selected as examples. Folklore elements used in local productions examined with the content analysis method were also determined. As a result of the examples determined, it was seen that the channel served the cultural transmission process and supported the process of building cultural identity in children. As a result of these determinations, it was seen that the channel highlighted local productions and national values with these productions. The channel plays a strategic role in terms of cultural security by ensuring the continuity of these elements it uses in line with its vision. It is also seen that many elements on the UNESCO Intangible Cultural Heritage list are used in various ways in the channel and in this respect, the channel undertakes an important function in terms of introducing and transferring cultural elements.

Anahtar Kelimeler

Media , folklore , TRT Çocuk , cartoon series , cultural transfer.

Televizyonda Halk Bilimi Unsurlarının Temsili: TRT Çocuk Örneği

Öz

Halk bilimi unsurları sözden yazıya, yazıdan da gelişen teknoloji ile birlikte medyaya taşınmıştır. Medya ile sıkı bir ilişki içerisinde olan halk bilimi unsurları dijital ortamlarda kullanılmakta, yeniden üretilmekte ve sunulmaktadır. Bu dijital ortamlardan biri de TRT Çocuk kanalıdır. 01.11.2008 tarihinde Türkiye’nin ilk ve tek yerli çocuk kanalı olarak yayın hayatına başlayan kanal, millî unsurlardan yararlanarak yerli yapımları ön plana çıkarmayı hedef edinmiştir. Kanalda doğrudan veya dijital çağa uydurularak kullanılan kültürel unsurların yer aldığı görülmüştür. Bu doğrultuda kanalda yayınlanan programlar üzerinden kültürel unsurların nasıl temsil edildiğini incelemeyi amaçlayan çalışma için öncelikle doküman analizi tekniği ile belgeler incelenmiştir. Daha sonra kanalın ilk yayın tarihinden 31.05.2021 tarihine kadar yayınlanan tüm programlar hakkında genel bilgi sahibi olunmuş ve yerli yapımlar değerlendirmeye alınmıştır. 19 çizgi dizi, 3 çocuk dizisi ve 6 program örnek olarak seçilmiştir. İçerik analizi yöntemi ile incelenen yerli yapımlar üzerinden de kullanılan halk bilim unsurları tespit edilmiştir. Tespit edilen örnekler sonucunda kanalın kültürel aktarım sürecine hizmet ettiği, çocuklarda kültürel kimliğin inşa sürecine destek olduğu görülmüştür. Bu tespitler sonucunda da kanalın yerli yapımları ve bu yapımlar ile de millî değerleri ön plana çıkardığı görülmüştür. Kanal vizyonu doğrultusunda kullandığı bu unsuların devamlılığını sağlayarak kültürel güvenlik açsından da stratejik bir rol oynamaktadır. Kanalda ayrıca UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde yer alan birçok unsurun da çeşitli şekillerde kullanıldığı ve bu yönüyle de kanalın kültürel unsurların tanıtılması, aktarılması noktasında önemli bir işlev üstlendiği görülür.

Anahtar Kelimeler

Medya , halk bilimi , TRT Çocuk , çizgi dizi , kültür aktarımı.

