TÜRK DİLİNİN ÇALIŞMA YAŞAMINDAKİ YERİ VE ÖNEMİ: Devrim Kanunları Açısından Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 181 - 247, 27.07.2023

Ali Nazım Sözer

Öz

Çalışma kapsamında, toplumsal kimliklerin ifade aracı olan dil kavramı ve Türk dilinin çalışma yaşamındaki yeri ve önemi üzerinde durulmaktadır. Dil, ulus olmanın unsurlarından biridir ve bu nedenle dilin korunması uluslar açısından önem arz etmektedir. Ulusal dil, pek çok ülkede mevzuat ile korunmaktadır. Ülkemizde de Türk dilinin korunmasına ilişkin önemli normlar kabul edilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, ülkemizde Türk dili hakkında kabul edilen temel düzenlemeler inceleme konusu yapılmaktadır. Değinilen çerçevede, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın Türk dilini korumaya yönelik hükümleri ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde kabul edilen devrim kanunları ele alınmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, ilgili yasal düzenlemeler ışığında Türkçe’nin kullanımı hakkında çıkarımlar aktarılmaktadır. Bu bağlamda, Türk dilinin çalışma yaşamı ile eğitimdeki yeri ve önemi hakkında değerlendirmeler yapılmaktadır. Çalışmada Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın ulusal dilin kullanımı konusunda vermiş olduğu kararlar ışığında bir inceleme yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Devrim Kanunları, Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Eğitim Dili, Yabancı Dilde Eğitim-Öğretim

Kaynakça

• Akartürk, Ekrem Ali: Türk Hukukunda Siyasal Parti Yasakları, İstanbul, 2008 (Parti).
• Akbulut, Olgun: Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Ekim 102, 2012, ss. 116 – 148 (Dil).
• Alışkan, Murat: İktisadi Müesseselerde Türkçe Kullanma Zorunluluğu, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1-2, 2005, ss. 349-377 (İktisadi).
• Arı, Asım: Tevhid-i Tedrisat ve Laik Eğitim, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.22, S.2, 2002, ss. 181-192 (Tevhid).
• Aşçıoğlu, Çetin: Dil ve Hukuk ya da Benim Ses Bayrağım, Bursa Barosu Dergisi, C.27, S.71, Nisan 2003 (Dil).
• Bahtiyar, Mehmet: 805 Sayılı İktisadi Müesseselerde Mecburi Türkçe Kullanılması Hakkında Kanunun Kapsamı ve Yaptırımı Sorunu, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan C:2, İstanbul, 2007, ss. 1730-1750 (İktisadi).
• Bengü C., Selçuk: Yasa ve Hukuk Dili Türkçeleştirilmelidir, Adalet Dergisi, Eylül, 1975 (Dil).
• Çapar, Mustafa: Cumhuriyetin İlk Yıllarında Azınlık Okulları ve Eğitim, Kebikeç, S. 19, 2005, ss. 401-419 (Azınlık).
• Çelebi, Mustafa Durmuş: Türkiye’de Anadil Öğretimi ve Yabancı Dil Öğretimi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.1, S. 21, 2006, ss. 285-307 (Anadil).
• Duman, İlker Hasan: Azınlık Hakları ve Lozan Antlaşması, TBB Dergisi, S. 57, 2005, ss. 307-321 (Lozan).
• Dündar, Can: Sarı Zeybek, 2012.
• Dönmezer, Sulhi: Devletin Ülkesi ve Milleti ile Bütünlüğü ve Bölünmezliği İlkesi, İÜHF Dergisi, 50. Yıl Armağanı, Cumhuriyet Döneminde Hukuk, İstanbul, 1973 (Devlet).
• Gömleksiz, Mehmet Nuri: Üniversitelerde Yürütülen Yabancı Dil Derslerine İlişkin Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Fırat Üniversitesi Örneği), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 2002, ss. 143-158 (Dil).
• Cin, Turgay: Türkiye Coğrafyasının Yeni Dili İngilizce Mi Olacaktır? DEÜ. SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 3-21 (Dil).
• Erdenk, Erdem: Fransız Dilinin Kullanımına İlişkin Yasa, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 23-43 (Fransızca).
• Erdenk, Erdem: Dilin Mevzuatla Korunması: Ülke Örnekleri, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S.2, 2005, ss. 93-107 (Dil).
