Çocuk Sanat Kitapları Nasıl Değerlendirilmeli? Biçim ve İçerik Bağlamında Bir İnceleme Örneği

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 167 - 194, 01.12.2020

Kibar Evren Bolat Aydoğan

Öz

Hem yazılı hem de görsel bir uyaran olarak nitelikli çocuk kitapları ile okullarda verilen eğitimin dışında ek kazanımlar sağlanabilmektedir. Bu durum özellikle görsel sanatlar eğitimi gibi haftalık ders saati anlamında kısıtlı eğitim alanları için büyük önem taşımakta ve sanat üzerine yapılmış çocuk kitaplarını önemli bir ihtiyaç konumuna getirmektedir. Bu anlamda, gelişmiş ülkelere kıyasla ülkemizde sayıca az olan, çocuklara yönelik sanat kitaplarının incelenmesi ve niteliklerini artırıcı çalışmaların yapılması büyük önem taşımaktadır. Fakat ilgili alan yazınına bakıldığında incelenmesi ve değerlendirilmesi bağlamında çocuklara yönelik sanat kitaplarının neredeyse hiç ele alınmadığı görülmektedir. Bu araştırma kapsamında alandaki bu eksiklikten yola çıkarak, görsel sanatlara ilişkin çocuk sanat kitaplarını incelemek için gerekli biçimsel ve içeriksel ölçütlerin oluşturulması ve bir örnek incelemenin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla farklı alanlardaki çocuk kitabı inceleme çalışmaları; tezler, kitaplar, makale ve bildirileri kapsayan bir literatür taraması gerçekleştirilmiş ve elde edilen veriler esas alınarak değerlendirme kategorileri belirlenmiştir. Bu kategorilerin görsel sanatlar alanına uyarlanması ile de incelemeye yön verecek olan ölçüt soruları hazırlanmıştır. Uzman görüşü alınarak son biçimi verilen ölçütler bağlamında ayrıca detaylı çocuk sanat kitabı incelemesi de gerçekleştirilmiştir. Nitel bir yaklaşımla gerçekleştirilen bu doküman analizi verileri; sanatsal kazanımlar, dil ve anlatım, biçimsel özellikler, çocuğun gelişim özelliklerine uygunluk (çocuğun bilişsel gelişimine uygunluk, çocuğun toplumsal gelişimine uygunluk ve kişilik gelişimine uygunluk) kategorileri altında toplanmıştır. Bu kategorilere ilişkin bulgular, zaman zaman görsel ve doğrudan alıntılarla desteklenerek yorumlanmıştır. Araştırma kapsamında geliştirilen ölçütlerin, ileride gerçekleştirilecek olan kitap inceleme çalışmaları ve çocuklara yönelik sanat kitabı yazmayı hedefleyen yazar ve sanat eğitimcileri için bir yol gösterici olacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk sanat kitabı, Sanat eğitimi, Kitap inceleme ölçütleri

