SUGGESTIONS FOR IMPROVING THE PERFORMANCE OF TAXIM, IN TRADITIONAL TURKISH ART MUSIC, RAST and UŞŞAK MAQAM EXAMPLES

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 228 - 250, 30.09.2023

Halil Altınköprü

https://doi.org/10.51576/ymd.1352559

Öz

SUGGESTIONS FOR IMPROVING THE PERFORMANCE OF TAXIM, IN TRADITIONAL TURKISH ART MUSIC, RAST and UŞŞAK MAQAM EXAMPLES
ABSTRACT
Taksim, one of the most important types of traditional Turkish music, is different from other types in terms of its structure and performance characteristics. There are different types of Taksim such as introductory/preliminary, intermediate, final,transitional, fihrist,question-answer (karabatak) and meyan Taksim. The most important feature that distinguishes a Taksim from an improvisation is the phenomenon of maqam. The phenomenon of maqam brings with it the purpose of performing the Taxim and is a preparation for the works to be performed after Taksim. It is known that, studies to improve Taksim performance have been carried out from the past to the present with the empirical study method based on listening, observation and repetition within the Meşk culture. In this study, in addition to developing the perception of composition, melodic-technical music passages for the introduction-development and conclusion sections, it is suggested to write down some pattern motifs, which we can call “template method” and to adapt the studies to different maqams. The sample of the study consist of Rast and Uşşak maqam Taksim notation. In the study it is suggested to write technical and melodic passages for the formation of Taksim performance skills with the example of Rast and Uşşak maqam beginning/enrty Taksim as a template and to perform them first independently in the form of a course, and then transform them into a Taksim fiction by performing them sequentially in the form of numbered sentences. In addition, it is though that the application of the method developed in the example of Rast and Uşşak maqam to the other maqams will contribute to the instrument training process. The inclusion of written materials in the training process for the Taksim performance that unprepared, made in at that moment, may seem like an approach contrary to the structure of the type at first but the writing of technical and melodic pattern passages will serve as a guide during the training process. The lack of written sources in the field except for adopted improving Taksim performance and Taksim analyses of master performers who have passed into music history in recent years , is notedworty in terms of the original value of the study.

Anahtar Kelimeler

Taksim, Seyir, Maqam, Modulation, Uşşak

GELENEKSEL TÜRK SANAT MÜZİĞİNDE TAKSİM İCRASINI GELİŞTİRMEYE YÖNELİK ÖNERİLER, RAST ve UŞŞAK MAKAMI ÖRNEĞİ

Öz

GELENEKSEL TÜRK SANAT MÜZİĞİNDE TAKSİM İCRASINI GELİŞTİRMEYE YÖNELİK ÖNERİLER, RAST ve UŞŞAK MAKAMI ÖRNEĞİ
ÖZ
Geleneksel Türk müziğinin en önemli türlerinden biri olan taksim, gerek kurgusu gerekse icra özellikleri ile diğer türlerden farklıdır. Taksim türünün giriş/baş, ara, son, geçiş, fihrist, soru-cevaplı (karabatak) ve meyan taksimi şeklinde farklı çeşitleri vardır. Taksimi bir doğaçlamadan ayıran en önemli özellik ise makam olgusudur. Makam olgusu, taksimin icra edilme amacını da beraberinde getirir ve taksimden sonra icra edilecek eserlere hazırlık niteliği taşır. Taksim icrasını geliştirmeye yönelik çalışmaların, geçmişten günümüze meşk kültürü içinde dinleme, gözlem ve tekrara dayalı ampirik çalışma yöntemi ile yapıldığı bilinmektedir. Bu çalışmada; Taksim kurgusu yapılırken kompozisyon algısını geliştirme, giriş-gelişme ve sonuç bölümleri için melodik-teknik müzik pasajları çalışmaları yanında, “şablon yöntemi” diyebileceğimiz bazı kalıp motiflerin yazılıp, onlar üzerinden çalışmaların farklı makamlara uyarlanması önerilmektedir. Çalışmanın örneklemini Rast ve Uşşak makamı taksim notasyonu oluşturmaktadır. Çalışmada, Rast ve Uşşak makamı baş/giriş taksimi örneği ile taksim icra becerisinin oluşmasına yönelik teknik ve melodik pasajlar, şablon amaçlı yazılarak bunların önce seyir şeklinde bağımsız icra edilmesi, akabinde rakamlandırılan cümleler şeklinde sıralı icra edilerek taksim halini alması önerisi yer almaktadır. Ayrıca Rast ve Uşşak makamı örneğinde geliştirilen yöntemin diğer makamlara da uygulanmasının, çalgı eğitim sürecine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İrticalen yapılan taksim icrasının, yazılı materyallerle eğitim sürecine dahil edilmesi, ilk etapta türün yapısına ters bir yaklaşım gibi görünebilir ancak teknik ve melodik kalıp pasajların yazılması, eğitim süresince kılavuz niteliği taşıyacaktır. Taksim icrası geliştirmeye yönelik genel geçer öneriler ve son yıllarda müzik tarihine geçmiş usta icracıların taksim analizleri dışında, alanda yazılı kaynakların yetersiz oluşu çalışmanın özgün değeri açısından dikkate değerdir.

Anahtar Kelimeler

Taksim, Seyir, Makam, Geçki, Uşşak

Kaynakça

• Akdoğu, O. (1989). Taksim nedir, nasıl yapılır?. İhlas Basımevi, İzmir.
• Altınköprü, H. (2021). Geleneksel Türk Sanat Mûsıkîsinde Makam Geçkileri., EYS Basım. Yay. Amb. San. Tic. Ltd. Şti., İzmir.
• Çalhan N.., Yokuş H. (2019). Kanun Öğrencilerinin Taksim Yapmaya Yönelik Görüşlerinin Değerlendirilmesi., Eurasion Journal Of Music and Dance, İzmir, (15).
• Dural S., (2011). Türk Musikisi Meşk Geleneğinde Bir İcra; Hafız Sami.; İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Gürel, M. (2021). Anadolu Edvar Geleneği Yaklaşımıyla Makamı Oluşturan Temel İlke ve Öğeler, Hicaz Perde Düzeninden Doğan Otuz Yedi Makam., İdil, 85.
• İrden, S. (2021). Makamlar., Eğitim Yayınevi, Dizgi Ofset, İstanbul.
• Özdemir A. T., Levendoğlu Ö. O. (2011). Ud İcra Geleneğinde Cinuçen Tanrıkorur Ekolünün Uzzal Taksim Üzerinden Yansımaları.; İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Ankara, c 1.
• Özkan, İ. H. (19982006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri. Ötüken Neşriyat A.Ş. Birlik Ofset, 4. Baskı, , İstanbul.
• Öztuna, Y. (1976). Türk Musikisi Ansiklopedisi., Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, cilt 2.
• Ünsal, A. (1994). Bayati-Şiraz Makamında Taksim Yaparken Şube Kuruluşları., Basılmamış Yüksel Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yahya, G. (2002). Ünlü Virtüoz Yorgo Bacanos’un Ud Taksimleri (Taksim Notaları, Analiz ve Yorumlar). , Kültür Bakanlığı Yayınları, Sanat-Müzik Eserleri Dizisi, Ankara.
• Yavaşça. A. (2002). Türk Mûsıkîsi’nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri., Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, Mart Matbaacılık Sanatları, İstanbul.