BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI KOMİTESİNİN GERİ GÖNDERMEME İLKESİ İLE İLGİLİ OLAN KARARLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 30 - 88, 26.01.2020

Didem Aytekin

Öz

Uluslararası anlamda barışın ve güvenliğin tesisi için kurulmuş olan Birleşmiş Milletler (BM) bünyesinde kabul edilmiş uluslararası sözleşmeler aracılığıyla insan haklarının korunması hedeflenmiştir. BM bünyesinde imzalanmış olan Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin denetim organı olan İnsan Hakları Komitesi’ne taraf devletlerin belirli aralıklarla rapor sunması, bunun yanında taraf devletlerce Sözleşme’nin ihlal edildiği iddiasıyla yapılan bireysel başvuruların neticesinde verilen ihlal olup olmadığına yönelik kararlar insan haklarının geliştirilmesine katkı sunmaktadır.
Çalışmamızda, İnsan Hakları Komitesi’nin önüne getirilmiş, geri gönderilmeme ilkesi ile bağlantılı olan ve en sık bireysel başvuruya konu olmuş kararlar incelenmiştir. Bu kararlar değerlendirilirken, BM bünyesinde imzalanmış; başta Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve diğer uluslararası sözleşmelerin ilgili maddelerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Birleşmiş Milletler, Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, İnsan Hakları Komitesi, Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Sözleşmesi

