BASINÇ ÜLSERİ TAKİP ve TEDAVİSİNDE KULLANILAN ÖLÇEKLER

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 199 - 208, 01.01.2021

Özlem Doğu , Sevda Önen

Öz

Basınç ülserleri (BÜ) bireylerin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, hastanede yatış süresini uzatan, mortaliteyi ve tedavi giderlerini arttıran bir sağlık sorunudur. Yapılan uygulamalar ve hasta bireylerde görülen vücut bütünlüğünü bozan durumlar BÜ gelişme riskini arttırmaktadır. Basınç, nem, hastalık, yaş, beslenme, doku perfüzyonu, sürtünme ve makaslama BÜ gelişmesinde risk faktörü olarak belirtilirken, yara büyüklüğü/derinliği, yara kenarları, eksüda/koku varlığı, tünel oluşumu, enfeksiyon ve ağrı yara sınıflamasında göz önünde bulundurulan göstergelerdir. Literatürde BÜ riskini ve oluşan yarayı değerlendirmek için çok sayıda değerlendirme aracı bulunmaktadır. Risk değerlendirmede kullanılan ölçeklerden bazıları Braden, Norton, Waterlow, Gosnell, BUÇH, Douglas, Jacson/Cubbin, Purpose-T, INTEGRARE, EVARUCI, Ramstadius, Suriadi ve Sanada, Yenidoğan Cilt Risk Değerlendirme Ölçeği, Braden Q, ve Glamorgan ölçekleri olup, yara bakım değerlendirmesinde kullanılan ölçekler ise Bates-Jensen Yara Değerlendirme Aracı, Basınç Ülseri İyileşme Değerlendirme Ölçeği, Sessing Ölçeğidir. Bu derlemede BÜ ve yara değerlendirmesinde sık kullanılan ölçekler tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

