Beyoğlu in the Novels of Halide Edip Adıvar

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 296 - 322, 20.12.2024

Kaan Yalnız

https://doi.org/10.59902/yazit.1537766

Öz

Cities are products of the civilizations to which they belong. The cultural accumulations created by societies are considered the most important factors shaping the identity of cities. In the novels of Halide Edib Adıvar, one of the leading authors of Turkish literature, the city is significant not only for the reflection of its historical and geographical features in the works but also as a central theme due to its social and cultural patterns. As an Istanbul novelist, Halide Edib portrays various districts of Istanbul in her novels, bringing to life the different reflections of city life that integrate the cultural heritage and lifestyle of its inhabitants. The section "Historical Context of Beyoğlu" assesses Beyoğlu's status within historical processes. In the "City and Identity Context of Beyoğlu" section, it is crucial to examine how Halide Edib’s novels position and evaluate Beyoğlu from various ideological perspectives and what significance it holds for the city's inhabitants. When discussing Istanbulites' relationship with Beyoğlu and their attitudes toward it, questions such as "What is the nature of the relationship between Beyoğlu and other districts of Istanbul?" are also addressed. The section "Beyoğlu as a Center of Western-Influenced Fashion" highlights the consumption culture in Beyoğlu. Public and institutional spaces also emerge as important elements of the Beyoğlu civilization in Halide Edip’s novels.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, İstanbul, Beyoğlu, city, novel, culture

Halide Edip Adıvar'ın Romanlarında Beyoğlu

Öz

Şehirler ait oldukları medeniyetlerin ürünüdür. Toplumların ortaya koyduğu kültürel birikimler, şehirlerin kimliğini biçimlendiren en önemli etmen olarak kabul edilir. Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından Halide Edip Adıvar’ın romanlarında şehir, tarihi-coğrafi özelliklerinin eserlere yansıması açısından önemli olmakla beraber sosyal ve kültürel örüntüleri ile de eserlerin odağını teşkil eden ana konuların en başında gelir. Bir İstanbul romancısı olarak da kabul gören Halide Edip’in romanlarında İstanbul’un farklı semtleri, şehir insanının kültürel birikimlerinin gelenek ve hayat tarzıyla bütünleşerek oluşturduğu şehir hayatının çeşitli yansımalarıyla hayat bulur. Makalenin “Tarihsel Süreç İçerisinde Beyoğlu” bölümünde Beyoğlu’nun tarihsel süreç içerisindeki durumu değerlendirilir. “Şehir ve Kimlik Bağlamında Beyoğlu” bölümünde Halide Edip’in romanlarında İstanbul çevrelerince Beyoğlu’nun hangi zihniyet açısından değerlendirilip konumlandırıldığı ve şehir insanı için nasıl bir anlam ifade ettiği hususu önemlidir. İstanbul insanının Beyoğlu ile kurduğu ilişki ile Beyoğlu’na olan yaklaşımları söz konusu edilirken “İstanbul’un Beyoğlu dışında kalan semtleri ile Beyoğlu arasındaki ilgi nasıldır?” gibi soruların da cevapları aranır, “Batı Eksenli Modanın Merkezi Olarak Beyoğlu” bölümünde Beyoğlu’ndaki tüketim kültürü gözler önüne serilir. Kamusal ve kurumsal mekânlar da Halide Edip’in romanlarında yer alan Beyoğlu medeniyetinin önemli unsurları olarak dikkat çeker.

