The Effect of Intensive Care Nurses' Moral Sensitivity Levels on Their Attitudes and Behaviors Towards End-of-Life Care: A Descriptive and Cross-Sectional Study

Yıl 2025, Cilt: 29 Sayı: 3, 220 - 230, 25.12.2025

Suna Türkeköle , Gülendam Hakverdioğlu Yönt

https://doi.org/10.62111/ybhd.1792011

Öz

Objective: This study aimed to determine the effect of moral sensitivity levels of nurses working in intensive care units on their attitudes and behaviors toward end-of-life care.
Method: The study was conducted with 274 nurses working in intensive care units of Ege University Medical Faculty Health Practice and Research Center between March 2023 and October 2023. ''Nurse Introduction Form'', '' Attitude and Behaviors Scale for End-of-Life Care Nurses.'' and ''Moral Sensitivity Questionnaire (MSQ)'' were used to collect the data.
Results: Of the participating nurses, 40.5% were aged 24–29 years, 83.9% were female, and 86.1% held a bachelor’s degree. The mean total score of the Moral Sensitivity Questionnaire was 91.8±25.4, and the mean total score of the Attitudes and Behaviors Toward End-of-Life Care Scale was 50.8±7.9. A significant difference was found between nurses’ attitudes and behaviors toward end-of-life care and their age groups (P=.002). No statistically significant differences were observed between MSQ total and subscale scores and nurses’ educational levels. Spearman’s rho correlation analysis revealed a moderate, negative, and statistically significant relationship between moral sensitivity and attitudes and behaviors toward end-of-life care (rs=−0.440, P<.0001).
Conclusion: The findings indicated that nurses’ levels of moral sensitivity and their attitudes and behaviors toward end-of-life care were moderate. A moderately significant negative relationship was identified between moral sensitivity and attitudes and behaviors toward end-of-life care among intensive care nurses. These results suggest that nurses’ moral sensitivity levels influence their attitudes and behaviors toward end-of-life care.

Anahtar Kelimeler

Attitude and behavior , end-of-life care , ethical sensitivity , intensive care nursing

Etik Beyan

Ethics committee approval was received for this study from the ethics committee of İzmir Tınaztepe University (Date: 05.10.2023, Number: 29).

Yoğun Bakım Hemşirelerinin Ahlaki Duyarlılık Düzeylerinin Yaşam Sonu Bakıma Yönelik Tutum ve Davranışlarına Etkisi: Tanımlayıcı ve Kesitsel Bir Çalışma

Öz

Amaç: Bu çalışma, yoğun bakımda çalışan hemşirelerinin ahlaki duyarlılık düzeylerinin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışlarına etkisini belirlemek amacı ile yapıldı.
Yöntem: Çalışma Mart 2023-Ekim 2023 tarihleri arasında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi yoğun bakım ünitelerinde çalışan 274 hemşireyle yapıldı. Verilerin toplanmasında Hemşire Tanıtım Formu, Yoğun Bakım Hemşirelerinin Yaşam Sonu Bakıma Yönelik Tutum ve Davranışları Ölçeği ve Ahlaki Duyarlılık Anketi (ADA) kullanıldı. Analizler SPSS 26 paket programında gerçekleştirildi.
Bulgular: Çalışmaya katılan yoğun bakım hemşirelerinin %40,5’i 24-29 yaş grubunda, %83,9’u kadın, %86,1’i lisans mezunudur. Yoğun bakım hemşirelerinin ADA toplam puan ortalaması 91,8±25,4, Yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışları ölçeği toplam puan ortalaması 50,8±7,9’dur. Yoğun bakımda hemşirelerinin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışları ile yaş grupları arasında anlamlı fark saptandı (P=,002). ADA ve alt boyut puan ortalamaları ile hemşirelerin eğitim düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. ADA ve yoğun bakım hemşirelerinin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışları arasında yapılan Spearman’s rho korelasyon analizi sonucunda (rs=-,440, P<,0001) anlamlı negatif yönde orta düzeyde bir ilişki saptandı.
Sonuç: Çalışma sonucumuzda hemşirelerin ahlaki duyarlılıklarının ve yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışlarının orta düzeyde olduğu, ADA ve yoğun bakımda çalışan hemşirelerinin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışları arasında, anlamlı negatif yönde orta düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Hemşirelerin Ahlaki duyarlılık düzeylerinin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışlarını etkilediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahlaki duyarlılık , tutum ve davranış , yaşam sonu bakım , yoğun bakım hemşireliği

