Klasik Tefsir Mukaddimelerinde Yedi Harf Meselesi ve Yorumlar

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 113 - 139, 01.08.2016

Kerim Buladı

Öz

Hz. Peygamber, kendisine indirilen âyetleri ashabına okuyor ve ayrıca vahiy kâtiplerine yazdırıyordu. Sahabe, bir ibadet anlayışı ile kabiliyetleri ölçüsünde bunları ezberliyor ve ayrıca okuma yazma bilenler kendi imkânlarına göre yazıya geçiriyorlardı. Bu durum, Kur’ân’ın iki yöntemle; hem yazı ile hem de ezber yoluyla bize ulaştığını göstermektedir. Gerek Hz. Peygamber tarafından yazdırılan, gerek Hz Ebu Bekir tarafından cem edilen ve gerekse Hz. Osman’ın inisiyatifi ile çoğaltılan Kur’an yazısında, nokta ve hareke bulunmuyordu. Bu durum, bazı kelimelerin ve harflerin birkaç türlü kıraatine zemin hazırlıyordu. Kıraat farklılıkları da bundan neşet ediyordu. Kur’ân’ın Yedi Harf üzerine indirildiğini belirten hadiste geçen “yedi” kelimesinin neye delalet ettiğine dair açık bir nassın veya herhangi bir rivâyetin olmayışı bu meselenin giriftliğini ortaya koymaktadır. Şüphesiz “yedi harf” konusu, Kur’an’ın kıraatinde ona inananlara verilen genişlik ve ruhsattır. Bu mesele, İslam dinine yeni giren unsurlara kolaylık sağladığı gibi İslam’ın yayılmasına da zemin hazırlıyordu. Yedi Harf meselesini bu doğrultuda anlamak ve değerlendirmek gerekir. Ma- kalemizde bu doğrultuda değerlendirmeler yapılacak ve özellikle klasik tefsir mukaddimelerinde bu konuya yaklaşımlar ve tahliller ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