Kaynakça

• Akman, Macit: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin Geri Göndermeme İlkesi Bağlamında Mültecilere Uygulanabilirliği, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019, s. 76-78.
• Çiçekli, Bülent: 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’yla Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteci Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Doğan, İlyas: İnsan Hakları Hukuku, 3. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2019.
• Doğan, İlyas/ Özdemir, Omca: İnsan Haklarının Birleşmiş Milletler Şartı Temelinde Korunması, İnsan Hakları Hukuku, 1. Baskı, Ankara, 2013.
• Doğan, İlyas/ Şahin, Fatma Süzgün: Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Yasaklanması, İnsan Hakları Hukuku, 1. Baskı, Ankara, 2013.
• Doğan, İlyas/Hazar, Zeynep: İnsan Hakları Hukuku II. Kısım: BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, 1. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2013.
• Döner, Ayhan: İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması ve Avrupa Birliği Sistemi, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005.
• Gemalmaz, Mehmet Semih: Uluslararası İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş Cilt:1, 8. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Göçer, Mahmut: İnsan Haklarının Korunması ve Birleşmiş Milletler, 2. Baskı, Nobel Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Güçtürk, Yavuz: Devrimden Darbeye Mısır’da İnsan Hakları (Rapor), 1. Baskı, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2016.
• Karaosmanoğlu, Fatih: İnsan Hakları, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• Özeren, Süleyman/ Bal, İhsan: Dünya’dan Örneklerle Terörle Mücadele, 3. Baskı, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK), Ankara, 2010.
• Öztürk, Neva Övünç: Mülteci Hukuki Statüsünün Belirlenmesi, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Taneri, Gökhan: Uluslararası Hukukta Mülteci ve Sığınmacıların Geri Gönderilmemesi İlkesi (Non–Refoulement) 1. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2012, s. 168-169.
• Töre, Nazlı: Uluslararası Göç Hukuku, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• Uyar, Lema (Derleyen): Birleşmiş Milletler'de İnsan Hakları Yorumları: İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 1981-2006, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, 2006.
• Akdemir, Duru Şahyar: “İnsan Hakları İhlali Olarak Kadın Sünneti”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, C: 5, S: 13, 2017, <http://www.ulakbilge.com/makale/pdf/1495743943.pdf>, E.T. 14.02.2020.
• Aktan, Elçin: “Türk Yabancılar Hukuku ve AİHM İçtı̇hadı Doğrultusunda Geri̇ Gönderme Yasağı”, Yüksek Lisans, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, s. 14-15, <https://tez.yok.gov.tr>, E.T. 17.03.2020.
• Bader, Aynur Eryiğit: “Sünnet Olma ve Kadın Sünneti”, S: 38, 2018, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/587563>, E.T. 14.02.2020.
• Ekşi, Nuray: “Mevzuat ve Antlaşmalar Kapsamında Çocukların Uluslararası Korunması”, s. 563-565, <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/229914>, E.T. 19.03.2020.
• Er, Cüneyt: “İşkenceye Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 60, 2005, s. 170-172, <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2005-60-175>, E.T. 19.03.2020.
• Karaman, M. İhsan: “Sosyokültürel, Etik, Tıbbi ve İslami Perspektiften Kız Çocuklarda ve Kadınlarda Sünnet”, Anatolian Clinic Journal of Medical Sciences, C: 22, S: 2, 2017, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/307902>, E.T. 14.02.2020.
• Kaya, Ayla: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Bağlamında Geri Gönderilmeme İlkesi”, Yüksek Lisans, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 200-201, 2019, <https://tez.yok.gov.tr>, E.T. 15.03.2020.
• Özkerim, Neslihan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının Korunmasındaki Rolü”, Göç Araştırmaları Dergisi, C: 2, S: 2, 2016, <http://gam.gov.tr/files/neslihan-ozkerim.pdf>, E.T. 10.02.2020.
• Peiris, Mohan: “Yargının Temel Hakların Korunmasındaki Rolü”, Anayasa Yargısı Dergisi, S: 31, 2014, <https://www.anayasa.gov.tr/media/4967/24.pdf>, E.T. 14.02.2020.
• Reçber, Serkan: “Sri Lanka ve Koruma Sorumluluğu”, Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C: 73, S: 1, 2018, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/447844>, E.T. 12.02.2020.
• Sevindik, Hande: “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Koruma Sistemleri”, İzmir Barosu Dergisi, 2019, <https://www.izmirbarosu.org.tr/pdfdosya/birlesmis-mille20191212153416863.pdf>, E.T. 10.02.2020.
• Sezer, Tijen Dündar: “Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesinin R.K.B./Türkiye Karar ve Kararda Benimsenen Görüşlerin Olası Etkileri, Anayasa Hukuku Dergisi, C: 2, S: 4, 2013.
• Tekin, Gökberk: Geri Göndermeme İlkesinin Kapsamı ve Esasları, Göç Araştırmaları Dergisi, C: 4, S: 2, 2018, s. 166-167, <https://dergipark.org.tr/tr/pub/gad/issue/45776/578151>, E.T. 19.03.2020. Ülger, İrfan Kaya: “Müslüman Kardeşler Teşkilatının İdeolojisi Ve Mısır Siyaseti Üzerindeki Etkileri”, C: 6, S: 2, 2016, <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/232262>, E.T. 10.02.2020.
• Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/07/20030721.htm#2>, E.T. 15.03.2020.
• Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol, <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/08/20060805-1.htm>, E.T. 15.03.2020.
• 05.09.2008 tarihli Genel Yorum No: 33; Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’ye Taraf Devletlerin Yükümlülükleri, <http://ihop.org.tr/wp-content/uploads/2007/04/IHK-Genel_Yorum-No33.pdf>, E.T. 07.02.2020.
• Prima Facie Case, <https://www.law.cornell.edu/wex/prima_facie>, E.T. 09.02.2020.
• Güney Kore Göçmenlik Denetim Kanunu, Kanun No: 12782, 15.10. 2014 tarihli, <https://elaw.klri.re.kr/eng_service/lawView.do?hseq=33079&lang=ENG>, E.T. 09.02.2020.
• Güney Kore İdari Dava Kanunu, Kanun No: 12844, 19.11.2014 tarihli, <https://elaw.klri.re.kr/eng_service/lawView.do?hseq=33079&lang=ENG>, E.T. 09.02.2020.
• Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Islamic Republic of Iran, İnsan Hakları Komitesi, 04.11.2011 tarihli, <https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CCPR/C/IRN/CO/3&Lang=En>, E.T. 10.02.2020.
• Hanibal Goitom (2014) Laws Criminalizing Apostasy in Selected Jurisdictions: Iran, The Law Library of Congress, Global Legal Research Center, s. 7-8, <https://www.loc.gov/law/help/apostasy/apostasy.pdf>, E.T. 10.02.2020.
• “İran: Ceza Kanunu Tasarısı Son Derece Sorunlu” (2012) Human Rights Watch, <https://www.hrw.org/tr/news/2012/08/28/247324>, E.T. 10.02.2020.
• “Kadın Sünneti Tehdidi Altındaki Kızların Sayısı Azalıyor” (2017) <http://www.unicef.org.tr/basinmerkezidetay.aspx?id=2298>, E.T. 14.02.2020.
• “BM: Kadın Sünneti Uygulaması Sonlanmalı” (2019), <http://www.bmdergi.org/tr/bm-kadin-sunneti-uygulamasi-sonlanmali/>, E.T. 14.02.2020.
• Kadın Sünnetine Karşı Beyanname (2016) <https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/573626/2905975__FGM_Passport_v2-tur.pdf>, E.T. 14.02.2020.
• 1889 tarihli Gine Medeni Kanunu’nun 359/1. maddesi, <https://sites.google.com/site/guineejuristes/codes>, E.T. 14.02.2020.
• “BMMYK: BM Mülteci Örgütü Suçluların İadesi ve Uluslararası Mülteci Koruması Hakkında Bilgi Notu”, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) Koruma Politikası ve Hukuki Yardım Bölümü Uluslararası Koruma Hizmetleri Dairesi, 2008,<https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa5e334>, E.T. 12.02.2020.
• Konuşma ve İfade Özgürlüğü ve Bangladeş'teki Cinsel Azınlıkların Hakları (2019), Global Human Rights Defence, <https://ghrd.org/lgbt-rights-in-bangladesh/>, E.T. 11.02.2020.
• The Ruins of Bangladesh’s LGBT Community (2018) CHR. Michelsen Institute, <https://www.cmi.no/publications/6489-the-ruins-of-bangladeshs-lgbt-community>, E.T. 11.02.2020.
• “Sınır Dışı Edilen Muhalifler Kayıp”, (2019) Human Rights Watch <https://www.hrw.org/tr/news/2019/04/04/328902>, E.T. 10.02.2020.
• Hanski, Raija/ Scheinin, Martin (2003) Leading Cases of The Human Rights Committee, Finlandiya, Institute for Human Rights (Çeviren: Orhun, Defne (2005) İnsan Hakları Komitesi Emsal Kararları: Charles Chitat NG/Kanada Davası, Başvuru No:469/1991, 05.11.1993 tarihli, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s.114-120, <https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/14/insanhaklarikomitesi_bilgiyayinevi_.pdf>, E.T. 10.02.2020.
• X./Güney Kore Kararı, İnsan Hakları Komitesi, Başvuru No: 1908/2009, 25.03.2014 tarihli, <http://hrlibrary.umn.edu/undocs/1908-2009.html>, E.T. 09.02.2020.
• H.E.A.K./Danimarka Kararı, İnsan Hakları Komitesi, Başvuru No: 2343/2014, 23.07.2015 tarihli, <https://www.refworld.org/cases,HRC,59315c5f4.html>, E.T. 10.02.2020.
• R.A.A. ve Z.M/Danimarka Davası, İnsan Hakları Komitesi, Başvuru No: 2608/2015, 08.05.2015 tarihli, <https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CCPR%2fC%2f118%2fD%2f2608%2f2015&Lang=en>, E.T. 09.02.2020.
• Samsam Mohammed Hussein ve Diğerleri/ Hollanda ve İtalya Kararı, AİHM, Başvuru No: 27725/10, Karar Tarihi: 02.04.2013, https://www.asylumlawdatabase.eu/en/content/ecthr-samsam-mohammed-hussein-and-others-v-netherlands-and-italy-application-no-2772510, E.T. 09.02.2020.
• D.K./Kanada Kararı, İnsan Hakları Komitesi, Başvuru No: 1465/2006, 25.03.2010 tarihli, <http://www.worldcourts.com/hrc/eng/decisions/2010.03.25_Kaba_v_Canada.pdf>, E.T. 14.02.2020.
• N.A. /İngiltere Davası, AİHM, Başvuru No: 25904/07, 17.08.2008 tarihli, <https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22appno%22:[%22\%2225904/07\%22%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-87458%22]}>, E.T. 14.02.2020.
• K./Danimarka Kararı, Başvuru No: 2393/2014, 16.07.2015 tarihli, B.L./Avustralya Kararı, Başvuru No: 1957/2010, 21.03.2013 tarihli, <https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/TBSearch.aspx?Lang=en&CountryID=49&DocTypeCategoryID=6&ctl00_PlaceHolderMain_radResultsGridChangePage=6_20>, E.T. 12.02.2020.
• J.R. ve J.R./Danimarka Kararı, Başvuru No: 2258/2013, 04.11.2015 tarihli, <https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/TBSearch.aspx?Lang=en&CountryID=49&DocTypeCategoryID=6&ctl00_PlaceHolderMain_radResultsGridChangePage=6_20>, E.T. 12.02.2020.
• M.I./İsveç Kararı, Başvuru No: 2149/2012, 25.07.2013 tarihli, <https://www.icj.org/sogiunjurisprudence/m-i-v-sweden-communication-no-21492012-25-july-2013-sweden/>, E.T. 10.02.2020.