COVID-19’UN SOLUNUM SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİLERİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 79 - 91, 28.08.2021

Sevda Efil , Nuray Enç

Öz

Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19), şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs-2'nin (SARS-CoV-2) neden olduğu bir hastalıktır. Tüm dünyada küresel sağlığı tehdit eden COVID-19’da primer akciğer tutulumunun olması, solunum sistemini olumsuz etkilemektedir. Ayrıca bireyin yaşına, bağışıklık sistemine ve komorbiditelerine bağlı olarak bu etkiler kritik düzeye gelebilmektedir. Şiddetli COVID-19'un en yaygın klinik görünümü, akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) ile uyumlu akut solunum yetmezliğidir. Bununla birlikte ağır pnömoni, kardiyojenik şok veya çoklu organ yetmezliği gelişebilir. COVID-19 ile ilişkili ARDS tablosuna ciddi solunum sıkıntısının eşlik etmesi, mekanik ventilasyona ihtiyaç duyan hasta sayısında artışa neden olmuştur. Bu nedenle pandemi nedeni ile artmaya devam eden sağlık bakım gereksinimlerinin karşılanması, morbidite ve mortalite riskinin azaltılması için güvenli ve yüksek kaliteli bakım gerçekleştirilmelidir. COVID-19 hastalarında solunum sistemi etkileri ve hemşirelik bakımı ile ilgili doğru ve güvenilir bilgiye sahip olmak tedavide başarıyı arttıracaktır. Fakat COVID-19'un solunum sistemi üzerindeki etkileri ve bakıma yönelik mevcut kaynaklar sınırlıdır. Bu nedenle oluşabilecek sorunlar ve hemşirelik bakımı ile ilgili bilgiye ihtiyacı vardır. Bu derlemede COVID-19’un solunum sistemi üzerine etkilerini açıklamak ve hemşirelik bakımı ile ilgili bilgi vermek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