Anahtar Kelimeler

Halide Edip Adıvar, İstanbul, Beyoğlu, şehir, roman, kültür

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edib (1973). Raik’in Annesi. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Adıvar, Halide Edib (2000). Hayat Parçaları. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2006a). Çaresaz. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2010). Sinekli Bakkal. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2013a). Ateşten Gömlek. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2013b). Kalp Ağrısı. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2015). Döner Ayna. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2017). Âkile Hanım Sokağı. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2018a). Son Eseri. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2018b). Tatarcık. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2019a). Yeni Turan. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2019b). Yolpalas Cinayeti. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2019c). Zeyno’ un Oğlu. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2020a). Mor Salkımlı Ev. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2020b). Sevda Sokağı Komedyası. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2020c). Seviye Talip. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2020d). Sonsuz Panayır. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edib (2021). Mevut Hüküm. İstanbul: Can Yayınları.
• Adıvar, Halide Edip (2022). İstanbul’da Bir Yabancı. İstanbul: Can Yayınları.
• Akçura, Gökhan (2022). Yıldızların Altında Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Eğlence Yaşamı. İstanbul: YKY.
• Akdeniz, Safiye (2019). Tanzimat Dönemi Türk Romanında Mekân. İstanbul: Kriter Yayınları.
• Akıncı, Turan (2018). Beyoğlu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Alus, Sermet Muhtar (1947, 17 Eylül). “Eski İstanbul’un Meşhur Kadın Terzileri”. Akşam.
• And, Metin (2014). Başlangıçtan 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arkan, Özdemir (1993). Beyoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayda, Adile (1984). Böyle İdiler Yaşarken. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Aykut, Pelin (1994).“Tokatlıyan Oteli”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.7. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 272.
• Batur, Afife (1994). “Park Otel”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.7. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 222-223.
• Birsel, Salâh (1983). İstanbul Paris. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Birsel, Salâh (2016). Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu. İstanbul: Sel Yayınları.
• Boysan, Aydın (2003). İstanbul’un Kuytu Köşeleri. İstanbul: YKY.
• Büyükünal, Feriha (2006). Bir Zaman Tüneli: “Beyoğlu”. İstanbul: Doğan Kitap.
• Çitçi, Selahattin (2011). Türk Romanında Yabancı Okullar ve Kültürel Değişimdeki Rolleri (1881-1950). İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
• Çoruk, Ali Şükrü (1995). Cumhuriyet Devri Türk Romanında Beyoğlu. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Duhanî, Said N. (1982). Eski İnsanlar Eski Evler. Çev. Cemal Süreyya İstanbul: Turing.
• Durudoğan, Seza (1994b). “Taksim Bahçesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.7. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 196-197.
• Ender, Rita (2017) “İstanbul'un Mösyösü, Kuaför Vili'si”. Aynanın Önünde Cımbızın Ucunda Kuaför Kitabı. Der. Funda Şenol Cantek. İstanbul: İletişim Yayınları, 189-198.
• Engin, Vahdettin (2004). “Galatasaray Mekteb-i Sultanisi”, Geçmişten Günümüze Beyoğlu, C.2. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 583-598.
• Enginün, İnci (2007). Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Erlevent, Damla (2005). Halide Edib Adıvar’ın Son Dönem Romanlarında İstanbul’da Gündelik Hayat ve Müzik. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Gülersoy, Çelik (1990). Beyoğlu’nda Gezerken. İstanbul: Turing.
• Güneş, Mehmet (2018). Şehre Yansıyan Medeniyet Edebiyata Yansıyan Şehir. Ankara: Hece.
• Kavcar, Cahit (1985). Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kıyak, Hüseyin (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında İstanbul. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Koçu, Reşat Ekrem (1961). İstanbul Ansiklopedisi, C.V. İstanbul: 2703-2710.
• Mayer, Adelheid ve Samsinger, Elmar (2018). Mayer Mağazaları İstanbul’un Gözde Hazır Giyim Mekânları 1882-1971. Çev. Selma Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Nerval, Gérard de (1974). Muhteşem İstanbul, Çev. Refik Özdek. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Şahin, Veysel (2014). Bilge Kadının Aynadaki Yüzü Halide Edib Adıvar’ın Romanlarında Yapı ve İzlek. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1988). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2021). Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uğurcan, Sema (2012). “Halide Edib Adıvar’da İstanbul”. Edebiyatımız II- Yazarlar, Meseleler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 338- 346.
• Üsdiken, Behzat (1994a). “Bonmarşeler”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.2. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 297-298.
• Üsdiken, Behzat (1994b). “Karlman Pasajı”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.4. İstanbul: İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 470.
• Yalap, Hakan ve Çırçır, Hakan (2023). “Bir Devrin Mekânı: Edebiyat-ı Cedide Romanlarında Beyoğlu”. Türklük Bilimi Araştırmaları. 53: 191-222.