Besim Korkut Efendi, A Bosnian ‛Ālim: His Life, Works and Contributions to the History of Islam

Yıl 2022, , 41 - 54, 30.06.2022

Merzuk Grabus

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2022.8.1.03

Öz

Following the conversion to Islam, Bosnia and Herzegovina has produced many Muslim scholars and these scholars in return attracted multitudes of disciples and followers. These scholars and their disciples became a backbone of Bosnian scholarly climate. The Korkut family was one of these families which heavily influenced the scholarly environment in Bosnia. The last scholar in this family was Besim Korkut Efendi. Examination of scholars, their works and their scholarly environment in which this family and Besim Korkut himself is situated is extremely important if we want to see the Bosnian scientific world as a whole. With this in mind, we plan to present a short biography of Besim Korkut firstly. Besim Korkut Efendi was born on 25th of November 1904 in the city of Travnik, Bosnia and Herzegovina. The Korkut family, to which he belonged, produced some notable figures which worked in the office of mufti or became instructors in the madrasah of Elçi İbrahim Paşa during the period of 100 years, between 1830-1930. For instance, his grandfather Muhammad Dervish Korkut Efendi and his uncle Muhammad Hazim Korkut Efendi are first to come to mind in this regard. Besim Korkut attended primary school in Travnik and was supported by his father Ahmad Munib Efendi during these first steps in education. However, due to his father’s official duties they left Travnik shortly. Afterwards he went on to finish Okruzna Madrasah in Sarajevo. In the period of 1920-1925 he continued his studies at the School of Sharia and Qadi Profession also in Sarajevo. This school was founded by Austrian-Hungarian government in 1887 for specialization of future qadis. During Besim Korkut’s stay in the School of Sharia and Qadi Profession, he attended the classes of some notable figures of Bosnian scholarly scene, such as Mehmed Tevfik Azapagich Efendi, Mehmed Jamaluddin Chaushevich Efendi and Sulayman Sarach Efendi. Afterwards he recieved his higher education at the University of al-Azhar and graduated in 1931. After the graduation he became a teacher in a number of Sarajevan high schools, as well as in the School of Sharia and Qadi Office. Also he taught in some schools in Mostar in the same period. Later he became a lecturer at the High School of Islamic Sharia and Theology in Sarajevo. After the formation of Higher Islamic Sharia and Theology School, he was appointed as a lecturer in the Islamic history department. Between 1950-1967 he also worked for Oriental Institute in Sarajevo. Working for this Institute, he worked on the translation from Arabic of Kalila and Dimna, One Thousand and One Nights and three copious daftars which were retrieved from State Archives in Dubrovnik. After his retirement on 01/03/1967, Besim Korkut continued to teach Arabic language at the Department of Eastern Languages of the Faculty of Philosophy, University of Sarajevo. Beside his numerous works and translations, Besim Korkut Efendi also wrote two books in the field of history of Islam, Kratak Pregled Povijesti Islama (A Brief History of Islam) and Istorija Islama (History of Islam). The fact that these books were written as early as 1930s adds to their importance. Especially his History of Islam was convient as a handbook for university students. He also wrote an important article about the School of Sharia and Qadi Profession, which he attended earlier in his career. Likewise, his article on the University of al-Azhar is worth mentionint in this context. His most famous work is his translation of the Holy Qoran into Bosnian, which is still recognized as official translation. This translation was published two years after Besim Korkut’s death. This was first rendering of the Holy Qoran in Bosnian in the history. There exist many other works of Besim Korkut. Besim Korkut Efendi died on the 2nd of November 1975 and was buried at the cemetary of Bare in Sarajevo. In this short biography, we plan to show the importance and contribution of the Korkut family in general, and Besim Korkut Efendi’s in particular, in the formation of Bosnian scholarly climate. With the example of Korkut family or other similar families and personalities, it is also intended here to show the importance of biographical stuides in the attempt to draw a clear picture of any scholarly environment.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Bosnia and Herzegovina, Travnik, Besim Korkut Efendi, Science