COVID-19,, solunum sistemi,, hemşirelik bakımı,, kritik bakım,

Kaynakça

• 1. WHO, A year without precedent: WHO’s COVID-19 Response, 23 Aralık 2020. Erişim tarihi: 18.02.2021, https://www.who.int/news-room/spotlight/a-year-without-precedent-who-s-covid-19-response
• 2. TC Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, COVID-19 (SARS Cov-2 Enfeksiyonu) Rehberi Erişkin Hasta Tedavisi, 9 Ekim 2020, Erişim 01.02.2021, https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/39061/0/covid-19rehberieriskinhastatedavisipdf.pdf.
• 3. Halacli B, Kaya A, Topeli A. Critically ill COVID-19 patient. Turk J Med Sci 2020;21:50(SI-1):585-591. doi: 10.3906/sag-2004-122.
• 4. Sharma SK, Nuttall C, Kalyani V; Hemlata. Clinical nursing care guidance for management of patient with COVID-19. J Pak Med Asso 2020;70(Suppl 3)(5):S118-S123. doi: 10.5455/JPMA.29.
• 5. Cook TM, El-Boghdadly K, McGuire B, McNarry AF, Patel A, Higgs A. Consensus guidelines for managing the airway in patients with COVID-19: Guidelines from the difficult airway society, the association of anaesthetists the intensive care society, the faculty of intensive care medicine and the Royal College of Anaesthetists. Anaesthesia 2020;75(6):785-99. doi: 10.1111/anae.15054.
• 6. Deitrick K, Adams J, Davis J. Emergency nursing care of patients with novel coronavirus disease 2019. J Emerg Nurs 2020;46(6):748-59. doi: 10.1016/j.jen.2020.07.010.
• 7. Brosnahan SB, Jonkman AH, Kugler MC, Munger JS, Kaufman DA. COVID-19 and respiratory system disorders. Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology 2020;40(11):2586-597. https://doi.org/10.1161/ATVBAHA.120.314515.
• 8. Pfeifer M, Ewig S, Voshaar T, Randerath W, Bauer T, Geiseler J, et al. Position paper for the state of the art application of respiratory support in patients with COVID-19 German Respiratory Society. Pneumologie 2020;74(6):337-57. doi: 10.1055/a-1157-9976.
• 9. Turkish Respiratory Society. COVID-19 ve Akciğer. Göğüs hastalıkları uzmanlarının bilmesi gerekenler, 15 Nisan 2020, Erişim 12.02.2021, https://www.solunum.org.tr/TusadData/userfiles/file/EJP-EK-SAYI-COVID19-29042020.pdf.
• 10. Pandian V, Morris LL, Brodsky MB, Lynch J, Walsh B, Rushton C, et al. Critical care guidance for tracheostomy care during the COVID-19 pandemic: A global, multidisciplinary approach. Am J Crit Care 2020;29(6): e116–e127. https://doi.org/10.4037/ajcc2020561.
• 11. Ghelichkhani P, Esmaeili M. Prone position in management of COVID-19 patients; a commentary. Arch Acad Emerg Med 2020;11;8(1):e48.
• 12. Cutts S, Talboys R, Paspula C, Prempeh EM, Fanous R, Ail D. Acute respiratory distress syndrome. Ann R Coll Surg Engl 2017;99:12-6. doi 10.1308/rcsann.2016.0238.
• 13. Gattinoni L, Chiumello D, Caironi P, Busana M, Romitti F, Brazzi L, et al. COVID-19 pneumonia: different respiratory treatments for different phenotypes? Intensive Care Med 2020;46(6):1099-102. doi: 10.1007/s00134-020-06033-2.
• 14. Liu S, Zhi Y, Ying S. COVID-19 and Asthma: reflection during the pandemic. Clin Rev Allergy Immunol 2020;59(1):78-88. doi: 10.1007/s12016-020-08797-3.
• 15. Turan O, Mirici A. Chronic obstructive pulmonary disease and COVID-19. Eurasian J Pulmonol 2020;22 (Suppl S1):56-60.
• 16. Guan WJ, Liang WH, Zhao Y, Liang HR, Chen ZS, Li YM, et al. Comorbidity and its impact on 1590 patients with COVID-19 in China: A nationwide analysis. Eur Respir J 2020;14:55(5):2000547. doi: 10.1183/13993003.00547-2020.
• 17. Leung JM, Niikura M, Yang CWT, Sin DD. COVID-19 and COPD. Eur Respir J 2020;13;56(2):2002108. doi: 10.1183/13993003.02108-2020.
• 18. Brewster DJ, Chrimes N, Do TB, Fraser K, Groombridge CJ, Higgs A, et al. Consensus statement: Safe Airway Society principles of airway management and tracheal intubation specific to the COVID-19 adult patient group. Med J Aust 2020;212(10):472-81. doi: 10.5694/mja2.50598.
• 19. Türen S. COVID-19 pandemisinde kalp yetersizliği olan hastanın yoğun bakım yönetimi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2020;24(EK-1):57-60.
• 20. Terzi B. COVID-19: Yoğun bakımda bakım yönetimi ve izlem. Şenuzun Aykar F, editör. İç Hastalıkları Hemşireliği ve COVID-19. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p.1-9.
• 21. Rolfe S, Paul F. Oxygen therapy in adult patients. Part 1: understanding the relevant physiology and pathophysiology. Br J Nurs 2018;27(14):798–804. https://doi.org/10.12968/bjon.2018.27.14.798
