Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenleri ve İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmenlerinin İş Tatmini Düzeyleri

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 87 - 108, 30.06.2022

İrfan Sevinç

https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2022.8.1.06

Öz

Sosyal bir kurum ve bir sistem olan eğitimin şüphesiz temel unsuru öğretmendir. Çünkü eğitimin niteliği ve kalitesi de büyük ölçüde öğretmenlerin niteliğiyle doğru orantılıdır ve nitelikli eğitim için nitelikli okul, nitelikli okul için nitelikli öğretmen gerekir. Günümüzde öğretmen niteliklerinde aranan yeterliliklerin yanı sıra öğretmenleri ilgilendiren bir başka önemli faktör de iş tatminidir. Çalışanların “işlerinden hoşlanmalarına ilişkin kararlarının ifadesi” ya da “çalışanların işleri ile ilgili tutumları” olarak ifade edilen iş tatmini temelde içsel ve dışsal tatmin olmak üzere iki boyutta incelenmektedir. İçsel tatmin işinde başarı, kabul görme veya takdir görme, görevde yükselme gibi unsurlardan oluşmaktadır. Dışsal tatmin ise kurumun yönetim ve denetim tarzları, çalışma koşulları, sorumlu olduğu idareciler ve yönetimindeki kişilerle ilişkiler ve maaş gibi hususlardan oluşmaktadır. İş tatmin düzeyi, bu hususların, demografik nitelikler diyebileceğimiz cinsiyet, yaş, çalışma süresi ve eğitim düzeyi gibi bileşenlerle bağlantılı şekilde, çalışanlarda gelişen bir algı olarak ortaya çıkmaktadır. İş tatmini her kurum ve her çalışan için önemli olmakla birlikte, toplumun geleceğini inşa eden öğretmenler ve özelde de dinin öğretimini yapan din kültürü ve ahlak bilgisi ve İmam Hatip Lisesi meslek dersi öğretmenleri için daha farklı bir önem arz etmektedir. Çünkü yaptıkları işten yeterince tatmin sağlayamayan DKAB İHL Meslek Dersi öğretmenlerinin; öğretim programında yer alan hususları istenilen düzeyde aktaramaması sonucu öğrencileri öğretim programında yer alan kazanımları edinmeye karşı güdülemede zorluklar yaşayacakları gibi, öğrencilerin, din kültürü ve ahlak bilgisi dersi ile aldıkları bilgi ve becerilerini istendik davranışa dönüştürme oranı azalabilecektir. Bu nedenle din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri ve imam hatip lisesi meslek dersi öğretmenlerinin iş tatmin düzeylerinin araştırılması önemli ve araştırmaya değer görülmektedir. Bu çalışmanın amacı Çorum ilinde görev yapan din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri ve imam hatip lisesi meslek dersi öğretmenlerinin iş tatmin düzeylerinin demografik niteliklerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterip-göstermediğinin test edilmesidir. Araştırmanın evrenini, Çorum İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı resmi okullarda görev yapan toplam 484 din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmeni ve imam hatip lisesi meslek dersi öğretmeni oluşturmaktadır. Örneklem hesaplanması için %5 güven aralığında ve %5 hata payı göz önünde bulundurularak, bu formül esasınca yerine koyulan değerler ile işlem yapıldığında, bu çalışmanın evreni olan 484 birimi temsil edecek olan minimum örneklem sayısı 214 olarak hesaplanmıştır. Araştırma 2022 yılı Mart ayında bu örneklem esas alınarak, Çorum ilinde resmi okullarda görevli 223 din kültürü ve ahlak bilgisi ve İmam hatip lisesi meslek dersi öğretmeninin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Nicel yöntemle yapılan araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin katılımcılardan toplanması için nicel veri toplama tekniklerinden anket tekniği kullanılmıştır. İki bölümden oluşan anket formunun birinci bölümünde katılımcı öğretmenlerin demografik niteliklerini belirlemeye yönelik toplam 6 soru (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim durumu, çalışılan okul türü, mesleki kıdem) yer almaktadır. Katılımcıların iş tatmini seviyesini belirlemek amacıyla da anketin ikinci bölümünde Weiss ve arkadaşları (1967) tarafından geliştirilen ve Baycan (1985) tarafından Türkçeye uyarlanarak güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılan Minnesota İş Tatmini Ölçeği yer almaktadır. Ölçeğin Cronbach Alfa değeri 0,77’dir. Ölçek içsel ve dışsal iş tatmin olarak iki alt boyut ve toplam 20 maddeden oluşmaktadır. Minnesota İş Tatmini Ölçeği beşli likert tipi bir ölçektir. 1-5 arasında puanlanan ve sırasıyla Hiç memnun değilim, Memnun değilim, Kararsızım, Memnunum, Çok memnunum seçeneklerinden oluşmaktadır. Ölçek sonucunda, bir toplam puan elde edilmekte, puanların yüksek olması iş tatmininin da yüksek olduğunu göstermektedir. Araştırma bulgularına göre örneklemin iş tatmin düzeyi; “hem iç hem de dış tatmin faktörü açısından cinsiyete göre” ve “iç tatmin faktörü açısından görev yaptıkları branşlara göre” istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Buna karşılık “örneklemin iç tatmin ve dış tatmin faktörü açısından iş tatmin düzeylerinin, diğer demografik niteliklerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı” görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni, İmam Hatip Lisesi Meslek Dersi Öğretmeni, İş Tatmini, Demografik Faktörler