Kaynakça

• Akbulut, Nesrin (2001). “Televizyon Çocukları”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 11: 363-368.
• Artun, Erman (2008). Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi.
• Aslan, Erkan (2021). “Animasyon (Çizgi Film) Tarihine Kültür Aktarımı Açısından Bir Bakış”. Folklor/Edebiyat, 108: 10-59.
• Assmann, Jan (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Avcı, Cevdet (2020). “Nasrettin Hoca Zaman Yolcusu: Sözlü, Yazılı ve Elektronik Kültür Metinleri Arasında Bir Çizgi Dizi”. CALESS, 2(2): 558-577.
• Avcı, Cevdet (2024). “Folklor ve Kültürel Güvenlik (I)”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17(48): 1812-1835.
• Aziz, Aysel (1981). Radyo ve Televizyon Tarihine Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Bayraktar, Zülfikar (2014). “Geleneğin Güncellenmesi Bağlamında Masaldan Çizgi Filme Keloğlan Tipi Üzerine”. Journal of Turkish Language and Literature, 49(49): 19-51.
• Bennett, Andy (2013). Kültür ve Gündelik Hayat. Çev. Nagehan Tokdoğan vd. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Boratav, Pertev Naili (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Dundes, Alan (1998). “Halk Kimdir (Who are the Folk?)”. Çev. Metin Ekici. Milli Folklor, 37: 139-153.
• Ekici, Metin (2008). “Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme”. Milli Folklor, 80: 33-38.
• Enginün, İnci (2006). “Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Kitapları”. Eğitim Fakültesi Dergisi, XIX (1): 213-222.
• Ergin, Muharrem (1964). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ersoy, Ruhi (2012). “Halk Bilimi Çalışmalarının Gelişimine Paralel Olarak “Alan Araştırması” Kavramını Yeniden Düşünmek”. Millî Folklor, 24 (94): 5-13.
• Fedakar, Pınar (2011). “Çizgiyi Aşanlar: Cille Türk Mitolojisinin Çizgi Filmde Kullanılması ve Çizgi Filmle Aktarılması”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9(1): 107-119.
• Güvenç, Ahmet Özgür (2020). Folklor ve Sinema. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kocadaş, Bekir (2005). “Kültür ve Medya”. Bilig, 34: 1-13.
• Oğuz, Mehmet Öcal (2002). Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oğuz, Mehmet Öcal (2007). “Folklor ve Kültürel Mekan”. Milli Folklor, 76: 30-32.
• Ong, Walter Jackson (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. Çev. S. Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis (2000). Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özçağlayan, Mehmet (2000). “Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Gelişimi”. Selçuk İletişim, 1(2): 41-55.
• Özdemir, Mehmet (2019). “Kültürün Dönüşümü veya Dijitalleşme.” Dijital Kültür Tradijital-Medya-İnternet-Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları. Ed. Mehmet Özdemir. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 17-48.
• Özdemir, Nebi (2001). “Türkiye'de Halkbilimi/Kültürbilimi-Medya İlişkisi”. Türkbilig, 2: 110-117.
• Özdemir, Nebi (2008). Medya Kültür ve Edebiyat. Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Pembecioğlu, E. Nilüfer vd. (2016). “Çocuk ve Medya”. Çocuk Edebiyatı ve Medya. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 179-209.
• Postman, Neil (2010). Televizyon: Öldüren Eğlence-Gösteri Çapında Kamusal Söylem. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sanders, Berry (1999). Öküzün A'sı Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Taş Alicenap, Çiğdem (2015). Kültürel Mirasın Çizgi Film Senaryolarında Kullanılması. TÜBAR, 37: 11-26.
