Kadi in Ottoman Urban Management

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 329 - 358, 15.12.2020

Habip Uluçay Şevket Alp

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2020.6.2.03

Öz

Western Civilization explains local governments and local democracy in the literature. It is emphasized that Eastern Civilization cannot produce a local government, local democracy. There is no emphasis on how local governments are shaped in the Ottoman/Eastern regions. Liberal history thesis; It is based in the West, and reads the relationship between the modern state and the local state. It is not his job to define pre-modernization. It evaluates the other parts of the world according to whether it fits the west. The material ground is the relations of production. According to this approach, there is no Islamic city or Eastern city. In this article, the traces of pre-modernization of the city administration in the Ottoman Empire, which is both Islam and the East, are examined and the invalidity of this thesis is examined. In this study, the Kadi Institution will be examined in order to trace the local government and local democracy in the Ottoman Empire. In this study, firstly, Kadi as an institution of Islam will be dealt with, and then the Ottoman State, Kadi Institution, Kadi appointment procedures and the hierarchy of the Kadi Institution, the duties of the Kadi and their role in the city will be emphasized. Finally, the changes in the Kadi institution and local government/local democracy with the modernization process will be evaluated by considering Tanzimat Edict and Islahat Edict.

Anahtar Kelimeler

Kadi, Local Governments, Local Democracy, City Administration in Ottoman

Osmanlı Kent Yönetiminde Kadı

Öz

Yerel yönetimler ve yerel demokrasi literatürde Batı Medeniyeti ile açıklanmakta, Doğu Medeniyetinin bir yerel yönetim, yerel demokrasi üretemediği vurgulanmaktadır. Osmanlı’da/Doğu’da yerel yönetimlerin nasıl şekillendiği, kendi özgün niteliklerinin nasıl oluştuğu üzerinde durulmamaktadır. Liberal tarih tezi; Batı merkezli olup, modern devletle yerelin ilişkisini yetki paylaşımı üzerinden okumaktadır. Modernleşme öncesi ile ilgilenmemektedir. Dünyanın öteki kesimini de batıya uyup uymadığına göre değerlendirmektedir. Bu yaklaşımın maddi zemini üretim ilişkileridir. Bu yaklaşıma göre İslam kenti de Doğu kenti de yoktur. Bu makalede hem İslam hem de Doğu olan Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme öncesi kent yönetiminin izleri kadılık kurumu ele alınarak incelenmekte, Doğu ve İslam kentinin yönetiminin özgün nitelikleri ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde yerel yönetimin ve yerel demokrasinin izini sürmek amacıyla Kadılık Kurumu incelenecektir. Çalışmada öncelikle İslam’ın bir kurumu olarak Kadılık ele alınacak, daha sonra Osmanlı Devleti’nde Kadılık Kurumu, Kadı’nın atanma usulleri ve Kadılık Kurumunda hiyerarşi, kadı’nın görevleri ve kentteki rolü üzerinde durulacaktır. Son olarak modernleşme süreciyle birlikte Kadılık Kurumu’nda ve yerel yönetimlerde/yerel demokraside meydana gelen değişimler Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı özelinde ele alınarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadı, Yerel Yönetimler, Yerel Demokrasi, Osmanlı Kent Yönetimi

Kaynakça

• Çadırcı, M. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Daşçıoğlu, Yılmaz. “Belediyecilik” içinde, Osmanlı Ansiklopedisi, Tarih, Medeniyet, Kültür. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
• İnalcık, H. ve Arı, B. “Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3, no:6, (2005):27-56.
• Kazıcı, Z. “Osmanlı Şehirlerinde İhtisab” Şehir ve Medeniyet Uluslararası Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara, Ekim 9-11, 2009.
• Kazıcı, Z. Osmanlı’da Yerel Yönetim, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2014.
• Kocaoğlu, B. İl Genel Meclisi Tutanaklarının Tarih Araştırmaları İçin Önemi, Tarih Yazımı Üzerine-II, Ankara: Berikan Yayınevi, 2018.
• Mumford, Levis. Tarih Boyunca Kent, Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. Çevirenler: Koca, G. ve Tosun, T., İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2007.
• Ortaylı, İ. Hukuk ve Devlet Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı, İstanbul: Turhan Yayınları, 1994.
• Ortaylı, İ. Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul: Hil Yayınları, 1998.
• Ortaylı, İlber. “Kadı” içinde, T.D.V. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ortaylı, İ. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2011.
• Özbilgen, Erol. “Gündelik Hayat” içinde, Osmanlı Ansiklopedisi, Devlet Yönetimi, Askeri Teşkilat, İktisat, Eğitim Sistemi, Gündelik Hayat. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
• Pirenne, H. Ortaçağ Kentleri, Kökenleri ve Ticaretin Canlanması, Çeviren: Karadeniz, Ş., İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Seyidanlıoğlu, M. Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Yerel Yönetim Metinleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Uzunçarşılı, İ. H. Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1965.
• Yörükoğlu, F. “Türk Belediyeciliğinin Gelişim Süreci”, Mevzuat Dergisi, 2009.
• Weber, Max. Şehir, Modern Kentin Oluşumu, Çeviren: Ceylan, M., İstanbul: Bakış Yayınları, 2000.