basınç, ülser, risk değerlendirme

Kaynakça

• Europan Pressure Ulcer Advisory Panel and National Pressure Ulcer Advisory Panel, Prevention and treatment of pressure ulcers: quick reference guide. Washington DC, National Pressure Ulcer Advisory Panel. 2009.
• Doğu Ö. Yoğun bakım hemşirelerinin bası yarası, bakımı ve bakım ürünleri kullanımına ilişkin bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Journal Human of Rhythm 2015;1(3):95-100.
• Tel H, Özden D, Çetin P. Yatağa bağımlı hastalarda basınç yarası gelişme riski ve hemşirelerin bu hastalara uyguladıkları önleyici bakım. Hemșirelikte Araștırma Geliștirme Dergisi 2006;1(2):35-45.
• Bours GJ, Halfens RJ, Abu-Saad HH, Grol RT. Prevalence, prevention, and treatment of pressure ulcers: descriptive study in 89 institutions in the Netherlands. Research in Nursing and Health 2002;25(2):99-110.
• Woodbury MG, Houghton PE. Prevalence of pressure ulcers in Canadian healthcare settings. Ostomy/ Wound Management 2004;50(10):22-38.
• Capon A, Pavonı N, Mastromatteı A, Dı Lallo D. Pressure ulcer risk in long-term units: prevalence and associated factors. Journal of Advanced Nursing 2007;58(3):263-272.
• Uzun O, Tan M. A prospective, descriptive pressure ulcer risk factor and prevalence study at a university hospital in Turkey. Ostomy Wound Management 2007;53(2):44-56.
• Terekeci H, Küçükardalı Y, Top C, Önem Y, Çelik S, Öktenli Ç. Risk assessment study of the pressure ulcers in intensive care unit patients. European Journal of Internal Medicine 2009;20(4):394-397.
• Katran HB. Bir cerrahi yoğun bakım ünitesinde bası yarası görülme sıklığı ve bası yarası gelişimini etkileyen risk faktörlerinin irdelenmesi. Journal of Academic Research in Nursing, 2015;1(1):8-14.
• Çınar F, Şahin SK, Aslan FE. Yoğun bakım ünitesinde basınç yarasını önlemeye yönelik Türkiye’de yapılmış çalışmaların incelenmesi; sistematik derleme. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2018;1(7):42-50.
• Sayar S, Turgut S, Doğan H, Ekici A, Yurtsever S, Demirkan F ve ark. Incidence of pressure ulcers in intensive care unit patients at risk according to the Waterlow Scale and factors influencing the development of pressure ulcers. Journal of Clinical Nursing 2010;19(23):765-774.
• Kıraner E, Terzi B, Ekinci AU, Tunalı B. Yoğun bakım ünitemizdeki basınç yarası insidansı ve risk faktörlerinin belirlenmesi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2016;20(2):78-83.
• Ersoy EO, Öcal S, Öz A, Yılmaz P, Arsava B, Topeli A. Yoğun bakım hastalarında bası yarası gelişiminde rol oynayabilecek risk faktörlerinin değerlendirmesi. Yoğun Bakım Dergisi 2013;4:9-12.
• Girgin NK, Erarı GK. Bası yarası bakımı. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi 2007;5(Özel Sayı):11-13.
• Kılıç HF, Dağ GS. Scales used frequently in the assessment of pressure sores. Journal Of Academic Research İn Nursing 2017;3(1):49-54, doi:10.5222/jaren.2017.049.
• Orhan B. Basınç yaralarını önleme kılavuzu: kanıta dayalı uygulamalar. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2017;26(4):427-440, doi:10.17827/aktd.306004.
• Güneş ÜY. Kronik yaraların değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007;11(3):38-44.
• Moore ZEH, Patton D. Risk assessment tools for the prevention of pressure ulcers. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019; Issue 1, Art. No.: CD006471. doi:10.1002/14651858.CD006471.pub4.
• Akın S, Karan MA. Bası yaraları. İç Hastalıkları Dergisi 2011;18:83-90.
• Yücel A. Bası yaraları tanı ve tedavisi. İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi No: 67. Hünkar Ofset, İstanbul, 2008. p. 37-58.
• SEM Tarayıcı. http://www.bruinbiometrics.com/en/sem/implementation-2, (Erişim Tarihi: 22 Aralık 2019).
• Palm Q Taşınabilir Arayüz Basınç Sensörü. http://www.cape.co.jp/products/pdt017, (Erişim Tarihi: 22 Aralık 2019).
• Karadağ A. Basinç ülserleri̇: değerlendi̇rme, önleme ve tedavi̇. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2003;7(2):41-48.
• Gardner SE, Frantz RA, Bergquist S, Shin CD. A prospective study of the pressure ulcer scale for healing (PUSH). The Journals of Gerontology: Series A 2005;60(1):93-97.
• Australian Wound Management Association, Pan Pacific Clinical Practice Guideline for the Prevention and Management of Pressure Injury, Pan Pacific Pressure Injury Alliance (PPPIA). Cambridge Media Osborne Park, Washington, US, 2012.
• Joyce P, Moore ZEH, Christie J. Organisation of health services for preventing and treating pressure ulcers. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018;9(12)12: CD012132. doi:10.1002/14651858.CD012132.pub2.
• Oğuz S, Olgun N. Braden Ölçeği ile hastaların risklerinin belirlenmesi ve planlı hemşirelik bakımının bası yaralarının önlenmesindeki etkinliğinin saptanması. Hemşirelik Forum. 1998;1(3):131-135.
• Stoelting J, McKenna L, Taggart E, Mottar R, Jeffers BR, Wendler MC. Prevention of nosocomial pressure ulcers: a process improvement Project. Journal of Wound & Ostomy Continence Nursing 2007;34(4):382-388.
• Bergstrom N, Braden BJ, Laguzza A, Holman V. The Braden scale for predicting pressure sore risk. Nursing Research 1987;36(4):205-210.
• İnan GD. Çukurova Üniversitesi Balcalı Hastanesi’nde yatan hastalarda basınç ülseri prevelansı. [Yüksek Lisans Tezi], Adana: Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2009.
• Ayello EA, Braden B, Ayello EA, Braden B. How and why to do pressure ulcer risk assessment. Advances in Skin & Wound Care 2002;15(3):125-131.
• Düzkaya DS, Terzi B, Yakut T, Kızıl N. Basınç yarasında ne durumdayız?: Pediatri yoğun bakım ünitemizdeki son bir yıllık veri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014;17,4.