Job Satisfaction Levels of Religious Culture and Ethics Teachers and Imam Hatip High School Vocational Course Teachers

Öz

Undoubtedly, the basic element of education, which is a social institution and a system, is the teacher. Because the quality and quality of education is directly proportional to the quality of teachers, and a qualified school is required for a qualified education, and a qualified teacher is required for a qualified school. In addition to the qualifications sought in teacher qualifications, another important factor that concerns teachers is job satisfaction. Job satisfaction, which is expressed as the "expression of the employees' decisions regarding their enjoyment of their jobs" or the "attitudes of the employees about their jobs", is basically examined in two dimensions as internal and external satisfaction. Intrinsic satisfaction consists of elements such as success in the job, being accepted or appreciated, and promotion. External satisfaction, on the other hand, consists of matters such as the management and control styles of the institution, working conditions, relations with the managers and people under the management, and salary. While job satisfaction is important for every institution and every employee, it has a different importance for the teachers who are responsible for the task of building the future of the society, and especially for the religious culture and moral knowledge and the vocational course teachers of Imam Hatip High School who teach religion. Because DKAB IHL Vocational Course teachers who cannot provide enough satisfaction from their work; As a result of not being able to convey the issues in the curriculum at the desired level, students will have difficulties in motivating them to acquire the gains in the curriculum, and the rate of converting the knowledge and skills of the students to the desired behavior may decrease. For this reason, it is important and worthy to investigate the job satisfaction levels of religious culture and ethics teachers and Imam Hatip High School vocational course teachers. The aim of this study is to test whether the job satisfaction levels of religious culture and ethics teachers and Imam Hatip High School vocational course teachers working in Çorum show a statistically significant difference according to their demographic characteristics. The universe of the research consists of 484 religious culture and moral knowledge teachers and Imam Hatip High School vocational course teachers working in official schools affiliated to Çorum Provincial Directorate of National Education. Considering the 5% confidence interval and 5% margin of error for the calculation of the sample, the minimum number of samples to represent 484 units, which is the universe of this study, was calculated as 214, when the values replaced on the basis of this formula were taken into account. The research was carried out in March 2022, based on this sample, with the participation of 223 religious culture and moral knowledge and Imam Hatip High School vocational course teachers working in official schools in Çorum. Questionnaire technique, which is one of the quantitative data collection techniques, was used to collect the data needed in the research conducted with the quantitative method. In the first part of the questionnaire, which consists of two parts, there are a total of 6 questions (gender, age, marital status, educational status, type of school, professional seniority) to determine the demographic characteristics of the participating teachers. In order to determine the job satisfaction level of the participants, the second part of the questionnaire includes the Minnesota Job Satisfaction Scale, which was developed by Weiss et al. (1967) and adapted into Turkish by Baycan (1985) for reliability and validity studies. The Cronbach Alpha value of the scale is 0.77. The scale consists of two sub-dimensions as internal and external job satisfaction and a total of 20 items. As a result of the scale, a total score is obtained, and high scores indicate high job satisfaction. According to the research findings, the job satisfaction level of the sample; There are statistically significant differences between "gender in terms of both internal and external satisfaction factors" and "according to the branches they work in terms of internal satisfaction factor". On the other hand, it was observed that "the job satisfaction levels of the sample in terms of internal satisfaction and external satisfaction factor did not differ statistically significantly compared to other demographic characteristics".