Bosnalı Âlim Besim Korkut Efendi; Hayatı, Eserleri ve İslam Tarihi İlmine Katkıları

Öz

Bosna Hersek’in İslam’ı seçmesinden sonra Bosna’da birçok İslam âlimi yetişmiş ve bu âlimler çok sayıda talebe yetiştirmişlerdir. Söz konusu bu âlimler ve yetiştirdikleri talebe Bosna’nın ilim hayatını şekillendirmişlerdir. Çok sayıda âlim yetiştiren Korkut ailesinin de Bosna’nın ilim hayatının şekillenmesinde önemli katkıları bulunmaktadır. Korkut ailesinin son temsilcisi ise Besim Korkut Efendi’dir. Korkut ailesinin ve özellikle Besim Korkut’un yetiştiği ilmi ortam, hocaları, eserleri ve ilmi hayatının ele alınması, Bosna’nın ilim dünyasını bütüncül olarak görebilmek adına önemlidir. Bu sebeple çalışmada Besim Korkut’un biyografisi ana hatlarıyla verilmeye çalışılacaktır. Besim Korkut Efendi 25 Kasım 1904 tarihinde Bosna Hersek’in Travnik şehrinde dünyaya gelmiştir. Mensup olduğu Korkut ailesinin fertleri Travnik’te yaklaşık 1830-1930 yılları arasında takriben 100 yıl kadar müftülük, Elçi İbrahim Paşa Medresesi’nde müderrislik ve medrese dâhilinde bulunan Tekke Şeyhliği gibi önemli görevlerde bulunmuştur. Başta dedesi meşhur âlim Muhammed Derviş Korkut Efendi ve amcası Muhammed Hazim Korkut Efendi bu önemli vazifeleri uhdelerinde bulundurmuşlardır. İlk mektebi Travnik’te bitiren Besim Korkut babası Ahmed Munib Efendi’den ilmî manada istifade etmiştir. İlk hocası babasının görevi dolayısıyla erken yaşta Travnik’ten ayrılmak durumunda kalmıştır. Daha sonra Saraybosna’da Okruzna Medresesi’nde ilim tahsilinde bulunmuştur. 1920-1925 yılları arasında Saraybosna’da Şeriat ve Kadılık Okulu’nda eğitimine devam etmiştir. Bu okul Avusturya-Macaristan Hükümeti döneminde kadı yetiştirmek üzere 1887 yılında kurulmuştur. Besim Korkut Şeriat ve Kadılık Okulu’nda ilim tahsil ederken başta Mehmed Tevfik Azapagic Efendi, Mehmed Dzemaludin Causevic Efendi, Sulejman Sarac Efendi gibi devrin en büyük âlimlerinden istifade etme imkânına sahip olmuştur. Buradan mezun olduktan sonra el-Ezher Üniversitesinde yüksek tahsil görmüş ve 1931 yılında mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra Saraybosna’da farklı liselerde öğretmenlik yapmıştır. Hakeza bir süre Mostar’da aynı vazifeyi devam ettirmiştir. Bilahare mezun olduğu Şeriat ve Kadılık Okulu’nda hocalık yapmıştır. Şeriat ve Kadılık Okulu yerine kurulan Yüksek İslam Şeriat ve Teoloji Okulu’nda ise İslam Tarihi öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. 