• Gencel, Ufuk: Türkiye’de Yabancı Dil Öğrenme ve Yabancı Dil Yoğun Eğitimlerin Ekonomik ve Sosyal Maliyetleri, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S.2, 2005, ss. 50-72 (Dil).
• Gözler, Kemal: Hukuk Dilinin Öz Türkçeleşmesi Üzerine, Bursa, 2021 (Dil).
• Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa, 2016 (Anayasa).
• Hirsch, Ernst E: Anılarım, Kayzer Önemi-Weimar Cumhuriyeti-Atatürk Ülkesi, Ankara, 2000 (Anılarım).
• İzgi, Ömer/Gören, Zafer: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Yorumu, Ankara, 2002 (Anayasa).
• Keskin, Züleyha: Kamu Hizmetinde Eşitlik İlkesi, İstanbul, 2015 (Kamu).
• Köktaş Atıcı, Nilgün/Büyükbaş, Hakkı: Lozan Antlaşması, Dini Azınlıklar Ve Dış İlişkiler Boyutu, Ardahan Üniversitesi İİBF.Dergisi, S. 3, Nisan 2016, ss. 1-11 (Lozan).
• Kuneralp, Selim: Açık Telgraf, Büyükelçi Anıları, ss. 118-135.
• Köksoy, Mümin: Yabancı Dille Eğitim - Türk Yükseköğretiminde Yabancı Dille Eğitim, Bilimlik Dergiler ve Türkçemiz, Ankara, 2000 (Öğrenim).
• Moghaminia, Muhammet: Yabancı Ad, Unvan ve Deyimlerin (Terimlerin) Kullanımının Yasaklanmasına İlişkin Kanun, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2009, ss. 81-86 (Yabancı).
• Oktar, Lütfiye: Dil Kullanımı ve Toplumsal Kimlikler, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 73-83 (Dil).
• Fidan, Özden: Dil ve İktidar İlişkileri Doğrultusunda Dil Planlaması ve Türk Dil Devrimi, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 44-48 (Dil).
• Sinanoğlu, Oktay: Atatürk ve Türk Bilim Dili, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, C. 64, S. 1, 2007, ss. 1-5 (Dil).
• Şahin, Kenan : Türkiye'de Yabancı Dil Öğretimi, Sorunlar ve Çözüm Yolları, December 2018, Conference: X. Ulusal Öğretmenim Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, ss. 1-9.
• Özgedik, Mehmet: Eğitim Öğretimde Birlik “Tevhid-i Tedrisat Kanunu”, Türk Yurdu, S. 350, Yıl 105, Ekim, 2016 (Tevhid).
• Saray, Mehmet: Gaspıralı İsmail Bey’den Atatürk’e, Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği, İstanbul, 2017 (Gaspıralı).
• Suna, Yıldız/Durmuşçelebi, Mustafa: Türkiye’de Yabancı Dil Öğrenme-Öğretme Problemine İlişkin Yapılan Çalışmaların Derlemesi, OPUS, C.3, S.5, 2013/2, ss. 7-24 (Dil).
• Seven, Özlem: Lozan’da Azınlık Kavramı ve İki Dünya Savaşı Arası Dönemdeki Uygulamaları, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2007 (Azınlık).
• Sinanoğlu, Oktay: Hedef Türkiye, 2002, İstanbul (Hedef).
• Soysal, Mümtaz: 100 Soruda Anayasanın Anlamı, İstanbul, 1987 (Anayasa).
• Sözer, Ali Nazım: Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki Hakkında Kanun, Eğitimde Birlik Kanunu ve Günümüzdeki Durumları, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 84-107 (Birlik).
• Sözer, Ali Nazım: Hukukta Yöntembilim, İstanbul, 2020 (Yöntem).
• Şahbaz, Namık Kemal : Atatürk Döneminde Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi-1, Eğitim Dergisi, S.36, 2012.
• Şahin, Kenan : Türkiye'de Yabancı Dil Öğretimi, Sorunlar Ve Çözüm Yolları, December 2018, Conference: X. Ulusal Öğretmenim Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, ss. 1-9.
• Şimşek, Ayşe Fırat: Hukuki Açıdan Yabancı Dilde Eğitim, DEÜ.SBE. Dergisi, C.7, S. 2, 2005, ss. 108-135 (Eğitim).
