Türkiye’de Beyin Ölümü Tanısına Güven Sorunu ve Organ Bağışına Yansımaları

Yıl 2014, Cilt: 18 Sayı: 1, 8 - 14, 01.06.2014

Selma Tepehan İmdat Elmas

Öz

Amaç: Bu çalışmada, kadavradan organ naklinde Türkiye’deki mevcut durum bir retrospektif
taramayla ortaya konarak, konuya yakın olan yoğun bakım hekim ve hemşirelerinin bakış açı-
sıyla beyin ölümüne güvensizlik nedenleri bir anket çalışmasıyla sorgulanmış ve organ teminindeki
yetersizlik nedenleri irdelenmiştir. Gereç ve Yöntemler: Retrospektif tarama ve anket uygulaması
olarak yapılan çalışmada; Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Organ, Doku Nakli
ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı kayıtlarından 2005-2014 yılları arasında gerçekleşmiş beyin
ölümü ve organ nakil sayıları incelenmiştir. Anket çalışması; İstanbul Sağlık Müdürlüğü Genel Eğitim
ve Araştırma Hastaneleri Yoğun Bakım Üniteleri’nde görev yapan gönüllü 279 hemşire ve 179
hekime uygulanmıştır. Bulgular: Sağlık Bakanlığı Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire
Başkanlığı 2015 yılı resmi kayıtlarına göre, böbrek nakli için 22340, karaciğer nakli için 2177, kalp
nakli için 572 hasta organ beklemektedir. Katılımcıların beyin ölümleri gerçekleştiğinde organları-
nın nakil amaçlı kullanılmasını isteyip istemedikleri sorgulandığında; hemşirelerin %63,6’sı ve hekimlerin
%67,6’sı organlarını bağışlamak istediklerini belirtmişlerdir. Sonuç: Başta konu ile yakından
ilgili olan sağlık personeli olmak üzere tüm halkın kadavradan organ naklinin önemi ve beyin ölümü
ile ilgi bilgilendirilmesinin sağlanması, yasal anlamdaki boşlukların giderilmesi ile beyin ölümü tanısına
duyulan güven artacak ve organ bağışına yansımaları olumlu düzeyde olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Beyin ölümü, organ bağışı, güven

An Issue of Trust for Diagnosis of Brain Death and its Effects on Organ Donation in Turkey

Öz

Objective: This study was directed towards evaluating the present situation in Turkey
based on what doctors and nurses think about the reasons for lack of trust for diagnosis of brain
death and for legal deficiencies regarding organ donation. Material and Methods: This is a retrospective
study, data were collected with a questionnaire from 279 nurses and 179 doctors working
in intensive care units of research and education hospitals in Istanbul and volunteering to participate
in the study. The number of brain deaths and transplanted organs between 2005 and 2014 reported
by Directorate of Organ and Tissue Transplantation and Dialysis of General Directorate of
Health Care Services was examined. Results: According to the Directorate of Organ and Tissue
Transplantation and Dialysis of Ministry of Health, 22340, 2177 and 572 patients are waiting for kidney,
liver and heart transplantations respectively in 2015. Of all the participants, 63.6% of the nurses
and 67.6% of the doctors wanted to donate their organs if their brain death occurred. Conclusion:
Informing the society, especially health professionals about importance of organ transplantations
from cadavers, diagnosis of brain death and elimination of legal deficiencies will increase trust for
diagnosis of brain death, which will have a positive influence on organ donations.

Anahtar Kelimeler

Brain death, organ donation, trust

Kaynakça

• International Registry in Organ Donation and Transplantation (IRODaT) Newsletter. De- cember 2014. p. 4-5. Erişim tarihi:12.03.2015, http://www.irodat.org/img/database/grafics/ne wsletter/IRODaT%20Newsletter%202013%20 .pdf
• Tepehan S. Beyin ölümü ve organ naklinin sağlık personeli ve hukuki mevzuat açısından incelenmesi. [Doktora Tezi], İstanbul: İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü; 2012.
• Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı 12.03.2015 tarihli resmi kayıtları
• Sağlık Bakanlığı, Beyin Ölümü Bildirimlerinin ve Kadavra Organ Bağışının Arttırılması Genelgesi, 12.09.2008 tarih 60 sayılı genelge
• Göz F, Şalk Gürelli Ş. Yoğun bakım hemşirelerinin organ bağışı ile ilgili düşünceleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;2(5):77-88.
• Kara S, Salman Z, Öngel K. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi sağlık per- sonelinin organ bağışına bakışı. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi 2012;11(1):33-9.
• Vlaisavljević Ž, Milutinović D, Miličić B, Ješić- Vukićević R. Attitudes and knowledge of nurses on organ legacy and transplantation. Srp Arh Celok Lek 2014;142(3-4):213-8.
• Flode´n A, Persson LO, Rizell M, Sanner M, Forsberg A. Attitudes to organ donation among Swedish ICU nurses. Journal of Clini- cal Nursing 2011;20:3183-95.
• Gross T, Marguccio I, Martinoli S. Attitudes of hospital staff involved in organ donation to the procedure. Transplant International 2000; 13(5):351-6.
• Bİgh L, Madsen M. Attitudes, knowledge, and proficiency in relation to organ donation: A questionnaire-based analysis in donor hospi- tals in Northern Denmark. Transplantation Proceedings 2005;37(8):3256–7.
• Ünal S, Elyas Z, Kaya Y, Özcan C. Sağlık per- sonelinin beyin ölümü ve organ bağışı ile ilgili inanç ve tutumları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2010;20(1):389-400.
• Savaşer S, Mutlu B, Çağlar S, Doğan Z, Can- bulat N. Hemşirelik son sınıf öğrencilerinin organ bağışına bakışları. İ.Ü.F.N.Hem. Derg 2012;20(1):1-9.
• Organ ve Doku Alınması, Aşılanması ve Nakli Hakkındaki Kanun, 29.05.1979 tarih, 2238 sayılı Kanun, 14. Madde, Resmi Gazete Tar- ihi; 03.06.1979.
• Koçak Süren S. Organ ve doku naklinin yasal ve etik açıdan incelenmesi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2007;73:174-95.
• Stadlbauer V, Steiner P, Schweiger M, Sere- inigg M, Tscheliessnigg KH, Freidl W. et al. Knowledge and attitude of ICU nurses, stu- dents and patients towards the Austrian organ donation law. BMC Medical Ethics 2013; 14:32.