An Evaluation About the History Books Atatürk Read

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 371 - 393, 20.12.2024

Yaşa Mustafa Pehlivan

https://doi.org/10.59902/yazit.1581166

Öz

Atatürk was interested in history from Thessaloniki Military High School. Atatürk read history books continuously from his middle school years until he graduated from the Military Academy. Atatürk improved his French during his school years in order to read foreign history books. Even during the First World War and then the War of Independence, he did not give up his interest in history under difficult conditions and continued to read. Atatürk intensified his interest in history after he became President. Especially in the 1930s, he went further than reading history. The Turkish History Thesis was created to prove that Turks had been living in Anatolia since time immemorial. Atatürk read Pre-Islamic Turkish History to investigate that Turks had a great history from time immemorial, Medieval Turkish History to gain knowledge, Ottoman and Islamic History to see the status of the caliphate and sultanate in history for political reasons, and Ancient History to investigate that Turks came to Anatolia before Greeks and Armenians, again for political reasons. Previous studies on this subject have not addressed all the books Atatürk read. For this reason, the article was written to show all the history books Atatürk read according to their subjects and therefore to examine the books that influenced his understanding of history. As a method, Atatürk's interest in history was first investigated, then the history books he read were identified and finally the impact of the history books he read on his historical thought was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, history, book, reading culture, literature

Atatürk’ün Okuduğu Tarih Kitapları Hakkında Bir Değerlendirme

Öz

Atatürk Selanik Askerî Rüştiyesi zamanlarından itibaren tarihe ilgi duymuştur. Atatürk’ün tarih öğretmenleri olan Mehmet Tevfik Bey ve Necip Asım Bey onu tarih bilgisi ve sevgisi açısından etkilemiştir. Rüştiye yıllardan beri Atatürk, Harp Akademisini bitirene kadar sürekli tarih kitapları okumuştur. Atatürk yabancı tarih kitaplarını okumak amacıyla Fransızcasını okul yıllarında geliştirmiştir. Birinci Dünya Savaşı ve ardından Kurtuluş Savaşı yıllarında Atatürk, zor şartlar altında tarihe olan ilgisini ve sevgisini bırakmamış okumalara devam etmiştir. Cumhurbaşkanı olduktan sonra Atatürk tarihe olan ilgisini yoğunlaştırmıştır. Özellikle 1930’lu yıllarda tarihi okumaktan da ileri götürmüştür. Atatürk öncülüğünde tarih ile ilgili çalışmalar yapacak Türk Tarih Kurumu oluşturulmuştur, tarih ile ilgili konferanslar düzenlenmiştir ve tarih eğitimini de kapsayan yüksek eğitim kurumu olan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Ankara’da açılmıştır. Türklerin Anadolu’da çok eskiden beri yaşadığını kanıtlamak için Türk Tarih Tezi oluşturulmuştur. Atatürk, İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Orta Çağ Türk Tarihi, Osmanlı Tarihi, İslam Tarihi ve Eski Çağ ağırlıklı olmak üzere Dünya Tarihi kitaplarını okumuştur. İslamiyet Öncesi Türk Tarihini, Türklerin eskiden beri büyük bir tarihe sahip olduğunu araştırmak amacıyla, Orta Çağ Türk Tarihi’ni bilgi edinme amacıyla, Osmanlı ve İslam Tarihini siyasi sebeplerle halifeliğin ve saltanatın tarihteki durumunu görmek amacıyla ve Eski Çağ Tarihi’ni de siyasi sebeplerle Türklerin Anadolu’ya, Yunanlılar ve Ermenilerden önce geldiğini araştırmak için okumuştur. Bu konudaki önceki çalışmalarda Atatürk’ün okuduğu tüm kitaplara değinilmemiştir. Bu yüzden makalede Atatürk’ün konusuna göre okuduğu bütün tarih kitaplarını göstermek, tarih anlayışına etki eden kitapları incelemek amacıyla yazılmıştır. Yöntem olarak önce Atatürk’ün tarihe olan ilgisi araştırılmıştır. Daha sonra okuduğu tarih kitapları tespit edilmiştir, son olarak okuduğu tarih kitaplarının tarih düşüncesine etkisi değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, tarih, kitap, okuma kültürü, edebiyat