• Öden, Merih: Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Anayasaya Aykırı Eylemleri Nedeniyle Kapatılmaları, Ankara, 2003 (Anayasa).
• Uyanık, Ercan/Kaya, Mehmet Melik/Elçiçeği Büşra: II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Tartışmaları ve 1913 Tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu’nun Uygulanması, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, C.4, S.1, 2021, ss. 163-185 (Tedrisat).
• Yücel, Mustafa Serhan: Türkiye’de Yabancı Okullar ve Azınlık Okulları (1925-1926), (Yayınlanmamış Doktora Tezi: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi SBE), Bilecik, 2016 (Azınlık). (http://roma.be.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/333276) Erişim Tarihi: 17.5.2023.
• (http://www.suryaniler.com/konuk-yazarlar.asp?id=394), Erişim Tarihi: 24.5.2023.
• (https://medimagazin.com.tr/hekim/yabancilar-turkiyede-universite-kurmak-icin-siraya-girdi-12734) Erişim Tarihi: 17.5.2023.
• (https://onedio.com/haber/anlamini-bilmeden-ingilizce-tisort-giyenler-256323) Erişim Tarihi: 29.5.2023.
• (https://onedio.com/haber/ne-cektin-be-turkce-yerine-arapca-tabelalarin-yer-aldigi-uzungol-un-turistlere-peskes-cekilmesi-gundemde-1081367) Erişim Tarihi: 7.7.2023.
• (https://t24.com.tr/haber/lozanin-azinliklar-politikasi-neydi-bugun-neredeyiz,235318), Erişim Tarihi: 24.5.2023.
• (https://t24.com.tr/haber/turk-ingiliz-universitesi-kuruluyor,35755) Erişim Tarihi: 17.5.2023.
• (https://medimagazin.com.tr/hekim/yabancilar-turkiyede-universite-kurmak-icin-siraya-girdi-12734) Erişim Tarihi: 17.5.2023.
• (https://teyit.org/dosya/turkiyedeki-siginmaci-sayisi-veriler-ne-soyluyor.) Erişim Tarihi: 23.5.2023.
• (https://www.anayasa.gov.tr/tr/haberler/norm-denetimi-basin-duyurulari/turk-japon-bilim-ve-teknoloji-universitesinin-kurulusu-hakkindaki-kanun-un-bazi-kurallarinin-iptali/) Erişim Tarihi: 10.5.2023.
• (https://www.bundesregierung.de/bregde/bundesregierung/bundeskanzleramt/staatsministerin-fuer-kultur-und-medien/kultur/deutsche-sprache-1891474) Erişim Tarihi: 7.5.2023.
• (https://www.cenuta.com/blog/dukkan-isimleri-2022-en-guzel-yaratici-akilda-kalici-ve-ingilizce-dukkan-ismi-onerileri/) Erişim Tarihi: 29.5.2023.
• (https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/almanyada-teneffuste-turkce-konusan-ogrencilere-ceza-1751647) Erişim Tarihi: 8.5.2023.
• (https://www.evrensel.net/haber/383682/antepte-suriyeli-multeciler-saldiri-olmasin-diye-turk-bayragi-asiyor.) Erişim Tarihi: 23.5.2023.
• (https://www.gazeteilksayfa.com/etimolog-alp-paksoy-dilin-insanlik-tarihindeki-gelisimi-hakkinda-bilgiler-verdi-191339h.htm) Erişim Tarihi: 09.07.2023.
• (https://www.goc.gov.tr/raporlar ) Erişim Tarihi: 23.5.2023.
• (https://www.iha.com.tr/haber-alman-devinde-turkce-konusma-yasagi-771267/) Erişim Tarihi: 8.5.2023. (https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d11/c009/tbmm11009073ss0268.pdf) Erişim Tarihi: 17.5.2023.
• (https://www.sozcu.com.tr/2023/egitim/turk-egitimine-arapca-istilasi-7735903/) Erişim Tarihi: 7.7.2023.
• (https://www.tgrthaber.com.tr/dunya/teneffuste-turkce-konusmak-yasak-cezasi-2868533) Erişim Tarihi: 8.5.2023.
• (https://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/fransanin-132-yil-boyunca-somurge-altinda-tuttugu-ulke-egitim-dilini-degistiriyor-974300) Erişim Tarihi: 07.07.2023.
• (https://www.unhcr.org/tr/turkiyedeki-multeciler-ve-siginmacilar.) Erişim Tarihi: 23.5.2023.