Kaynakça

• Akhun, B. (2012). Görsel sanatçıları tanıtan resimli çocuk kitaplarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel sayı (1), 1-11. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/603-published.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Aşılıoğlu, E. (2011). Graik sanatçılarının çocuk kitaplarının graik tasarımına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ataseven, F. ve İnandı, Y. (2000). Çocuk kitaplarının çeşitli yönleriyle incelenmesi. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu, Ankara Üniversitesi, Ankara
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Eğitim ve öğretim üzerine yazılar. Ankara: Nobel Yayın Evi.
• Bolat Aydoğan, K. E. (2013). An unaddressed issue in art education: review of children’s art book. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 106, 418-438.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ mersinefd/issue/17390/181750 sayfasından erişilmiştir.
• Demirel, Ş. (2010). Çocuk, çocuğun gelişim özellikleri, ihtiyaçları ve ilgi alanları. Edebi Metinlerle Çocuk Edebiyatı (Editör: Şener Demirel). 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Güleç, H. ve Geçgel, H. (2006). Çocuk edebiyatı (Okul öncesinde edebiyat ve kitap). 2. Baskı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Gürtuna, S. (2007). Çocuk ve sanat eğitimi: Çocuğum sanatla tanışıyor. 4. Baskı. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Güzel, H. ve Adıbelli, S. (2011). 9. sınıf izik ders kitabının eğitsel, görsel, dil ve anlatım yönünden incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 201-216. http://dergisosyalbil.selcuk.edu. tr/susbed/article/view/163 sayfasından erişilmiştir.
• Hunt, P. (2005). Understanding children’s literature. London: Routledge.
• İlhan, A. Ç. (2000). Çocuk kitaplarının sanat eğitimi açısından değerlendirilmesi. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu, Ankara: AÜEBF ve TÖMER Dil Öğretim Merkezi Yayınları, 399-403.
• Kaya, M. (2011). Çocuk edebiyatı kitaplarının biçimsel özellikleri. Okul Öncesi Çocuk Edebiyatı Kitap Kataloğu.http://egitimsen.org.tr/wp-content/uploads/2013/07/27d4471d194fc14_ek.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Kaya, İ. (2007). Çocuk kitabı resimlerinde estetik boyut. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 421-424.
• Kıbrıs, İ. (2010). Çocuk edebiyatı. 4. Baskı. Ankara: Kök Yayıncılık. Kırışoğlu, O. T. (2009). Sanat kültür yaratıcılık: Görsel sanatlar ve kültür eğitimi-öğretimi. 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Koyuncu, S. S. ve Kaptan, A. Y. (2005). Çocuk kitaplarında görsel anlatım ve tasarım sorunları. Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Sayı: 104-105, 256-262.
• Lukens, R. (2007). A critical handbook of children’s literature. 8th ed. Boston : Pearson Allyn and Bacon.
• Mathis, J. (2015). The signiicance of the arts in culture: learning through children’s literature. Libri & Liberi, 4(1), 85-102. https://www.researchgate.net/publication/304450654 sayfasından erişilmiştir.
• Nas, R. (2004). Örneklerle çocuk edebiyatı. 2. Baskı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Oğuzkan, A. F. (2001). Çocuk edebiyatı (Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle). 7. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özer, A. (2007). Çocuk kitaplarındaki resimlerin ‘çocuğa göre’liği. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 425-432.
• Özgider, D. S. (2010). Türkiye ve ingiltere’de çok satılan çocuk kitaplarının biçimsel ve içerik özellikleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Peşkersoy, E. ve Yıldırım, O. (2010). İlköğretim görsel sanatlar dersi 1-8. sınılar öğretmen kılavuz kitabı. 2. Baskı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
• Russell, D. L. (2009). Literature for children: a short ıntroduction. 6th ed. Boston: Pearson/Allyn & Bacon
• Sarı, N. (2006). Çocuk kitapları illüstrasyonları üzerine bir araştırma ve bir örnekleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Seven, S. (2010). Çocuk kitapları. Edebi Metinlerle Çocuk Edebiyatı (Editör: Şener Demirel). 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyatı. 6. Baskı. İzmir: Tudem Yayınları
• Shields, P. ve Whillock Moore, S. (2010). Çocuklar için sanat. İstanbul: Tudem Yayınları
• Şirin, M.R. (1998). 99 soruda çocuk edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayın Evi.
• Tosunoğlu, M. ve Kayadibi, N. (2007). Türkiye’de 2000 –2005 yıllarında devlet tarafından yayımlanmış çocuk kitaplarının biçim ve içerik analizi. II. Ulusal Çocuk Ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 339-348.
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2011). Çocuk edebiyatı. 5. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 8. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, C. ve Durmuşoğlu, M. C. (2018). Ressamları konu alan çocuk kitaplarının sanatla ilişkili eğitsel özellikleri. Uluslararası Güzel Sanatlar Eğitimi Araştırmaları Dergisi (UGSEAD), 1(1), 29-49. https://www. researchgate.net/publication/330346725 sayfasından erişilmiştir.
• Yörükoğlu, A. (1993). Çocuk ruh sağlığı. İstanbul: Özgün Yayın Dağıtım.
• Zengin, A. Y. ve Zengin, N. (2009). Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı. 5. Baskı. İstanbul: Truva Yayınları.