Anahtar Kelimeler

Religious education, Job Satisfaction Level, Religious Culture and Ethics Teachers, Imam Hatip High School Vocational Teachers, Demographic Factors

Kaynakça

• Akbulut, Banu. "Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel imaj ile İş Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişki". Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Akkan, Ömer. "Milli Eğitime Bağlı Meslek Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin İş Tatmini". İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Aydınay, Murat - Çakıcı, Ayşehan. “İş Doyumu ve Örgütsel Adalet, Örgütsel Bağlılığı Etkiler Mi? Perakende Sektöründe Bir Araştırma”. 6.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 472-481. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Aytaç, Serpil vd. “İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Arasında Rol Belirsizliğinin Aracı Rolünün İncelenmesi”. 7. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Ali Murat Alpaslan vd. 336-352. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 2019.
• Baltacı, Ali - Coşkun, Mehmet Kamil. “Din Kültürü ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleğe Tutumları ile Eğitime Olan İnançları Arasındaki İlişki”. Dergiabant 7/14 (30 Kasım 2019), 469-487. https://doi.org/10.33931/abuifd.560674
• Baycan, F. Aslı. "An Analysis of the Several Aspects of Job Satisfaction between Different Occupational Groups". İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1985.
• Bekmezci, Mustafa vd. “Aşırı İş Yükünün İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde İş Tatmini ve Yaşam Tatmininin Rolü, Sağlık Kurumu Çalışanları Örneği”. 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 217-228. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019.
• Çağlar, İrfan - Akça, Coşkun. “Kurumsal İtibar, İş Tatmini, Duygusal Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. 6. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 1045-1054. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Çavuş, Şenol - Abdıldaev, Muratali. “Kırgızistan Devlet Üniversitelerinde Çalışan Öğretim Elemanlarının İş Doyumu. Turkish Journal of Education 3/3 (2014), 11-24.
• Çınar, Fatih. “Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Ve İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Tükenmişlik Ve İş Doyumu Düzeylerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22 (01 Aralık 2015), 235-282.
• Demirer, Mihriban Cindiloğlu - Polatçı, Sema. “Örgütsel ve Sosyal Destek İle Duygusal Zekanın İş Ve Yaşam Tatmini Üzerine Etkileri”. 6.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 637-648. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Doğan, Ümit vd. “Örgütsel Adaletin İşten Ayrılmaya Etkisinde İş Tatmini Aracılık Rolü Üstlenebilir mi? Türk Havacılık Sektöründe Kesitsel Bir Alan Araştırması”. 7. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Ali Murat Alpaslan vd. 607-621. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 2019.
• Dündar, Gönen vd. “Finansal İyilik, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinin Kuşaklara Göre İncelenmesi”. 6.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 229-238. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Ermiş, Aydan. "Spor Eğitimi Veren Yükseköğretim Kurumlarındaki Öğretim Elemanlarının Örgütsel Sinizm, İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi". Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Filiz, Zeynep. “Öğretmenlerin İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 10/23 (01 Eylül 2014), 157-172. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2014.10.23.437
• Flap, Henk - Völker, Beate. “Goal Specific Social Capital and Job Satisfaction: Effects Of Different Types Of Networks On İnstrumental And Social Aspects Of Work”. Social Networks 23/4 (Ekim 2001), 297-320.
