“NAZARİ, NAZARİYE, NAZARİYAT” KAVRAMLARININ TÜRK MÜZİĞİNDEKİ KULLANIMINA İLİŞKİN BÜTÜNLEŞTİRİCİ ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 188 - 204, 30.06.2023

Bora Kanar , Serpil Umuzdaş

https://doi.org/10.51576/ymd.1307959

Cited By: 1

Öz

ÖZ
Türk Müziği bilgisi üzerine veri sağlayan en eski kaynakların; dokuzuncu yüzyılda Kindi, daha sonra ise; 10. yüzyılda Farabi, 11. yüzyılda İbn-i Sina, 13. yüzyılda Safiyyüddin Abdülmümin Urmevi tarafından yazıldığı kabul edilir. Bu yüzyıllarda müzik bir bilim olarak sınıflandırılmış, matematik, fizik, tıp, astroloji gibi disiplinler ile ilişkilendirilmiştir. 20. yüzyıla kadar olan süreçte, Türk müziği kurallarını içeren yazılı kaynaklar için edvar kavramı kullanılabilirken, sonrasında “nazariye ve nazariyat” kavramlarının kullanıldığı görülmektedir. “Nazariye ve nazariyat” kavramları Arapça nazar kelime kökünden gelen kavramlardır. Türk müziği bilgisi üzerine yapılan çalışmalarda, bu iki kavramın farklı anlamlarda kullanılabildiği anlaşılmıştır. Bu çalışmada, 20. yüzyıl ve sonrası Türk müziği kaynaklarında kullanılan “nazari, nazariye, nazariyat” kavramlarının anlamları ve kullanım alanları tespit edilerek sentezlenmiştir. Alan yazındaki Türk müziği sözlükleri ile; makam, usul, ses sistemi olgularını kapsamına alan 14 adet doküman analiz edilmiştir. Belgelerden elde edilen verilerden hareketle; nazari kavramının, Türk müziği bilgisi ile ilgili yazılı veri, kaynak, nazariye kavramının; Türk müziğinde bireysel çalışma ve kurallar, görüş, yaklaşım, nazariyat kavramının; Türk müziğine temel olan fikirlerin sistematik ifadesi halindeki kurallar ve görüşler bütünü anlamında kullanılabileceği anlaşılmıştır. Ulaşılan sonuç ile yazarlar tarafından araştırma konusu olan kavramların Türk müziği literatüründeki kullanımlarına ilişkin kavram haritası oluşturulmuştur. Nazariye kavramının; tekil olarak, bir kişi veya bir grubun çalışması, nazariyat kavramının; çoğul olarak, genel, bütün çalışmaların toplamı anlamında kullanılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Nazari, Nazariye, Nazariyat, Türk Müziği, Kavram

THE CONCEPTIONS OF "NAZARI, NAZARIYE, NAZARIYAT" (MUSICAL TERMS) INTEGRATED RESEARCH ON ITS USE IN TURKISH MUSIC

Öz

ABSTRACT
The oldest of the sources that provide data on Turkish Music knowledge; Kindi in the ninth century, and later; It is accepted that it was written by Farabi in the 10th century, by İbn-i Sina in the 11th century, and by Safiyyuddin Abdülmümin Urmevi in the 13th century. In these centuries, music was classified as a science and was associated with disciplines such as mathematics, physics, medicine and astrology. While the concept of edvar could be used for written sources containing the rules of Turkish music in the period until the 20th century, it is seen that the concepts of "nazariye and nazariyat" were used in this century and later. The concepts of "nazariye and nazariyat" come from the Arabic word nazar. In studies on Turkish music knowledge, it has been determined that these concepts can be used in different meanings. In this study, the meanings and usage areas of the concepts of "nazari, nazariye, nazariyat" used in Turkish music sources in the 20th century and later were identified and synthesized. With the Turkish music dictionaries in the literature; 14 documents covering maqam, rhythm and sound system phenomena were analyzed. Based on the data obtained from the documents; the concept of nazari, the written data, source, the concept of nazariye about Turkish music knowledge; The concept of individual study and rules, opinion, approach, nazariyat in Turkish music; It has been understood that it can be used in the sense of a set of rules and opinions that are the systematic expression of the ideas that are the basis of Turkish music. A concept map was made about the result obtained. With the result reached, a concept map was created by the authors regarding the use of the concepts, which are the subject of the research, in the Turkish music literature. The concept of Nazariye; singularly, the work of a person or a group, the concept of nazariyat; It is suggested to be used as a plural, general, the sum of all studies.

Anahtar Kelimeler

Nazari, Nazariye, Nazariyat, Turkish music, Concept

Kaynakça

• Ak, A.Ş., (2009). Türk Musikîsi Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arel, H. S., (1988). Türk Musikisi Kimindir? Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Arel, H. S., (1993). Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri. (Hazırlayan: Onur Akdoğu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çelikkol, E., (2000). Türk Mûsıkîsi Bilgileri Cilt I. Bursa: F. Özsan Matbaacılık LTD. ŞTİ.
• Devellioğlu, F., (2017). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Emnalar, A., (1998) Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Ezgi, S., (1932). Nazari ve Ameli Türk Musikisi Cilt I. İstanbul Belediyesi Konservatuvarı Yayını.
• Ezgi, S., (1940). Nazari ve Ameli Türk Musikisi Cilt IV, İstanbul: Alkaya Matbaası.
• Ezgi, S., (1953). Nazari ve Ameli Türk Musikisi Cilt -V, İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi.
• Gazimihal, M. R., (1961). Musiki Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Güray, C., (2011). Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kanar, M., (2000). Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.
• Karasar, N., (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar- İlkeler- Teknikler. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Karadeniz, M.E., (1981). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kubbealtı Lugatı (2023). Nazar, Nazari, Nazariye, Nazariyat, http://lugatim.com/s/nazar (Erişim tarihi 28.04.2023).
• Kutluğ, Y.F., (2000). Türk Musikisinde Makamlar. İstanbul: Yapı kredi Yayınları.
• Levendoğlu, N. O., (2002). 13. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makâmlar ve Değişim Çizgileri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Nasuhioğlu, O., (1986). Türk Musikisi Rauf Yekta Bey. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Özalp, N., (2000). Türk Mûsikîsi Tarihi (Cilt I). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Özkan, İ. H., (1984). Türk Mûsıkîsi Nazariyati ve Usûlleri. Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken.
• Öztuna, Y., (2006). Türk Mûsikîsi Akademik Klasik Türk Sanʼat Mûsikîsiʼnin Ansiklopedik Sözlüğü (Cilt I). Ankara: Orient.
• Parlatır, İ., (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Tıraşcı, M., (2017). Türk Mûsikîsi Nazariyatı Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2017.
• Türk Dil Kurumu (2023). Nazar, Nazari, Nazariye, Nazariyat, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi 21.05.2023).
• Uz, K., (1964). Musiki Istılâhatı. Ankara: Küğ Yayınları.
• Yurdacan, B., (2019). Türk Musikisi Tarihi ve Bestekârları. Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş. Yayınları.