Ermeni Harfli Türkçe Falcılık Kitabı

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 25 - 56, 18.06.2022

Büşranur Yucel

https://doi.org/10.29228/yazitdergisi.3

Öz

Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşayan ve Türkçe konuşan Ermeniler kendi alfabelerini kullanarak din, dil, tarih, edebiyat, coğrafya, müzik, kültür vb. konularında birçok eser ortaya koymuşlardır. Ermenice başta olmak üzere başka dillerde de eserler yazmışlar, bunun yanı sıra Türkçeyi Ermeni harfleriyle yazmayı da tercih etmişlerdir. Özellikle İstanbul’da 1800’lü yıllarda Ermeni harfli Türkçe birçok eser yayınlanmıştır. Bunlardan bazıları da neredeyse her toplumda var olan ve içinden çıktığı toplumun sosyo-kültürel özelliklerini yansıtan fal kitaplarıdır. Bu çalışmada 1866 tarihli Ermeni harfli Türkçe beyitlerle yazılmış Falcılık adlı eser tanıtılmaktadır. İstanbul’da basılan ve yazarı bilinmeyen eserin Latin harflerine aktarımı yapılmıştır. 30 sayfadan oluşan eserin, numaralandırılmış her sayfasında 12 beyit yer almaktadır. Toplamda 288 beyitin yer aldığı eser çevrilirken dönemin dil özelliklerine bağlı kalınmış olup gerekli görülen yerlerde Türkçenin yazım ve noktalama kurallarına göre düzenleme yapılmıştır. Bu çalışmada dönemin eğlence anlayışının nasıl olduğu sorusuna da cevap aranmıştır. Bu bağlamda incelenen eserde fala, oyun ve eğlence olarak bakıldığı ancak insan yaşamını esas alan merak unsurlarının ağır bastığı görülmüştür. 19. yüzyılda bir arada yaşayan Türkler ve Ermenilerin kültür alışverişi içinde olduğu ve buna bağlı olarak sosyo-kültürel açıdan eğlence ve inanç unsurlarının da ortaklık gösterdiği anlaşılmıştır. Bu çalışmanın Osmanlı toplumunun fala olan bakışının, düşünce yapısının ve eğlence anlayışının nasıl olduğuna dair ışık tutması ve kültür çalışmalarına katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ermeni harfli Türkçe, Osmanlı kültürü, fal, falname, eğlence

Turkish Falcılık Book With Armenian Letters

Öz

Armenians living within the borders of the Ottoman Empire and speaking Turkish used their own alphabets to study religion, language, history, literature, geography, music, culture, etc. They have produced many works on the subject. They wrote works in other languages, especially in Armenian, and they also preferred to write Turkish with Armenian letters. Especially in Istanbul, in the 1800s, many works in Turkish with many Armenian letters were published. Some of these are fortune-telling books that exist in almost every society and reflect the socio-cultural characteristics of the society they come from. In this study, the work called Fortune telling, written in Turkish couplets with Armenian letters, dated 1866 is introduced. The work, which was published in Istanbul and whose author is unknown, has been translated into Latin letters. There are 12 couplets on each numbered page of the work, which consists of 30 pages. While translating the work, which includes 288 couplets in total, the language features of the period were adhered to, and where necessary, arrangements were made according to the spelling and punctuation rules of Turkish. In this study, an answer was sought to the question of how the concept of entertainment of the period was. In this context, it has been seen that fortune-telling is viewed as games and entertainment in the studied work, but the elements of curiosity based on human life predominate. It has been understood that Turks and Armenians living together in the 19th century were in cultural exchange and, accordingly, the socio-cultural aspects of entertainment and belief were also common. It is aimed that this study will shed light on the Ottoman society's view of fortunes, mentality and entertainment, and contribute to cultural studies.

Anahtar Kelimeler

Turkish with Armenian letters, Ottoman culture, fortune telling, fortune book, entertainment

Kaynakça

• And, Metin (1976). Osmanlı Tiyatrosu Kuruluşu-Gelişimi-Katkısı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Cankara, Murat (2011). İmparatorluk ve Roman: Ermeni Harfli Türkçe Romanları Osmanlı/Türk Edebiyat Tarihyazımında Konumlandırmak. Doktora Tezi. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ersoylu, Halil (1981). “Fal, Falnâme ve Fal-ı Reyhân-ı Cem Sultan”. İslam Medeniyeti Dergisi, 5(42): 69-81.
• Falcılık (1866). Asitane: H. Minasyan Matbaası.
• Hançerlioğlu, Orhan (2000). Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köprülü, Fuat (1999). Edebiyat Araştırmaları. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özdemir, Nebi (2007). “Osmanlı Tüketim Kültürü, Eğlence ve Yazılı Medya İlişkisi”. Millî Folklor, 19(73): 12-22.
• Stepanyan, Hasmik (2005). Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar Bibliyografyası. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Tekin, Arslan (1999). Edebiyatımızda İsimler ve Terimler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• URL-1: “Fal”. https://islamansiklopedisi.org.tr/fal#1 (Erişim: 08.05.2021).
• URL-2: “Fal”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 06.02.2022).