• Beğer T. Yoğun bakımda dekübit ülserleri: Risk faktörleri ve önlenmesi. Yoğun Bakım Dergisi 2004;4(4):244- 253.
• Sarper B, Akyol A. Basınç ülserlerinde risk değerlendirmesi ve koruyucu önlemler. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2004;8(2):89-96.
• Norton D. Calculating the risk, Reflections on the Norton scale. Advances in Skin & Wound Care 1989;2(3):24-31.
• Avşar P. Hemşirelerin Braden ve Waterlow basınç ülseri risk değerlendirme ölçeklerine ilişkin görüşleri. [Yüksek Lisans Tezi], Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
• Kurtuluş Z, Pınar R. Braden skalası ile belirlenen yüksek riskli hasta grubunda albümin düzeyleri ile bası yaraları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2003;7(2):1-10.
• Waterlow J. Pressure sores: a risk assessment card. Nursing Times 1985;81(48):49-55.
• Waterlow J. Waterlow Score Card 2005. http://www.judy-waterlow.co.uk/downloads/Waterlow%20Score%20Card-front.pdf, (Erişim Tarihi: 13 Aralık 2019).
• Gosnell DJ. Pressure sore risk assessment a critique part I the Gosnell scale. Advances in Skin & Wound Care 1989;2(3):32-39.
• Yıldırım S, Yöntem SÇ, Sarı HY, Kaplan T, Bektaş M. Buçh pediatrik bası yarası risk tanılama aracının geliştirilmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi 2014;1(1):57-66.
• Seongsook RJ, Ihnsook RJ, Younghee RL. Validity of pressure ulcer risk assessment scales; Cubbin and Jackson, Braden, and Douglas scale. International Journal of Nursing Studies 2004;41(2):199-204.
• Adıbelli Ş, Korkmaz F. Yetişkin hastalarda basınç yarası gelişme riskini değerlendirmede kullanılan ölçekler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2018;9(2):136-140.
• Jackson C. The revised Jackson/Cubbin pressure area risk calculator. Intensive and Critical Care Nursing 1999;15(3):169.
• Soyer Ö. Yoğun bakım hastalarında Jackson/Cubbin basınç alanı risk hesaplama aracının duyarlılık, özgüllük, tahmin etme değerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• Coleman S, Smith IL , McGinnis E, Keen J, Muir D , Wilson L et al. Clinical evaluation of a new pressure ulcer risk assessment ınstrument, the pressure ulcer risk primary or secondary evaluation tool (PURPOSE T). Journal of Advanced Nursing 2018;74:407-424.
• Porcel-Gálvez AM, Romero-Castillo R, Fernández-García E, Barrientos-Trigo S. Psychometric testing of INTEGRARE, an ınstrument for the assesment of pressure ulcer risk in ınpatients. International Journal of Nursing Knowledge 2018;29(3):165-170.
• Lospitao-Gómez S, Sebastián-Viana T, González-Ruíz JM, Álvarez-Rodríguez, J. Validity of the current risk assessment scale for pressure ulcers in intensive care (EVARUCI) and the Norton-MI scale in critically ill patients. Applied Nursing Research 2017;38,76-82.
• Suriadi, Sanada H, Sugama J, Thigpen B, Subuh M. Development of a new risk assessment scale for predicting pressure ulcers in an intensive care unit. Nursing in Critical Care 2008;13(1):34-43.
• Mert ÖA, Alpar ŞE. Suriadi ve Sanada basınç yarası risk değerlendirme ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliği. Turkish Journal of Research & Development in Nursing 2014;16(1):1-11.
• Defloor T, Schoonhoven L. Inter-rater reliability of the EPUAP pressure ulcer classification system using photographs. Journal of Clinical Nursing 2004;13,952-959.
• Erhan B. Bası Yarası Sınıflama ve Değerlendirme. Türkiye Klinikleri Journal of Internal Medical Sciences 2007;3(45):21-24.
• Bates-Jensen Yara Değerlendirme Aracı. http://www.yoihd.org.tr/sayfa.aspx?id=81, (Erişim Tarihi: 14 Aralık 2019).
• Bates-Jensen BM. The pressure sore status tool a few thousand assessments later. Advances in Wound Care 1997;10(5):65-73.
• Bates-Jensen BM, Vredevoe DL, Brecht ML. Validity and reliability of the pressure sore status tool. Decubitus 1992;5(6):8-20.
• Berlowitz DR, Ratliff C, Cuddigan J, Rodeheaver GT. The PUSH tool: a survey to determine its perceived usefulness. Advances Skin Wound Care 2005;18(9):3-97.
• Pompeo M. Implementing the PUSH tool in clinical practice: revisions and results. Ostomy Wound Manage 2003;49(8):6-32.
• Ferrell BA, Artinian BM, Sessing D. The Sessing scale for assessment of pressure ulcer healing. Journal of the American Geriatrics Society 1995;43(1):37-40.
• Huffines B, Logsdon MC. The neonatal skin risk assessment scale for predicting skin breakdown in neonates. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing 1997;20(2):103-114.
• Kottner J, Haus A, Schlüer, AB, Dassen T. Validation and clinical impact of pediatric pressure ulcer risk assessemnt scales: A systematic review. International Journal of Nursing Studies 2013;50(6):807-818.
• Sarı Ç. Yenidoğan Cilt Risk Değerlendirme Ölçeğinin Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. [Yüksek Lisans Tezi], Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2014.
• Bergstrom N, Braden B, Kemp M, Champagne M, Ruby E. Predicting pressure ulcer risk, a multisite study of the predictive validity of the Braden scale. Nursing Research 1998;6(2):89-96.
• Anthony D, Willock J, Baharestani M. A comparison of Braden Q, Garvin and Glamorgan risk assessment scales in paediatrics. Journal of Tissue Viability 2010;19, 98-105.
• Willock J, Baharestani MM, Anthony D. The development of the Glamorgan paediatric pressure ulcer risk assessment scale. Journal of Children’s and Young People’s Nursing 2007;1(5):211-218.
• Güneş NB. Çocuklar için Braden Q Basınç Ülseri Risk Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. [Yüksek Lisans Tezi], Ankara: Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
• Saçar Ç. Glamorgan pediatrik basınç ülseri risk tanılama ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. [Yüksek Lisans Tezi], İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.