"Kıraat, Yedi Harf, Sahabe, Nass

Kaynakça

• "Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö.241/855), el-Müsned, İstanbul," "1982 (Çağrı Yayınları, I-VI)."
• "Alûsî, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Mahmûd el-Alûsî (ö.1270/1854), Rûhu’l-Meânî, tashih, Muhammed Hüseyin, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1997."
• "Asım Efendi (1775-1820), Kamus Tercümesi, İstanbul, Asitane Yayınları, tıbkı basım, ts. (1-3)."
• "Beydâvî, Nâsıruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer el-Beydâvî (ö. 685/1286), Envâru’t- Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, (Kitab Mecmua mine’t-Tefâsir içinde), Beyrut, ts. (I-VI)."
• "Bucaille Maurice (1920-1998), Kitab-ı Mukaddes Kur’an ve Bilim, çev. Suat Yıldırım, T.Ö.V. Yayınları, İzmir, ts. s. 208-209."
• "Buhâri, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Buhârî (ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, İstanbul, 1981 (Çağrı Yayınları, I-VIII)."
• "Cerrahoğlu, İsmail Tefsir Usulü, Elif Ofset, Ankara, 1979."
• "Cevherî, İsmail b. Hammâd(ö. 400/1009), es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-Arabiyy, tas- hih, Halil Memun; Dâru’l-Marife, Beyrut, 2208."
• "Cezerî, Muhammed b. Yusuf el-Cezerî (1350/1429), Müncidü’l-Mukriîn ve Mürşidü’t-Tâl- bîn, Dâru’l-Kütübi’l-I’lmiyye, Beyrut, 1400/1980."
• "Çetin Abdurrahman, Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kırâatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2010."
• "Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistanî (ö.275/888), Sünenü Ebî Dâvûd, İstan- bul, 1981 (Çağrı Yayınları, I-V)."
• "Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1878-1942), Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İs- tanbul, 1971 (I-IX)."
• "Ezherî, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed el-Ezherî (ö. 370/980-81), Tehzîbü’l-Luğa, tahkik, Riyad Zeki Kasım, Daru’l-Marife, Beyrut, 2001(1-4)."
• "Hazin, Alauddin b. Muhammed b. İbrahim, Lübâbu’T-Te’vîl fî Meâni’t-Tenzîl, Tashih, Abdusselâm Muhammed Ali, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1971."
• "İbn Atiyye el-Endelüsî (1088-1148), el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, Dâru’l- Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 2011."
• "İbn Düreyd, Ebu Bekir b. Muhammed b. Hasan b. Düreyd el-Ezdî (ö. 321/933), Cemheratü’l- Luğa, tertip ve tashih, Adil Abdurrahman el-Bedrî, İran (Meşhed), 1984."
• "İbn Hacer el-Askalânî (1372-1449), Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-İhyâi’t- Türâsi’l-Arabiyyi, Beyrut, 1988."
• "İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim b. Kuteybe, Te’vîlü Müşkili’l-Kur’ân, Beyrut, 1978."
• "İbn Mace, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd (ö. 273/886), Sünenü İbni Mâce, İstanbul, 1981 (Çağrı Yayınları, I-II)."
• "İsfehânî, Rağıb el-İsfehani (ö. 1108/1109), Müfredatü fi Elfazi’l-Kur’an, tahkik, Safvan Adnan Davudi, Daru’l-Kalem, Beyrut, 2011." "Kâdî, Şeyh Abdulfettah el-Kadî, el-Büdûru’z- Zahira, Mısır, 1375 h/1956"
• "Karaçam, İsmail, Kıraat İlminin Kur’an Tefsirindeki Yeri, Marmara İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013."
• "Karaçam, İsmail, Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzûlü ve Kıraatı, Marmara İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1995."
• "Kummî, Nizamüddin Hasen b. Muhammed b. Hüseyin el-Kummî en-Nisâbûri (730/1329?) Tefsîru Ğarâibü’l-Kur’ân ve Rağâibü’l-Furkân, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiy- ye, Beyrut, 1996."
• "Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (ö.671/1273), el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1993."
• "Malik b. Enes (ö. 179/795), Muvatta, İstanbul, 1981 (Çağrı Yayınları)."
• "Mennau’l-Kattan, Mebahis fi Ulumi’l-Kur’an, Beyrut, 1990."
• "Miras, Kâmil, Tecrîd-i Sarih Tercümesi, Diyanet İşleri Başkanlı Yayınları, Ankara, 1974."
• "Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (ö.261/874), Sahîhu Müslim, İstanbul, 1981 (Çağrı Yayınları, (I-III)."
• "Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed (ö. 710/1310), Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t- Te’vîl, (Kitabun Mecmua mine’t-Tefâsir içinde) Beyrut, ts (I-VI)."
• "Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer er-Râzî (606/1210), Mefâtîhu’l-Ğayb (Tefsîru’l- Kebîr), Beyrut, 1990 (I-XXXII)"
• "Râzî, Muhammed b. Ebu B ekr b. Abdilkadir er-Razi, Muhtaru’s-Sıhah, Daru’l-Ma’rife, Beyrut, 2010."
• "Sindî, Abdu’l Ğafûr es-Sindî, Safhâtün fî Ulûmi’l-Kıraât, Mektebü’l- İmdâdiyye, Mekke, 2012."
• "Suphî Sâlih, Mebâühis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Derseâdet, İstanbul, ts."
• "Süyûtî, Celalüddin Abdurrahman es-Süyuti, (ö. 911/1505), el-İtkan fi Ulumi’l-Kur’an, takdîm ve talik, Mustafa Dîb, Daru İbn Kesir, Beyrut, 1987."
• "Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkânî (ö. 1250/1834), Fethu’l-Kadîr el-Camiu beyne Fenneyi’r-Rivâyeti ve’d-Dirâyeti min İlmi’t-Tefsîr, Tashîh, Ahmed Abdusselâm, Beyrut, 1994 (I-V)."
• "Taberî, Ebû Ca’fer, Muhammed b. Cerir (ö. 310/992), Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l- Kur’ân, Kahire, 1987 (c. I-XII, cz. XXX)."
• "Tabersî, Ebû Ali fadl b. Hüseyin (ö. 548/1153), Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, tah- kik, Seyyid Hâşim er Rasûlî el-Mahallâtî, Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabîyyi, Lüb- nan, 2008."
• "Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa et-Timizî (ö. 279/892), Sünenü’t-Tirmizî, İstanbul, 1981 (Çağrı Yayınları, I-V)."
• "Ünal, Mehmet, Kur’ân’ın Fonetik Naklinin Tarihi, Tefsir El Kitabı, Grafik Yayınları, An- kara, 2012 içinde."
• "Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillah ez-Zerkeşi (ö.794/1392), el-Burhan fi Ulumi’l-Kur’an, Daru’l-Fikir, Talik, Mustafa Abdulkadir Ata, Beyrut, 1988."
• "Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Muhammed b. Ömer (ö. 538/1143), el-Keşşâfü an Hakâiki Gavâmid’it-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, Tashîh, Mustafa"
• "Hüseyin Ahmed, Beyrut, ts (I-IV)."