Etik Beyan

Bu çalışma için etik komite onayı İzmir Tınaztepe Üniversitesi’nden (Tarih: 05.10.2023, Sayı: 29) alınmıştır.

Kaynakça

• 1. Filiz NY, Dikmen Y. Yaşam sonu bakım uygulamalarında hasta savunuculuğu. Sakarya Üniv Sağ Bil Fak Derg. 2017;3(2):95-100.
• 2. Kabalak AA, Öztürk H, Çağıl H. Yaşam sonu bakım organizasyonu. Palyatif Bakım. Yoğun Bakım Derg. 2013;11(2):56-70.
• 3. Sucaklı MH. Ölmekte olan hasta ve yaşam sonu bakım. Turk J Family Med Primary Care. 2013;7(3):52-57.
• 4. Yılmaz E, Vermişli S. Yoğun bakımda çalışan hemşirelerin ölüme ve ölmekte olan bireye bakım vermeye ilişkin tutumları. Celal Bayar Üniv Sağ Bil Enst Derg. 2015;2(2):41-46.
• 5. Özmen D, Ertürk C. Hemşirelerin profesyonel tutumlarını yordayan değişkenlerin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniv Hemş Fak Elektronik Derg. 2018;11(3):191-199.
• 6. Tosun H. Sağlık bakım uygulamalarında etik duyarlılık. Sağlık Yaşam Bil Derg. 2021;3(1):101–104.
• 7. Karaçar Y, Bademli K, Özgönül ML. Hemşirelerde kişisel değerler ile etik duyarlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Türkiye Biyoetik Derg. 2020;7(2):47-58.
• 8. Baykara ZG, Gündüz C, Eyüboğlu G. Hemşirelik öğrencilerinin ahlaki duyarlılıklarının profesyonellik tutum düzeylerine etkisi. Cukurova Med J. 2014;44(3):712-722.
• 9. Zomorodi MG. Instrument development to measure critical care nursing values and behaviors when providing end-of-life care (thesis). Chapel Hill: The University of North Carolina, 2008.
• 10. Yalçınkaya SÖ. Yoğun Bakım Hemşirelerinin Yaşam Sonu Bakıma Yönelik Tutum ve Davranışları Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi; 2016.
• 11. Lützén K, Evertzon M, Nordin C. Moral sensitivity in psychiatric practice. Nursing Ethics. 1997;4(6):472-482.
• 12. Tosun H. Ahlaki Duyarlılık Anketi (ADA): Türkçe geçerlik ve güvenirlik uyarlaması. J Contemp Med. 2018;8(4):316-321.
• 13. Almutairi AF, Salam M, Adlan AA, Alturki AS. Prevalence of severe moral distress among healthcare providers in Saudi Arabia. Psychol Res Behav Manag. 2019;12(1):107-115.
• 14. Kovancı MS, Hiçdurmaz D. Ahlaki cesaret: Tanımı, ahlaki sıkıntı ve ahlaki duyarlılık ile ilişkisi ve geliştirilmesi. Düzce Üniv Sağ Bil Enst Derg. 2021;11(1):96-102.
• 15. Barlow NA, Hargreaves J, Gillibrand WP. Nurses‟ contributions to the resolution of ethical dilemmas in practice. Nurs Ethics. 2018;25(2):230-242.
• 16. Cerit B, Öztürk E. Yoğun bakım hemşirelerinin ahlaki duyarlılığı ile etik karar verebilme düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniv Hemş Fak Elektronik Derg. 2021;14(2):116-123.
• 17. Oğuzhan G, Aydın GZ, Bölükbaşı FB. Hemşirelerin ahlaki duyarlılıklarının belirlenmesi: Bir devlet hastanesi örneği. Sağlık Akademisyenleri Derg. 2019;6(2):91-99.
