Osmanlı Arşiv Belgelerinde Mormonlar: Bunalım Çağında Dinsel Farklılık Bilinci

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 12 - 22, 01.05.2015

Hakan Olgun

Öz

Osmanlı devleti farklı din ve kültür mensuplarının uyum içerisinde idare edildiği önemli bir standart geliştirmiştir. Daha sonra millet sistemi olarak ifade edilen bu standart içerisinde resmen tanınan gayrimüslim azınlıklara önemli haklar tanınmıştır. Çoğulcu uygulama Osmanlı devleti yıkılana kadar devam etmiştir. Bu sistem Osmanlı’nın son döneminde Hıristiyan misyoner- lerin işini kolaylaştırsa da taviz verilmeden yürütülmüş ve farklı dini cemaatlerin sosyal hakları ihlal edilmemeye çalışılmıştır. Bu konuya dair uygulamalar Osmanlı arşiv belgelerinde kayıt altına alınmıştır. Bu belgeler Osmanlı devletinin siyasi buhran ve çöküş döneminde dahi farklı dini gruplara karşı olumlu tutum ve davranış içinde olduğunu kanıtlamaktadır. Bu makalede ele aldığımız arşiv belgeleri, millet sistemi üyesi olmasalar da Mormonların Osmanlı devleti içindeki misyonerlik faaliyetlerine rağmen dengeli ve adil bir tutum ile karşılaştıkları gerçeğine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Osmanlı arşivleri, millet sistemi, Mormonlar

Kaynakça

• "Akgün, Seçil Karal, “Osmanlı İmparatorluğunda Mormon Misyonerler”, XIII." "Türk Tarih Kongresi-Ankara 4-8 Ekim 1999, III. Cilt, II. Kısım (Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2002), pp. 885-891."
• Akgün, Seçil Karal, Amerikalı Misyonerlerin Anadolu’ya Bakışları”, Ankara Üniversite- si Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), III, 1992, pp. 1-16."
• "Aktay, Yasin, “Mormonluk: Amerika’nın Ahir Zamanının Dini ve Azizleri”, Milel ve Nihal, 1 (2), 2004, pp. 95-125."
• "Alexander, Thomas G., “Federal Authority Versus Polygamic Theocracy: James" "B. McKean and the Mormons, 1870-1875.” Dialogue: A Journal of Mor- mon Thought, I, No. 3, 1996, pp. 85–100."
• "Kirkland, Dennis, Mormons and Muslims: A Case of Matching Fingerprints (The Lockman Foundation, La Habra: CA., 2008)."
• "Kern, M. Karen, “They are not Known to Us: The Ottoman, the Mormons, and the Protestants in the Late Ottoman Empire”, American Missionaries and the Middle East: Foundational Encounters, ed. M. A. Doğan, H. J. Sharkey (Logan, UT: University of Utah Press, 2011), pp. 123-161."
• "May, Dean L., “Mormons”, Mormons and Mormonism: An Introduction to an American World Religion, ed. E. A. Eliason (Champaign, IL.: University of Illinois Press, 2001)."
• "Schmidt, Alvin, The American Muhammad: Joseph Smith Founder of Mormon- ism (St Louis, MO: Concordia Publishing House, 2013)."
• "Yıldız, İlhan, “Orta Doğu ve Türkiye’de Mormonların Misyonerlik Çalışmaları” Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 12, 2003, pp. 215-235."
• "Charles, David P., “The Day the Brave Sons of Mohammed Saved a Group of Mormons”, BYU Studies 40, No: 4., 2001, pp. 237-254."