KASTAMONU VİLÂYET SÂLNÂMELERİ’NDE DÜZCE KAZASININ İDARİ VE SOSYAL YAPISI (M. 1895, M. 1900 ve M. 1904)

Yıl 2013, Sayı: 3, 1 - 19, 22.12.2013

Fatih Özçelik

Öz

XIX. Yüzyıl sonu ve XX. Yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti'nin taşra birimlerinin idari yapısı, nüfus-yerleşme yapısı, eğitim yapısı ve ekonomik yapısı hakkındaki çalışmalara katkı sağlamak amacıyla hazırlanan bu makalede vilâyet sâlnâmelerine göre Düzce kazasının idari ve sosyal yapısı incelenmiştir. XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl dönemlerinde Osmanlı Devleti'nin genel durumu hakkında bir çok bilimsel çalışma söz konusu iken Osmanlı taşrası hakkında çok az bilimsel çalışma bulunmaktadır. Osmanlı Devleti'nin genel durumu hakkında daha doğru bilgiye sahip olabilmek için taşra birimleri hakkında daha fazla bilimsel çalışma yapılmalıdır. Bu boşluğu doldurmaya katkı sağlamak amacıyla kaleme alınan makalemizin temel kaynağını, M. 1895, M. 1900 ve M. 1904 tarihlerinde yayınlanmış Kastamonu vilâyetine ait üç sâlnâme oluşturmaktadır. Makalemizin birinci kısmını teşkil eden giriş bölümünde vilâyet sâlnâmeleri hakkında bilgiler verilmiştir. "Düzce Kazasının İdari Durumu" adlı ikinci bölümünde kazanın idari taksimatı, devlet daireleri ve kazada istihdam edilen personel hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmamızın "Düzce Kazasının Sosyal Yapısı" adlı üçüncü bölümünde ise nüfus-yerleşme, eğitim ve ekonomik yapı hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Düzce kazası, idari, müslim, gayri müslim, dini gruplar, etnik gruplar, Türk, Ermeni, Rum, İdari Yapı, Sosyal Yapı.

Kaynakça

• 1. Sâlnâmeler
• Bolu Livâsı Sâlnâmesi (Mâlî 1337 - 1338, Milâdî 1921 – 1922) , yay. haz. Nermin Kılıç, Ayşe Kayapınar, Bilge Kaya, Fahri Kılıç ve Levent Kayapınar, Bolu: Bolu Halk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2008.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi, sene M. 1895 (H. 1312).
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi, sene M. 1900 (H. 1317).
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi, sene M. 1904 (H. 1321).
• 2. Kitap ve Makaleler
• BAYRAKTAR, Dursun, “Şer’iyye Sicillerine Göre Tanzimat’ın ilk yıllarında Bolu (1838-1850)”, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Medeniyeti Anabilim Dalı, 1995.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: T.T.K. Yayınları, 1997.
• “Türkiye’de Kaza Yönetimi (1840-1876)”, Belleten, cilt LIII sayı 207-208(Ağustos – Aralık 1989), s. 237 – 257.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lugât. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2006.
• DUMAN, Hasan, Osmanlı Yıllıkları (Sâlnâmeler ve Nevsâller). İstanbul: IRCICA Yayınları, 1982.
• Osmanlı Sâlnâmeleri ve Nevsâlleri Bibliyografyası ve Toplu Katoloğu. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatname. yay. haz. Mehmet Zıllioğlu, c. 8, İstanbul: Üçdal Yayınevi, 1996.
• FAROQHİ, Suraıya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla. çev. Elif Kılıç İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Eğitim ve Bilim”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: Zaman Gazetesi Yayınları, 1990, s. 221 – 361.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Medrese – Osmanlı Dönemi” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 8, s. 327 – 333.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• KONUKÇU, Enver, “Cumhuriyet Öncesi Belediye Başkanlarımızın Bazı Etkinlikleri”, Sektörel Gelişim Dergisi, sayı 12(Nisan 2006), s. 29-30.
• “Yeşil Düzce’nin Dünü”, Sektörel Gelişim Dergisi, sayı 18 (Ekim 2006), s. 38.
• PAKALIN, Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: M.E.B. Yayınları, 1993.
• PARLAK, Bekir, “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Taşra Yönetimine İlişkin Anayasal-Yasal Gelişmeler ve Cumhuriyete Yansımalar”. Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 11 (Kasım 2001 – Ocak 2002). s. 37-49.
• SARIYILDIZ, Gülten, “Karantina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 24, s. 463 – 465.
• ŞEMSETTİN SAMİ, Kâmûs’u Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
• YILDIRIM, Nuran, “Kolera Salgınlarında Alınan Karantina Önlemleri ve Osmanlı Toplumsal Yaşamındaki Yansımaları (1831 – 1918)”, IX. Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildirileri, ed. Esin Kahya ve diğerleri, Ankara: Nobel Yayınları, 2006, s. 328 – 341.