1950-1967 yılları arasında Saraybosna Şarkiyat Enstitüsünde çalışmıştır. Burada görevli iken Arapçadan tercüme faaliyetlerinde bulunmuştur. Kelile ve Dimne başta olmak üzere Binbir Gece Masalları ve Dubrovnik Devlet Arşivi’ndeki Arapça Belgeler isimli üç defter gibi pek çok kıymetli eseri Boşnakçaya çevirmiştir. 01.03.1967 tarihinde emekliliğe ayrılmıştır. Emekli olarak Saraybosna Üniversitesi Felsefe Fakültesi Doğu Dilleri Bölümü’nde sözleşmeli öğretim görevlisi olarak Arapça derslerine girmiştir. Öğrencileriyle diyaloğu iyi olan Korkut eserleri ve araştırmalarıyla Bosna Hersek tarihinde önemli bir iz bırakmıştır. Pek çok telif faaliyetinde bulunan Besim Korkut Efendi’nin İslam Tarihi ile ilgili Kratak Pregled Povijesti İslama (İslam Tarihine Kısa Bir Genel Bakış) ve İstorija İslama (İslam Tarihi) isimlerinde iki kitabı bulunmaktadır. Bu kitaplar 1930’lu yıllarda kaleme alınmış olması hasebiyle ayrı bir değere sahiptir. İslam Tarihi adlı eseri ders kitabı hüviyetindedir. Aynı şekilde yetiştiği kurum Şeriat ve Kadılık Okulu hakkında önemli bir makalesi bulunmaktadır. Bununla birlikte el-Ezher Üniversitesiyle ilgili kaleme aldığı makalesi de önemi haizdir. Ayrıca en meşhur çalışması Bosna Hersek’in halihazırda resmî Boşnakça Kur’ân-ı Kerîm Meali’dir. Bu çalışma vefatından iki sene sonra yayımlanmıştır. Tarihte ilk defa Kur’ân’ın tamamı Korkut tarafından Boşnakçaya kazandırılmıştır. Bu çalışmalarından ayrı olarak Korkut’un ilim dünyasına kazandırdığı birçok eseri bulunmaktadır. Bir âlimler ailesi Korkutların son âlimi olan Besim Korkut Efendi kısa bir rahatsızlığından sonra 02 Kasım 1975 tarihinde Saraybosna’da vefat etmiş ve Bare mezarlığına defnedilmiştir. Kısa biyografisinden anlaşıldığı kadarıyla Korkut ailesi ve Besim Korkut Bosna ilmî hayatına son derece önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bu noktadan hareketle yapılacak çalışmalarda gerek Besim Korkut’un gerekse benzer özelliklere sahip ilim adamlarının biyografilerinin detaylıca incelenmesi ve ilim dünyasına kazandırılması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Bosna Hersek, Travnik, Besim Korkut Efendi, İlim