• (https://www.yenicaggazetesi.com.tr/almanyada-ogrenciye-turkce-konustun-cezasi-turkce-konusmak-ne-zamandan-beri-yasak-289964h.htm) Erişim Tarihi: 8.5.2023.
• (https://www.yenicaggazetesi.com.tr/burasi-arabistan-degil-trabzon-sizce-bunlar-gule-oynaya-gider-mi--araplar-bir-de-alisacaksiniz-dediler-561469h.htm.) Erişim Tarihi: 7.7.2023.
• (https://www.yenicaggazetesi.com.tr/izmirde-arapca-tabelalar-tek-tek-indirildi-683115h.htm) Erişim Tarihi: 7.7.2023.
• (meb.gov.tr, https://www.meb.gov.tr › inkilaplari › egitim › tevhidi..) Erişim Tarihi: 15.2.2023.
• Alatlı, Alev: Yabancı Dil Aracılığı ile Eğitim, 29 Haziran 2008, Tempo Dergisi, Selin Ongun söyleşisi, (https://www.alevalatli.com.tr/yabanci-dil-araciligi-ile-egitim/) Erişim Tarihi: 01.06.2023 (Dil).
• Alp, Hayrünisa: Tevhid-i Tedrisat Kanunu, TÜBİTAK, Popüler Bilim Yayınları, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, (https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/tevhid_i_tedrisat_kanunu) Erişim Tarihi: 01.06.2023 (Tevhid).,
• Arslan, Mustafa: Türkiye’de Yabancı Dil Edinim Sorunu ve Yabancı Dil Olarak Türkçe, June 2009, Conference: First International Symposioum Sustainable Development, At: Sarajevo-Bosna Hersek, ss. 309-313 (https://www.researchgate.net/publication/274080537_Turkiye'de_Yabanci_Dil_Edinim_Sorunu_ve_Yabanci_Dil_Olarak_Turkce) Erişim Tarihi: 01.06.2023 (Dil).
• Atay, Mete: Türkçe 12 Nedenden Ötürü Yasaklanamaz, Die Gaste, S: 25, Ocak-Şubat 2013, (https://www.yenisafak.com/gundem/793-sehitten-utanin-3356278) Erişim Tarihi: 20.5.2023.
• Bozoğlu, İzgi: Türk ve/veya Yabancı Kişilerin İmzaladıkları Sözleşmelerde Türkçe Kullanma Zorunluluğu, Ekim 27, 2021 (https://bi.legal/tr/turk-veveya-yabanci-kisilerin-imzaladiklari-sozlesmelerde-turkce-kullanma-zorunlulugu/) Erişim Tarihi: 01.06.2023 (Sözleşmeler).
• Dinç, İlhan: İktisadî Müesseselerde Mecburî Türkçe Kullanılmasına Dair Kanuna İlişkin Güncel Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi, TAAD, S. 44, 2020, ss. 129-184 (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1556027) Erişim Tarihi: 01.06.2023 (Türkçe).
• İlhan, Attila: Uşaklığın Zirvesindeki Komprador Aydınlar, Derkenar (http://derkenar.com/attila-ilhan+usakligin-zirvesindeki-komprador-aydinlar) Erişim Tarihi: 24.5.2023 (A. Aydınlar).
• Kılıç, Sezen: Cumhuriyet Döneminde Yabancı Okullar, ss. 259-280 (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1002633) Erişim Tarihi: 24.5.2023 (Yabancı).
• Özbay, Hüseyin: Türkçe'nin Matematiği, (https://www.tarihistan.org/huseyin-ozbay-turkce-nin-matematigi/20516/) Erişim Tarihi: 26.5.2023.
• Öztoprak, İzzet: Tevhid-i Tedrisat (Eğitimin Birleştirilmesi), Atatürk Ansiklopedisi, (https://ataturkansiklopedisi.gov.tr › bilgi › tevhid-i-ted.) Erişim Tarihi: 24.5.2023 (Tevhid).
• Telligözoğlu, Mehmet Çağrı: Sözleşmelerde Türkçe’nin Kullanılma Zorunluluğu, (https://www.ozgunlaw.com/makaleler/sozlesmelerde-turkcenin-kullanilma-zorunlulugu-966 26.5.2023) Erişim Tarihi: 01.06.2023.