İmâm Süyûtî’nin Tasavvuf Risalelerinde Yakaza Anlayışı

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 173 - 200, 25.06.2020

Sevda Aktulga Gürbüz

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2020.6.1.05

Öz

Özet
Genellikle kişinin gaflet uykusundan uyanması olan yakaza, tasavvufî mertebelerden bir tanesidir. Tasavvuf disiplininde tartışılan konulardan biri olan yakazaya sûfîlerin bir kısmı, kerâmet olarak Hz. Peygamber ile görüşmenin imkânı şeklinde özel önem vermişlerdir. Hz. Peygamber’in “Beni görecektir” şeklindeki rivayetten yola çıkan yakaza, gaybî bir hâl şeklinde tartışılmıştır. Konuyla ilgili klasik tasavvuf kaynaklarında önemli zatların yaşadığı haller ile ilgili rivayetler bulunmaktadır. Dolayısıyla yakaza gayba açılan kapı olarak değerlendirilerek hak dostlarının Hz. Peygamber’i görme özleminin de anahtarı olarak önem arz etmektedir. İmâm Süyûtî de konuyu gaybî problemler arasında çok sorulan sorulardan biri olarak Kur’ân ve Sünnet çizgisinde cevaplamıştır. Ona göre yakaza bir bilgi kaynağıdır ve Hz. Peygamber’i yakaza halinde görmek, O’ndan haberler almak ve O’nu işitmek Allah dostları olan sûfîler için olağan bir durumdur. İmâm Süyûtî’nin yakaza anlayışında rü’yet’ün-nebî, risâlelerinde müjde, rızık, haber, selâm alıp-verme, hadîsi teyid etme şekillerinde sûfîlerin hayatlarına yön veren önemli bir hadise olarak işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yakaza, Tasavvuf, Rü’yetü’n-nebî, İmâm Süyûtî, Gayb

Kaynakça

• Kaynaklar Ankaravî, İsmail, Minhâcû’l-fukarâ, İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
• Asakîr, Ebi’l-Kasım Ali b. Hasen, Tarihu Medineti Dımeşk, I-XXIX, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, Sahîh, (thk. Mustafa Diyb), Dâru İbn Kesîr, y.y. , 1987.
• Cevziyye, İbn Kayyım el-, Medâricu’s-sâlikîn, I-II, Neşret-Tevzi’, Kahire t.s.
• Celâleddîn-i Rûmî, Mevlânâ, Mesnevî, I-IV, (çvr. Veled Çelebi), y.s. , y.y. t.s. Ceylan, Semih, “Yakaza”, DİA, Ankara 2013, XLIII, 272.
• Dımaşkî, İbnu’l-İmâd Şehâbuddîn Ebî Felâh Abdu’l-Hayy b. Muhammed el-Askerî el-Halebî ed-, Şezerâtu ’z-zeheb fî ahbâr men zehebe, Dâru İbn-i Kesîr, Beyrut 1993.
• Ensarî, Ebü'l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-, Lisânü’l-Arab, I-XXV, Dâru Sadr, Beyrût 2010.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed el-, el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ ve’l-ḳabesü’l-vasîṭu el-câmiʿlimâ ẕehebe min luġati’l-ʿArab şemâṭîṭ, (thk. Muhammed Naim el-Argasusî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2005.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed el-, Kimyâ-yı Saâdet, I-II, (thk. Hüseyin Hadiyûcem), Şirket el-İntişârati ilmî ve Ferhengî, Tahran 1960.
• Haccâc, Müslîm, Sahîh, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut t.s.
• Herevî, Hâce Abdullah el-Ensârî el-, Menâzilü’s-sâirîn, (ter. Abdurrezzak Tek), Emin Yayınları, Bursa 2017.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin, Fütûhât-ı Mekkiyye, I-IX, (thk. Ahmed Şemseddîn), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1999.
• İdiz, Ferzende, İmâm Süyûtî ve Tasavvuf (Hayatı, Tarîkat Silsilesi, Tasavvufi Eserleri ve Görüşleri), İlâhiyât, Ankara 2015.
• İdiz, Ferzende, İmâm Süyûtî Tasavvuf Risaleleri, Nizamiye Akademi, İstanbul 2017. İdiz, Ferzende,“Rüyetü'n-Nebî Meselesi”, A K A D E M İA R D E R G İS İ. 1, (2016): 133-166.
• Mekkî, Ahmed Şehâbüddîn b. Hacer el-Heytemî el-, el-Fetâvâyi’l-hadîsiyye, Dâru’l-Mârife, Beyrut t.s.
• Nursî, Said, Mektubat, Envar Neşriyyat, İstanbul 1995.
• Özkan, Halil, “Süyûtî”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 188-190.
• Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin Fahreddin, Tefsîru’l-Fahri’r-Râzi el-meşhûr bi’t-tefsîri’l-kebir ve mefâtihi’l-gayb, I-XXXII, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût 1420.
• Serrâc, Ebû Nasr es-, el-Lüma‘ fi Târihi’t-Tasavvufi’l-İslâmî, (thk. Abdulcelîl Mahmûd ve’l-Ahirun), Dâru’l-Kütübü’l-Hadîsiyyye, Bağdat 1960.
• Sühreverdî, Ebû Hafs Şehâbeddin Ömer. Avârifü’l-maârif. (thk. Ahmed Abdurrahman es-Sâmî’), I-II, Mektebetü’s-Sakafî ed-Dîniyye, Kâhire 2006.
• Süyûtî, Celâleddin es-, Hüsnü’l-Muhâdara fî Târîhi Mısır ve’l-Kâhire, (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim), I-II, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, Kâhire 1967.
• Süyûtî, Celâleddin es-, Tenvîru’l-halek fî rü’yeti’n-nebî ve’l-melek. (thk. Muhammed Zeynihum Muhammed Azib), Dâru’l-Emîn, Kâhire 1993.
• Süyûtî, Celâleddin es-, eş-Şerefü’l-Muhattem fîmâ Mennellahu bihî alâ Veliyyihi es-Seyyid Ahmed er-Rifâî Radıyallahu Anhu min Takbîli Yedi’n-Nebiyyi Sallallahu Aleyhi ve’s-Sellem, (nşr. Dâru Burhân), 2018.
• Süyûtî, Celâleddin es-, Te’yîdü’l-Hakîkati’l-Aliyye ve Teşyîdü’t-Tarîki’ş-Şâzeliyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.
• Süyûtî, Celâleddin es-, el-Hâvî li’l-fetâvâ, I-II, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 2000. Şa’rânî, Abdulvehhab eş-, Kitabu’l-mîzan, (thk. Abdurrahman Umeyra), I-II, Alîmu’l-Kütüb, Beyrut 1989. Şucâî, Muhammed, Makalat, (ter. Ahmet Çelik),I-II, İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
• Tek, Abdurrezzak, Tasavvufî Mertebeler Hâce Abdullah el-Ensarî el-Herevî Örneği, Emin Yayınları, Bursa 2006.
• Yıldırım, Ahmet. “Tasavvuf Ehlinin Hadîs Rivâyeti ve Rivâyet Usülleri Açısından Tasavvuf Hadîs Münasebeti”. İslami Araştırmalar Dergisi. 1-2-3/10 (1997): 110-123.
• Yıldırım, Birol. “Köstendilli Süleyman Şeyhî Efendi’nin Rüya Kavramı ve Rüya Yorumu Hakkındaki Görüşleri”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10/5 (2016): 26-62.