• Günay, Ziya. İş Tatmini, 360 Derece Performans Değerleme ve Algılanan Performans İlişkisi: Bir Telekomünikasyon Şirketi Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Güney, Burcu. "Sağlık Meslek Lisesi Yöneticilerinin Liderlik Vasıfları ile Meslek Dersi Öğretmenlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki". İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 20154.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. Basım, 2018.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 14. Basım, 2000.
• Kenek, Gökhan. "Dönüştürücü Liderlik, Yenilikçi Örgüt Kültürü, İş Özellikleri ve İşle Bütünleşme İlişkisi: İş Tatmininin ve Deneyime Açıklık Kişilik Özelliğinin Rolü". Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Koç, Sümeyye - Koç, Ahmet. “Kur’an Kursu Öğreticilerinin Meslekî Doyum Düzeyleri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (22 Haziran 2020), 337-356. https://doi.org/10.34085/buifd.702108
• Köroğlu, Özlem. “İçsel ve Dışsa Doyum Düzeyleri ile Genel İş Doyum Düzeyi Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Turist Rehberleri Üzerinde Bir Araştırma”. Doğuş Üniversitesi Dergisi 13/2 (01 Temmuz 2012), 275-289.
• Kumaş, Volkan - Deniz, Levent. “Öğretmenlerin İş Doyum Düzeylerinin İncelenmesi”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 32 (2010), 123-139.
• Liorente, Rafael Muñoz de Bustillo - Macías, Enrique Fernández. “Job Satisfaction as An Indicator of The Quality of Work”. Journal of Socio-Economics 34/5 (2005), 656-673.
• Okumuşlar, Muhittin. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinde Mesleki Doyum. Konya: Yediveren Kitap, 2008.
• Öztürk, Gökhan. "İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılıkta Psikolojik Sermayenin Rolü Engelliler Üzerine Görgül Bir Araştırma". Ankara: Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Skalli, Ali vd. “Jobs as Lancaster Goods: Facets of Job Satisfaction and Overall Job Satisfaction”. Journal of Socio-Economics 37/5 (Ekim 2008), 1906-1920.
• Spagnoli, Paola vd. “Satisfaction With Job Aspects: Do Patterns Change Over Time?” Journal of Business Research 65/5 (Mayıs 2012), 609-616.
• Spector, Paul E. Job Satisfaction, Application, Assessment, Causes and Consequences. London: Sage Publications, 1997.
• Şahin, İdris. “Öğretmenlerin İş Doyumu Düzeyleri”. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 10/1 (2013), 143-168.
• Taşdan, Murat - Tiryaki, Eda. “Özel ve Devlet İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Doyumu Düzeylerinin Karşılaştırılması”. Eğitim ve Bilim 33/147 (2008), 54-70.
• Tunacan, Sevil - Çetin, Canan. “Lise Öğretmenlerinin İş Doyumunu Etkileyen Faktörlerin Tespitine İlişkin Bir Araştırma”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 29 (2009), 155-172.
• Türkoğlu, Mehmet. "Genel Liselerde Örgütsel Kültürün İş Doyumuna Etkisi (Malatya İli Örneği)". Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Uludağ, Yusuf. "İş Tatmininde Kişilik Özelliklerinin ve Sosyal İlişkilerin Rolü: Bir Enerji İşletmesinde Araştırma". Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Uslu, Osman. “Hawthorne Araştırmaları”. Deney Ve Gözlem Temelli Psikolojik Çalışmaların Örgütsel Davranışa Katkıları. ed. Osman Uslu. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
• Weiss, D. J. vd. Manual For the Minnesota Satisfaction Questionnaire. Industrial Relations Center: University of Minnesota, 1967.
• Wicker, Don. Job Satisfaction Fact and Fiction. USA: Author House, 2011.
• Yılmaz, Hüseyin - Karahan, Atilla. “Bireylerin Kişisel Özellikleri Yönünden İş Doyum Düzeylerine Göre Tükenmişlikleri: Afyonkarahisar İlinde Bir Araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14/3 (2009), 197-214.
• Zeynel, Esra - Çelik, Onur. “Yöneticiye Güven ve İş Tatmini İlişkisinde Örgütsel İletişimin Aracılık Etkisine Yönelik Bir Yol Analizi”. 6.Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı. ed. Tahsin Akçakanat vd. 1000-1014. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.