• 22. Rolfe S, Paul F. Oxygen therapy in adult patients. Part 2: promoting safe and effective practice in patients’ care and management. Br J Nurse 2018;27(17):988-95. doi: 10.12968/bjon.2018.27.17.988.
• 23. Rose L. Strategies for weaning from mechanical ventilation: A state of the art review. Intensive Crit Care Nurs 2015;31(4):189-95. doi: 10.1016/j.iccn.2015.07.003.
• 24. Buonsenso D, Pata D, Chiaretti A. COVID-19 outbreak: less stethoscope, more ultrasound. Lancet Respir Med 2020;8(5):e27. doi: 10.1016/S2213-2600(20)30120-X.
• 25. Guidelines for High Flow Oxygen Therapy (AIRVO²) on the Wards, 2020. Erişim 24.02.2021, https://www.northdevonhealth.nhs.uk/wp-content/uploads/2019/12/Guidelines-for-High-Flow-Oxygen-Therapy-AIRVO%C2%B2-on-the-Wards-Fire-Risks-V1.1.pdf
• 26. Raoof S, Nava S, Carpati C, Hill NS. High-flow, noninvasive ventilation and awake (nonintubation) proning in patients with Coronavirus Disease 2019 with respiratory failure. Chest 2020;158(5):1992-2002. doi: 10.1016/j.chest.2020.07.013.
• 27. Miller L, Luković E, Wagener G. Guiding airway management and personal protective equipment for COVID-19 intubation teams. Br J Anaesth 2020;125(3):e288-e290. doi: 10.1016/j.bja.2020.06.001.
• 28. Tran K, Cimon K, Severn M, Pessoa‐Silva CL, Conly J. Aerosol generating procedures and risk of transmission of acute respiratory infections to healthcare workers: a systematic review. PLoS ONE 2012;7:e35797.
• 29. Bong CL, Brasher C, Chikumba E, McDougall R, Mellin-Olsen J, Enright A. The COVID-19 pandemic: effects on low and middle-income countries. Anesth Analg 2020; 131(2):86–92. doi: 10.1213/ANE.0000000000004846.
• 30. Resuscitation Council. Resuscitation Council UK Statement on COVID‐19 in relation to CPR and resuscitation in healthcare settings, 2020. Erişim 24.02.2021, https://www.resus.org.uk/media/statements/resuscitation-council-uk-statements-on-covid-19-coronavirus-cpr-and-resuscitation/covid-healthcare
• 31. British Thoracic Society Standards of Care Committee. Non-invasive ventilation in acute respiratory failure. Thorax 2002;57:192–211. doi: 10.1136/thorax.57.3.192.
• 32. Ergan B, Nasiłowski J, Winck JC. How should we monitor patients with acute respiratory failure treated with noninvasive ventilation? Eur Respir Rev 2018;27:170101. doi: 10.1183/16000617.0101-2017.
• 33. Gulanick M, Judith LM. Nursing care plans-diagnoses, intervations and outcomes. Eight edition, elsevier mosby. 2014. p.408-508.
• 34. Garrett KM. Best Practices for managing pain, sedation, and delirium in the mechanically ventilated patient. Crit Care Nurs Clin North Am 2016;28(4):437–50. doi:10.1016/j.cnc.2016.07.004
• 35. Higgs A, McGrath BA, Goddard C, Rangasami J, Suntharalingam G, Gale R, et al. Guidelines for the management of tracheal intubation in critically ill adults. Br J Anaesth 2018;120(2):323–52. doi: 10.1016/j.bja.2017.10.021.
• 36. Munshi L, Del Sorbo L, Adhikari NKJ, Hodgson CL, Wunsch H, Meade MO, et al. Prone position for acute respiratory distress syndrome. A systematic review and meta-analysis. Ann Am Thorac Soc 2017;14(Supplement_4):S280-S288. doi: 10.1513/AnnalsATS.201704-343OT.
• 37. Medicines and Healthcare Regulatory Authority. Patient Safety Alert. Risk of using different airway humidification devices simultaneously, 15 Aralık 2015. Erişim 21.02.2021, https://www.england.nhs.uk/patientsafety/wp-content/uploads/sites/32/2015/12/psa-humidification-devices.pdf
• 38. Williams LM, Sharma S. Ventilator Safety, (İnternette) 10 Ağustos 2020, Erişim 15.02.2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526044.
• 39. McGrath BA, Brenner MJ, Warrillow SJ, Pandian V, Arora A, Cameron TS, et al. Tracheostomy in the COVID-19 era: global and multidisciplinary guidance. Lancet Respir Med 2020;8(7):717–25. doi: 10.1016/S2213-2600(20)30230-7.
• 40. Veiga VC, Postalli NF, Alvarisa TK, Travassos PP, Silva Vale RT, Oliveira CZ, et al. Adverse events during intrahospital transport of critically ill patients in a large hospital. Rev Bras Ter Intensiva 2019;31(1):15-20. doi: 10.5935/0103-507X.20190003.
• 41. Güner CK, Kutlutürkan S. Mekanik ventilasyon ayırma yöntemleri ve hemşirenin rolü. ACU Sağlık Bil Derg 2020;11(3):380-383. Erişim 15.09.2020, https://doi.org/10.31067/0.2019.195.