• Thoms, William John (1965). Folklore. The Study of Folklore, Ed. by Alan Dundes. New Jersey: Prentice-Hall.
• Williams, Raymond (2003). Televizyon, Teknoloji ve Kültürel Biçim. Çev. Ahmet Ulvi Türkbağ. Ankara: Dost Kitabevi.
• Yılmaz, İsmihan (2017). “Çocukla Çocuklaşmak”. TRT Akademi, 2(4): 584-597.
• Elektronik Kaynaklar
• URL-1: “TRT Tarihçe” https://radyo.trt.net.tr/kurumsal/tarihce (Erişim: 02.05.2021).
• URL-2: “TRT Çocuk Hakkımızda” https://www.trtcocuk.net.tr/hakkimizda (Erişim: 04.03.2021).
• URL-3: “Cille” https://www.trtcocuk.net.tr/cille (Erişim: 01.03.2021).
• URL-4: “Maysa ve Bulut” https://www.trtcocuk.net.tr/maysa-ve-bulut (Erişim: 05.05.2021).
• URL-5: “İbi” https://www.trtcocuk.net.tr/ibi (Erişim: 05.05.2021).
• URL-6: “Elif’in Düşleri” https://www.trtcocuk.net.tr/elifin-dusleri (Erişim: 20.05.2021).
• URL-7: “Kaf Dağı Masalları” https://www.trtcocuk.net.tr/kaf-dagi-masallari (Erişim: 02.04.2021).
• URL-8: “Kız Kulesi Masalları” https://www.trtcocuk.net.tr/kiz-kulesi-masallari (Erişim: 22.04.2021).
• URL-9: “Hoca Zaman Yolcusu” https://www.trtcocuk.net.tr/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu (Erişim: 06.04.2021) URL-10: “Canım Kardeşim” https://www.trtcocuk.net.tr/canim-kardesim (Erişim: 10.04.2021).
• URL-11:” Dede Korkut Hikayeleri 9. Bölüm” https://www.youtube.com/watch?v=qZknn9I OCu0&list=PLA5dyskGy4cub2FF4BPcwkTVw5dP3UuDm (Erişim: Erişim: 31.03.2021).
• URL-12: “Pırıl” https://www.trtcocuk.net.tr/piril (Erişim: 31.03.2021).
• URL-13: “Rafadan Tayfa” https://www.trtcocuk.net.tr/rafadan-tayfa (Erişim: 26.03.2021).
• URL-14: “Ramazan Tayfa” https://www.trtcocuk.net.tr/ramazan-tayfa (Erişim: 13.02.2021).
• URL-15: “Pepee Yeni Bölüm: 1 Büyümek Güzeldir-Düşyeri” https://www.youtube.com/watch?v=w55Zr8nkBS8&list=PLa6oxKxA7YkgCd4jX5fHARVwE6lz0Zwh9 (Erişim: 09.03.2021).
• URL-16: “Bizim Ninniler Atem Tutem Men Seni” https://www.youtube.com/watch?v=ZBfzuACWxKQ&list=PLA5dyskGy4cutAzFOy_hMPYAcbOTxem8s (Erişim: 02.02. 2021).
• URL-17: “Niloya” https://www.trtcocuk.net.tr/niloya (Erişim: 07.02.2021).
• URL-18: “Mancınık Bolu 55 Dakika Yarışma” https://www.youtube.com/watch?v=VfW_kFqG0ec&t=131s (Erişim: 18.02.2021).
• URL-19: “Rüzgâr Gülü 20.07.2016” https://www.youtube.com/watch?v=SpEIO2wNLm8 (Erişim: 08.05.2021).
• URL-20: “Elif ve Arkadaşları” https://www.trtcocuk.net.tr/elif-ve-arkadaslari (Erişim: 15.04.2021).
• URL-21: “Sürpriz Kutusu” https://www.trtcocuk.net.tr/surpriz-kutusu (Erişim: 11.05.2021).
• URL-22: “Gizemler Diyarına Yolculuk” https://www.youtube.com/watch?v=KFJZp1PW6E (Erişim: 11.05.2021).
• URL-23: “Karagöz Dünyayı Geziyor TRT Çocuk” https://www.youtube.com/watch?v=cbk0vPJKEO8 (Erişim: 17.05.2021).
• URL-24: “Karagöz ve Hacivat Dünyanın Gizemli Harikaları TRT Çocuk Çizgi Film İzle” https://www.youtube.com/watch?v=naBenOFOK4I (Erişim: 17.05.2021).
• URL-25: “Kare” https://www.trtcocuk.net.tr/kare (Erişim: 22.05.2021).
• URL-26: “Biz İkimiz” https://www.trtcocuk.net.tr/biz-ikimiz (Erişim: 26.05.2021).
• URL-27: “Mutlu Oyuncak Dükkânı” https://www.trtcocuk.net.tr/mutlu-oyuncak-dukkani (Erişim: 26.05.2021).
• URL-28: “Kuklalı Köşk” https://www.trtcocuk.net.tr/kuklali-kosk (Erişim: 12.04.2021).
• URL-29: “Köstebekgiller” https://www.trtcocuk.net.tr/kostebekgiller (Erişim: 13.04.2021).
• URL-30: “Tozkoparan” https://www.trtcocuk.net.tr/tozkoparan (Erişim: 20.03.2021).
• URL-31: “UNESCO SOKÜM Listeleri” https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras-Listeleri (Erişim: 04.03.2025).