Kaynakça

• Aruçi, Muhammed. “Besim Korkut”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/204. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Aruçi, Muhammed. “Mehmed Cemaleddin Çauşeviç”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/447-448. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Aruçi, Muhammed. “Reisülulemâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/549-550. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Bejtic, Alija. “Derviş M. Korkut kao kulturni i javni radnik”. Biblioteka Pokopnog Drustva Bakije. Sarajevo: Biblioteka Pokopnog Drustva Bakije, 1974.
• Brkljaca, Seka, vd. “BiH u Toku Drugog Svjestkog Rata”. Sarajevo. Sarajevo: Bosanski Kulturni Centar, 1994.
• Dautovic, Ferid. Kasim ef. Dobraca, Zivot i Djelo. Sarajevo: el-Kalem, 2005.
• Dobraca, Kasim. “Besim ef. Korkut (Kratak Osvrt na Zivot i Rad)”. Glasnik VIS’a XXXIX/1 (1976).
• Duranovic, Elvir. “Travnicko Muftijstvo i Travnicke Muftije od 1680-1930 Godine”. Takvim. Sarajevo: Rijaset islamske Zajednice u Bosni i Hercegovini 2014.
• Dzozo, Husein. Fetve II. Sarajevo: el-Kalem, 2006.
• Gafic, Mustafa. Dervis M. Korkut Kazivanja o Travniku. Travnik: SİP DD Borac, 1998.
• Gazija-Pajt, Enisa. “Elçi İbrahim Pasina Medresa - Kontinuitet Odgoja i Obrazovanja”. Elçi İbrahim Pasina Medresa U Travniku 1706-2014. 61-124. Travnik: Elci İbrahim Pasina Medresa, 2014.
• Hodzic, Dzevad. “Od Mektebi- Nuvvaba do Fakulteta İslamskih Nauka”. Zbornik Radova. Sarajevo: Rijaset islamske Zajednice u Bosni i Hercegovini, 2008.
• Husic, Aladin. “Teritorijalni i Demografski Razvitak Travnika u Vrijeme Osmanske Uprave”. Anali GHB 44/36 (2015), 17-26.
• İbranovic, Dzemail. “Porodica Korkut i Njen Doprinos Nasoj Kulturnoj Bastini”. Saraybosna: Saraybosna Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• İmamovic, Mustafa. BiH u Vrijeme Austrougarske Vladavine. Sarajevo: Press Centar, 1994.
• Kajkus, Hanifed. “Bosna Hersek’te Tefsir Çalışmaları ve Hüseyin Cozo Efendi Örneği”. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Karabegovic, İbrahim. Položaj BiH Bošnjaka u Jugoslaviji Između 1918-1945. Sarajevo: Press Centar RBiH, 1995.
• Karcic, Fikret. “Bosna Müslümanları Arasında Reisu’l-Ulema Müessesesi”. çev. Mehmet Köse, Dîvân Dergisi 1 (1998), 27-35.
• Karic, Enes. Mehmed Dzemaludin Causevic. Sarajevo: Dobra Knjiga, 2008.
• Karic, Enes. “Mahmud Traljic-Tradicionalni Bosanski Alim u Dobu Modernizma”. Znakovi Vremena 12/45-46 (2009), 10-20.
• Kiel, Machiel. “Travnik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/308-311. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Korkut, Besim. “el-Ezher”. Gajret 14-15 (1931), 391-393.
• Korkut, Besim. Hiljadu i Jedna Noc. Sarajevo: Svjetlost, 1997.
• Korkut, Besim. İstorija İslama, udzbenik İslamske Vjeronauke za VII Razred Srednjih Skola. Sarajevo: Vakufska Direkcija, 1935.
• Korkut, Besim. Kelila i Dimna, Sarajevo: Bosanska Rijec, 1953.
• Korkut, Besim. Kratak Pregled Povijesti İslama. Sarajevo: Glavni Odbor Gajreta, 1935.
• Korkut, Besim. “Pedesetogodisnjica i likvidacija Serijatske Sudacke Skole u Sarajevu”. Kalendar Gajret (1938), 99-103.
• Kresevljakovic, Hamdija - Korkut, Dervis Muhamed. Travnik u Proslosti 1464-1878. Travnik: Travnik Yayınevi, 1961.
• Mi’veş, Lütfi. “Bogomiller, Hristiyanlar ve Bosna”. çev. Kadir Albayrak. Tezkire, Düşünce, Siyaset, Sosyal Bilim Dergisi 36/37 (Ocak/Nisan 2004), 183-190.
• Ramic, Jusuf. Tefsir-Historija, Metodologija. Sarajevo: Oko, 2001.
• Seta, Ferhat. Resi-ul-uleme u Bosni i Hercegovini i Jugoslaviji od 1882, do 1991. Godine. Sarajevo: 1991.
• Sosic, Dzevdet. İslamska Pedagoska Misija i Praksa Dervis Ef. Spahica. 2. Baskı. Travnik: Elci İbrahim Pasina Medresa, 2015.
• Spahic, Mustafa. Povijest Islama. Sarajevo: Mešihat IZ BiH, El Kelime,1990.
• Traljic, Mahmud. “Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini do oslobodjenja”. Islam i muslimani u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Starjesintvo Islamske zejednnice u SRBIH, 1977, 145-152.
• Traljic, Mahmud. Istaknuti Bošnjaci. Sarajevo: Rijaset IZ u BiH, el-Kalem, 1998.
• Veladzic, İsmet - Karic, Enes. “Gazi Husrev Begova Medresa Od Oslobodzenja Do Danas”. 450 Godina Gazi Husrev Begove Medrese u Sarajevu, 97-98. Sarajevo: Gazi Husrev Begova Medresa, 1988.