• 18. Rahnama F, Mardani-Hamooleh M, Kouhnavard M. Correlation between moral sensitivity and self-esteem in nursing personnel. J Med Ethics Hist Med. 2017;30:10-16.
• 19. Amiri E, Ebrahimi H, Vahidi M, Asghari Jafarabadi M, Namdar Areshtanab H. Relationship between nurses' moral sensitivity and the quality of care. Nurs Ethics. 2019;26(4):1265-1273.
• 20. Köse A, Göçmen Baykara Z. Hemşirelerin ahlaki duyarlılıklarının profesyonellik davranışlarına etkisinin belirlenmesi. Gazi Sağ Bil Derg. 2022;7(3):19-33.
• 21. Tazegün A, Çelebioğlu A. Ethical sensitivity levels of pediatric nurses and influencing factors. Behcet Uz Cocuk Hast Derg. 2016;6(2):97-102.
• 22. Köktürk BD, Şendir M. Determining the relationship between nurses' personal values and their ethical sensibilities. FNJN. 2016;24(1):1-9.
• 23. Filizöz B, Mesci G, Aşçı A, Bağcıvan E. Ethical sensitivity in nurses: A study in Sivas city central public hospital. Turk J Bus Ethics. 2015;8(1):47-66.
• 24. Nacak UA, Erden Y. End-of-life care and nurse’s roles. Eurasian J Med. 2022;54:141-144.
• 25. Ohnishi K, Kitaoka K, Nakahara J, Välimäki M, Kontio R, Anttila M. Impact of moral sensitivity on moral distress among psychiatric nurses. Nurs Ethics. 2018;26(5):1473-1483.
• 26. Borhani F, Abbaszadeh A, Mohamadi E, Ghasemi E, Hoseinabad-Farahani MJ. Moral sensitivity and moral distress in Iranian critical care nurses. Nurs Ethics. 2017;24(4):474-482.
• 27. Erzincanlı S, Kaşar K. Hemşirelerin yaşam sonu bakıma yönelik tutum ve davranışlarının klinik karar vermeye etkisi. Turk J Intensive Care. 2022;20:230-237.
• 28. Cengiz Z, Yıldırım H, Kömürkara S. Hemşirelerde kendini gerçekleştirme, palyatif bakıma yönelik tutum ve davranışları nasıl etkiler? İnönü Üniv Sağ Hiz Meslek Yüksek Derg. 2020;8(3):578-589.
• 29. Hançerlioğlu S, Konakçı G. Aykar FS. Assessing psychometric properties of Turkish version of the stressor scale for emergency nurses. Turk J Emerg Med. 2020;20(2):69–74.
• 30. Şenol F, Uğurlu Z. Farklı kuşaklardaki hemşirelerin mesleki profesyonel tutumlarının belirlenmesi. Sağlık ve Toplum. 2019;29(1):44-53.
• 31. Taylor IHF, Dihle A, Hofsø K, Steindal SA. Intensive care nurses’ experiences of withdrawal of life-sustaining treatments in intensive care patients: A qualitative study. Intensive Critical Care. 2020;56:102768.
• 32. Vanderspank-Wright B, Efstathiou N, Vandyk AD. Critical care nurses' experiences of withdrawal of treatment: A systematic review of qualitative evidence. Int J Nurs Stud. 2018;77:15-26.
• 33. Temiz Z, Öztürk D, Ünver S, Tohumat ŞG, Akyolcu N, Kanan N, Nur F. Cerrahi birimlerde çalışan hemşirelerin etik duyarlılıklarının belirlenmesi. Anadolu Hemş Sağ Bil Derg. 2017;20(2):84.
• 34. Zahednezhad H, Gheshlagh RG, Afshar PF. Does heavy mental workload affect moral sensitivity among critical care unit nursing professionals? A cross-sectional study. BMC Nurs. 2021;20(1):17.