Teşekkür

Destekleri için sayın danışmanım Prof. Dr. Murat Karataş'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Atatürkçü Düşünce (1992). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atatürkçü Düşünce El Kitabı (1998). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. Atatürk’ün Bütün Eserleri (2004). Ankara: Kaynak Yayınları.
• Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar (2001). Ankara: Anıtkabir Derneği Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1989). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mustafa Kemal (1998). Nutuk 1919-1927. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1987). Tek Adam Mustafa Kemal 1881-1919. C.I. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Baykal, Bedri Sıtkı (1971). “Atatürk ve Tarih”. BELLETEN, 35(140): 531-540.
• Bayur, Yusuf Hikmet (1980). Atatürk’ün Hayatı ve Eseri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Belgelerle Türk Tarihi Araştırma Grubu. (1971). Namık Kemal Osmanlı Tarihi İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Belli, Şemsi (1959). Makbule Atadan Anlatıyor Ağabeyim Mustafa Kemal. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Budak, Mustafa (1997). “Modernleşme Açısından Atatürk’ün Osmanlı Tarihi ve Islahatlarının Eleştirisi”. İlmi Araştırmalar, 4: 55-66.
• Cebesoy, Ali Fuat (2021). “Sınıf Arkadaşım Atatürk”, İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Çağlar, Günay (1999). “Atatürk ve Tarih Reformu”. Erdem, 11(33): 715-720.
• Eroğlu, Haldun (2002). “Mustafa Kemal Atatürk’ün Tarih Anlayışı ile İlgili Bazı Görüşler”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, 8(29): 75 85.
• Ertan, Timuçin Faik (2022). “Eugene Pittard’ın Ankara Günleri ve Konferansları (21 Mart-6 Nisan 1938)”. XVIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler IX. Cilt Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 693-709.
• Genelkurmay Başkanlığı. (1997). Atatürkçülük II Atatürk ve Atatürkçülüğe İlişkin Makaleler. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gölen, Zafer. (2002). “Atatürk’ün Tarih Anlayışı”. Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, 18(52): 159-185.
• Güler, Ali (2000). Askeri Öğrenci Mustafa Kemal’in Notları (Arşiv Belgeleri Işığında). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• İnan, Afet (2009). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Oruç, Cihan (2021). “Mustafa Kemal Atatürk’ün Timur Hayranlığı ve Türk Ulus Devletinin İnşasında Timur’un Mirası (1929-1938)”. 9. Milletler Arası Türkoloji Kongresi Bildiriler Kitabı Ed. Feryal Korkmaz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi, 783-806.
• Özdemir, Hikmet (2011). Atatürk ve Kitap. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Özdemir, Nurullah (1999). “Atatürk’te Okuma Tutkusu ve Kitap Sevgisi “. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2: 217-228.
• Sönmez, Cemil (2020). Atatürk’ün Yetişmesi ve Öğretmenleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şapolyo, Enver Benhan (1954). Atatürk’ün Hayatı., Ankara: Zafer Yayınevi.
• Şenalp, Leman (1989). “Atatürk’te Okuma Tutkusu”. AKDTYK, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5(4): 369-377.
• Tansel, Fevziye Abdullah (1960). “N. Kemal’in Osmanlı Tarihi’ne Dair”. BELLETEN, 24(94): 269-290.
• Tüfekçi, Gürbüz (1983). Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar Özel İşaretleri, Uyarıları ve Düştüğü Notlar ile, Eski ve Yeni Türkçe Kitaplar, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1930). Türk Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1933). Tarih II Ortazamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Turan, Şerafettin (2019). Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar Düşünürler Kitaplar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Türk, İbrahim Caner (2016). “Mustafa Kemal Atatürk ve Tarih Eğitimi”. Tarih Okulu Dergisi, 9(27): 423-450.
• Ulusu, Mustafa Kemal (2008). Atatürk’ün Yanı Başında Çankaya Köşkü Kütüphanecisi Nuri Ulusu’nun Hatıraları. İstanbul: Doğan Kitap.
• Unat, Faik Reşit (1964). “Atatürk’ün Öğretim Hayatı ve Yetiştiği Devrin Milli Eğitim Sistemi”. BELLETEN, 27(108): 601-604.